To samo głosowanie, różne zasady. Jak przeprowadzane są wybory do Parlamentu Europejskiego?

W Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się 9 czerwca. Wybranych zostanie 53 europosłów z Polski, a łącznie 720 przedstawicieli państw UE. Głosowanie regulowane jest zarówno przez przepisy europejskie, wspólne dla wszystkich krajów, jak i przepisy poszczególnych państw.

Już same daty głosowania to skutek wewnętrznych regulacji państw. Unijne przepisy precyzują, że eurowybory muszą się odbyć w ciągu czterech dni, od czwartku do niedzieli. Konkretne daty zostały dobrane zaś zgodnie z krajowymi zwyczajami. W czwartek, 6 czerwca, zagłosują Holendrzy, a w piątek, 7 czerwca, Irlandczycy. W sobotę, 8 czerwca, wybory odbędą się na Łotwie, Malcie i Słowacji. Czesi będą głosować dwa dni - w piątek i sobotę, a Włosi w sobotę i w niedzielę. Pozostałe 20 państw głosuje tylko w niedzielę, 9 czerwca, w tym Polska.

ZOBACZ TEŻ: Wybory do Parlamentu Europejskiego 2024. Można już złożyć wniosek o zmianę miejsca głosowania

W czterech państwach głosowanie jest obowiązkowe. W Luksemburgu zagłosować muszą wszyscy obywatele oraz zarejestrowani do głosowania w tym kraju Europejczycy do 75. roku życia. W tym kraju przewidziano sankcje za niegłosowanie, które wynoszą nawet 250 euro przy pierwszym niewzięciu udziału w wyborach i nawet tysiąc euro w przypadku wielokrotnego uchylania się od głosowań. W praktyce jednak, jak podawała w październiku luksemburska stacja RTL, kary nie były egzekwowane od lat 60. XX wieku.

W przypadku Belgii obowiązek głosowania dotyczy wyborców od ukończenia 16. roku życia, a także wyborców z innych krajów UE, którzy zgłosili chęć zagłosowania w tym kraju. Osoby te dostaną list z wezwaniem na głosowanie. Nie muszą jednak oddawać głosu na konkretne partie, bo mogą oddać głos pusty. Za nieoddanie głosu grożą kary finansowe, sięgające kilkadziesiąt euro, a w przypadku osób, które nie pojawią się na wyborach cztery razy w ciągu 15 lat, grozi nawet utrata prawa głosu. Przed poprzednimi wyborami do PE w 2019 roku portal "Brussels Times" zwracał jednak uwagę, że kary te nie są nigdy egzekwowane.

W przypadku Bułgarii, choć głosowanie jest według prawa obowiązkowe, to za niewzięcie w nim udziału nie przewidziano żadnych kar. W Grecji obowiązek głosowania dotyczy wszystkich poza osobami powyżej 70. roku życia oraz obywateli przebywających za granicą, jednak również za złamanie go nie przewidziano kar.

ZOBACZ TEŻ: "Zaopiekujcie się demokracją, gdy mnie już tu nie będzie". Wzruszający spot na eurowybory

W UE mamy do czynienia też z różnymi regulacjami dotyczącymi minimalnego wieku, od jakiego można oddać głos. W większości państw będzie to 18. rok życia, ale w Grecji jest to 17. rok życia, a w Belgii, Niemczech, na Malcie i w Austrii wystarczy mieć skończone 16 lat.

W przypadku zgłoszenia chęci kandydowania w wyborach do PE w większości - bo w 15 państwach - jest to konieczność ukończenia 18. roku życia. Jednak w dziewięciu państwach, w tym w Polsce, by kandydować, trzeba skończyć 21 lat. W Rumunii trzeba mieć 23 lata, a najpóźniej możliwość startowania dopuszczają Grecja i Włochy - 25 lat.

W wyborach do PE państwa członkowskie mogą dobrowolnie ustanowić próg wyborczy, którego przekroczenie umożliwi udział w podziale mandatów w skali kraju. Nie może on być jednak wyższy niż 5 proc. Trzynaście państw nie stosuje żadnego progu wyborczego, a dziewięć państw stosuje próg 5 proc. Są to: Polska, Francja, Czechy, Chorwacja, Łotwa, Litwa, Węgry, Rumunia i Słowacja. Na próg 4 proc. zdecydowały się Włochy, Szwecja i Austria, na próg 3 proc. - Grecja, a na próg 1,8 proc. - Cypr.

Eurowybory muszą odbywać się w oparciu o zasadę proporcjonalnej reprezentacji z zastosowaniem systemu zamkniętych list wyborczych, systemu pojedynczego głosu przechodniego (STV) albo w systemie list preferencyjnych. Wyborcy mogą wybierać między partiami politycznymi, poszczególnymi kandydatami albo jednym i drugim.

W większości państw wyborcy oddają głosy w systemie preferencyjnym, w którym mogą wyrazić swoje preferencje wobec jednego lub więcej kandydatów. W zależności od kraju listy mogą być półotwarte, gdzie wyborcy mogą zmieniać miejsce kandydata lub kandydatów na wybranej liście albo otwarte, gdzie mogą wskazywać kandydatów z różnych list.

W sześciu państwach listy są zamknięte. To Niemcy, Hiszpania, Francja, Portugalia, Węgry i Rumunia. Oznacza to, że wyborcy mogą zagłosować tylko na listę, bez możliwości zmiany kolejności kandydatów na tej liście, a szanse kandydata na zdobycie mandatu zależą od jego miejsca na tej liście i liczby głosów na nią oddanych.

Pojedynczy głos przechodni to sposób głosowania na Malcie i w Irlandii. Wyborca ma w nim jeden głos, ale może uszeregować kandydatów według preferowanej kolejności, a kandydat, by zostać wybranym, musi otrzymać minimalną, określoną liczbę głosów. Ewentualna nadwyżka przechodzi na kandydatów, którzy byli na preferowanym, drugim miejscu.

W Polsce głosujemy poprzez postawienie znaku X w kratce przy nazwisku tylko jednego kandydata na wybranej liście. Kandydat, który z danej listy wyborczej otrzyma największą liczbę głosów, ma pierwszeństwo w ostatecznym podziale mandatów.

Podczas gdy większość państw w wyborach europejskich stanowi jeden okręg obejmujący całe terytorium danego państwa, to cztery państwa podzielone są na regionalne okręgi wyborcze. Są to Polska, która składa się z 13 okręgów, a także Irlandia, Włochy i Belgia.

ZOBACZ TEŻ: Wybory do Parlamentu Europejskiego. Ile jest okręgów wyborczych? Polska jednym z wyjątków