Jest czwartą osobą w państwie. Jakie kompetencje ma premier?

Szef Gabinetu Prezydenta RP Marcin Mastalerek ogłosił w mediach społecznościowych, że Andrzej Duda podjął już decyzję w sprawie wyboru kandydata na premiera. W poniedziałek wieczorem głowa państwa ma wygłosić orędzie w tej sprawie. Wyłoniony przez prezydenta kandydat będzie musiał teraz skompletować Radę Ministrów oraz uzyskać dla niej wotum zaufania w Sejmie.

ZOBACZ TEŻ: Rządzić bez większości w Sejmie? Scenariusze wyboru rządu

W polskim porządku prawnym premier jest czwartą osobą w państwie - po prezydencie oraz marszałkach Sejmu i Senatu. Razem z wicepremierem/wicepremierami i ministrami wchodzą w skład Rady Ministrów.

Zadania Prezesa Rady Ministrów określa konstytucja oraz bardziej szczegółowo ustawa o Radzie Ministrów. Z ustawy zasadniczej wynika, że do jego głównych zadań należą: reprezentowanie Rady Ministrów, kierowanie jej pracami, wydawanie rozporządzeń, zapewnienie wykonywania polityki rządu i określanie sposobu jej wykonywania, koordynacja i kontrola pracy ministrów, sprawowanie nadzoru nad samorządem terytorialnym oraz bycie zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Konstytucja określa też, że kierowany przez premiera rząd prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa. Ma m.in. zapewnić wykonanie przyjętych ustaw, wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budżetu państwa oraz kieruje jego wykonaniem, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne oraz porządek publiczny w państwie, czy zawiera umowy międzynarodowe.

Oprócz tego, jak wynika z ustawy o Radzie Ministrów, premier zwołuje posiedzenia rządu, ustala ich porządek i im przewodniczy. Do innych jego kompetencji należy też m.in. ustalanie szczegółowego zakresu działania ministrów i rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między nimi. Premier może też np. w szczególnych przypadkach przyznać osobom fizycznym nagrody specjalne za wybitne osiągnięcia naukowe, sportowe lub z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ale po zasięgnięciu opinii właściwego ministra.

Zgodnie z art. 156 konstytucji, za naruszenie jej lub innych ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem członkowie Rady Ministrów, w tym premier, ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu. Uchwałę o pociągnięciu członka rządu do odpowiedzialności podejmuje Sejm na wniosek prezydenta lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.

Rząd i premier ponoszą odpowiedzialność również przed Sejmem, który może wyrazić wobec niego wotum nieufności. Wniosek w tej sprawie składa co najmniej 46 posłów, wskazując imiennie kandydata na nowego premiera. Jeśli zostanie przyjęte większością ustawowej liczby posłów, prezydent przyjmuje dymisję całego rządu oraz powołuje nowego premiera, wskazanego we wniosku przez Sejm oraz na jego wniosek pozostałych członków rządu. Sejm może wyrazić wotum nieufności również pojedynczemu ministrowi, na wniosek co najmniej 69 posłów. Jeśli zostanie przyjęte, prezydent odwołuje tego ministra.

Wotum nieufności nie jest tym samym, co wotum zaufania, czyli uchwała parlamentu wyrażająca aprobatę dla rządu. Prezes Rady Ministrów może w czasie swojej kadencji zwrócić się do Sejmu z wnioskiem o wyrażenie wotum zaufania, zazwyczaj po to, by uzyskać akceptację dla prowadzonej przez jego gabinet polityki. Jeśli go nie uzyska, zobowiązany jest do złożenia dymisji rządu. Jak pisaliśmy wyżej, wotum zaufania jest również konieczne do powstania każdego nowego rządu. Przyjmuje się je bezwzględną większością głosów (czyli więcej "za" niż "przeciw" i wstrzymujących się), w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. 

ZOBACZ TEŻ: Duda: "zawsze zwycięskie ugrupowanie albo miało z góry koalicję, albo większość". Nie zawsze