Exit poll – jak się przeprowadza ten sondaż i jaki jest margines błędu

● Exit poll to sondaż preferencji wyborczych. ● Badanie exit poll przeprowadzane jest w dniu wyborów pod losowo wybranymi obwodowymi komisjami wyborczymi. ● W ramach exit poll ankieterzy zadają określonej liczbie wyborców opuszczających lokal wyborczy dwa rodzaje pytań: o to, kim jest przepytywana osoba oraz o oddany głos. ● Sondaż exit poll przeprowadzany jest przez firmy badawcze na zlecenie mediów, najczęściej ogólnopolskich stacji telewizyjnych. ● Wyniki exit poll ogłaszane są po zakończeniu ciszy wyborczej, a błąd pomiaru wynosi około dwóch procent.

Exit poll daje możliwość poznania prognozowanych wyników wyborów samorządowych, parlamentarnych, prezydenckich itd. przed ich oficjalnym ogłoszeniem przez Państwową Komisję Wyborczą. Sondaże exit poll zlecane są najczęściej przez media i przeprowadzane przez firmy badawcze. W ramach exit poll określona liczba osób wychodzących z wybranego losowo lokalu wyborczego pytana jest przez ankietera, na kogo głosowała i na tej podstawie opracowywane są wyniki exit poll. 

Za propagatora exit poll uważa się Warrena F. Mitofsky’ego (1934–2006). W 1967 roku Mitofsky, odpowiedzialny w telewizji CBS za analizy wyborcze, wynajął George’a Fine’a, który prowadził badania opinii widzów opuszczających kina. Mitofsky postanowił wykorzystać ten pomysł podczas wyborów gubernatora stanu Kentucky. Już rok później, w 1968 roku, CBS zdecydowała się na zlecenie sondażu exit poll w wyborach ogólnokrajowych i od tego czasu tego typu badania organizowane są podczas każdych wyborów w Stanach Zjednoczonych. To właśnie w 1968 roku po raz pierwszy zapytano także o płeć i rasę wyborcy, co pozwoliło na zbadanie preferencji wyborczych różnych grup etnicznych zamieszkujących USA. 

Exit poll, czyli badanie sondażowe preferencji wyborczych, przeprowadzany jest w dniu wyborów przez firmę badawczą. Celem sondażu exit poll jest przygotowanie prognozy wyników wyborów. Wychodzący z obwodowej komisji wyborczej wyborca otrzymuje do wypełnienia krótką ankietę, na której zaznacza kandydata lub partię, na którą oddał swój głos. Odpowiada również na pytania dotyczące swojego wykształcenia, miejsca zamieszkania, wieku, płci itp. 

Cząstkowe wyniki exit poll przesyłane są następnie do firmy realizującej badanie i na ich podstawie powstaje prognoza wyników wyborów. Wyniki exit poll przedstawiane są w stacjach telewizyjnych i radiowych podczas wieczorów wyborczych, publikowane w internecie i w prasie, natychmiast po zamknięciu wszystkich lokali wyborczych i zakończeniu ciszy wyborczej.

Exit poll uważany jest obecnie za najlepszy sposób uzyskania szybkich i precyzyjnych informacji przed uzyskaniem danych z komisji wyborczych. Wyniki exit poll są bardziej wiarygodne od sondaży przedwyborczych, są jednak obarczone błędem statystycznym sięgającym dwóch punktów procentowych.  

Wyniki exit poll przedstawiane są najczęściej o 21.00 podczas wieczorów wyborczych organizowanych przez największe ogólnopolskie stacje telewizyjne. Warunkiem przedstawienia wyników sondażu exit poll jest zakończenie ciszy wyborczej, czyli zamknięcie wszystkich obwodowych komisji wyborczych w kraju.

Różnice między wynikami exit poll a oficjalnym wynikiem wyborów wynikają m.in. z:

– błędów przy wypełnianiu kart do głosowania, kiedy osoba biorąca udział w sondażu exit poll oddała w rzeczywistości nieważny głos – udzielenia niezgodnej z prawdą odpowiedzi w ankiecie exit poll – odmowy wzięcia udziału w badaniu.

Przykładem takiej rozbieżności były wyniki exit poll realizowanego przez GFK Polonia z drugiej tury wyborów prezydenckich w 2005 roku, które zaniżyły wynik Lecha Kaczyńskiego. Prawdopodobną przyczyną takiego wyniku była niechęć wyborców Kaczyńskiego do udzielania odpowiedzi i mniej odmów po stronie wyborców Donalda Tuska. 

W Polsce pierwsze badanie exit poll zostało przeprowadzone podczas wyborów prezydenckich w 1990 roku przez OBOP we współpracy z firmą INFAS. Exit poll w Polsce przeprowadzane były do tej pory m.in. przez GFK Polonia, PBS, Ipsos na zlecenie ogólnopolskich stacji telewizyjnych (TVP, TVN24, Polsat). 

Podczas wyborów prezydenckich w 2020 roku badanie exit poll przeprowadziła firma badawcza Ipsos na zlecenie TVN, Polsatu i TVP. Przed pięciuset losowo wybranymi obwodowymi komisjami wyborczymi ok. 1050 ankieterów przeprowadziło ok. 50 tys. ankiet, w których pytali wyborców o kandydata, na którego oddali głos, oraz o dane demograficzne, takie jak wiek, płeć, wykształcenie. Do wypełnienia ankiety zapraszana była średnio co dziesiąta opuszczająca lokal wyborczy osoba. 

Podany zaraz po zakończeniu ciszy wyborczej wynik sondażu exit poll wskazywał na Andrzeja Dudę jako zwycięzcę drugiej tury wyborów prezydenckich. Według wyników exit poll otrzymał on 50,4 proc. głosów, a jego rywal Rafał Trzaskowski – 49,6 proc. Badanie było obarczone dwuprocentowym błędem. 

Wyniki late poll, podane o drugiej w nocy, na podstawie cząstkowych danych z lokalnych komisji obwodowych, zakładały błąd w granicy jednego punktu procentowego, ale potwierdzały zwycięstwo urzędującego prezydenta: 51 proc. głosów kontra 49 proc. dla jego kontrkandydata. Jak wykazały oficjalne dane ogłoszone przez Państwową Komisję Wyborczą, szacunki te były bardzo dokładne: Andrzej Duda otrzymał 51,03 proc. głosów, a Rafał Trzaskowski 48,9 proc.

Na wyniki sondaży exit poll w wyborach samorządowych, tak jak i w innych, czeka się do zakończenia ciszy wyborczej. Emocjonującym przykładem rozbieżności między wynikami exit poll a oficjalnymi danymi z PKW były wybory samorządowe z 2014 roku. Sondaż przeprowadził Ipsos na zlecenie TVN, TVP i Polsatu, a wyniki exit poll okazały się mocno odbiegać od oficjalnych wyników wyborów. To przyczyniło się do podawania w wątpliwość wiarygodności danych przedstawionych przez PKW, a opozycja postulowała powtórzenie wyborów.

Różnice między exit poll a late poll:

● Wyniki exit poll opracowywane są na podstawie odpowiedzi określonej liczby wyborców opuszczających wybrane lokale wyborcze, wyniki late poll opracowywane są na podstawie oficjalnych danych z określonych obwodowych komisji wyborczych, uzyskanych po zamknięciu lokalu i podliczeniu oddanych w nim głosów. ● Wyniki exit poll przedstawiane są do opinii publicznej od razu po zamknięciu wszystkich lokali wyborczych i obarczone są błędem ok. dwóch proc., wyniki late poll ogłaszane są w nocy i są bliższe oficjalnym wynikom wyborów - błąd wynosi ok. jednego punktu procentowego. ● W przeciwieństwie do late poll sondaż exit poll, oprócz informacji o preferencjach wyborczych, dostarcza też wiedzy o demograficznych uwarunkowaniach wyborców.