Jaki będzie skutek sankcji na Rosję? Najnowsza analiza

Eksperci PIE zwrócili uwagę, że z sankcji nałożonych na sektor finansowy wyłączone zostaną m.in. płatności za surowce energetyczne. Według szacunku Polskiego Instytutu Ekonomicznego, efekt tych sankcji może sięgnąć "zaledwie ok. 0,7 proc. rosyjskiego PKB".

"Dotychczasowe sankcje nie załamią rosyjskiej gospodarki. Najdotkliwsze sankcje wymierzone w sektor finansowy, mogą zmniejszyć PKB Rosji o 0,7 proc. Dlaczego? Bo zostały wyłączone z nich np. płatności za surowce energetyczne" - napisał na Twitterze zastępca dyrektora PIE Andrzej Kubisiak.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE W TVN24 GO >>>

"Wciąż nie zdecydowano się na odcięcie od systemu SWIFT, chociaż jest to możliwe w najbliższych dniach" - zaznaczył PIE. Przypomniano, że wyłączenie SWIFT dla Iranu przyczyniło się do spadku eksportu tego kraju o jedną trzecią w 2018 r. Sankcje uderzające w eksport ropy i gazu "pozbawiłoby natomiast Rosję 36 proc. wpływów do budżetu".

Dyrektor Polskiego Instytutu Ekonomicznego Piotr Arak zauważył, że najdotkliwsze są sankcje nałożone na branżę finansową, które mają dotknąć 70 proc. rosyjskiego sektora bankowego. - Aktywa pięciu instytucji finansowych objętych sankcjami amerykańskimi przekraczają 1 bilion dolarów. To utrudni funkcjonowanie rosyjskiej gospodarki, spowoduje panikę i masowe wyciąganie gotówki z banków, a także podwyżki stóp i recesję gospodarki - stwierdził.

Wskazał, że "Rosja ma jednak poduszkę finansową do zamortyzowania tych kosztów ze względu na gromadzone od lat rezerwy walutowe i niski poziom długu".

Według ekspertów możliwe w ciągu kilku dni odcięcie Rosji od systemu SWIFT – międzynarodowego systemu umożliwiającego szybką i bezpieczną obsługę płatności przez banki – wprowadzi czasowy chaos na rynku finansowym i podniesie koszty transakcji. "Takie sankcje odcięły Iran od międzynarodowego finansowania i były częścią działań, które zmusiły do zawarcia porozumienia nuklearnego" - przypomniał PIE.

Czytaj także: Odłączenie Rosji od SWIFT. "Decyzja zostanie podjęta w ciągu kilku dni" >>>

Zwrócono uwagę, że w 2014 r. były szef rosyjskiego Ministerstwa Finansów oceniał skutki takiego kroku na ok. 5 proc. PKB w skali roku, ze względu na wyłączenie płatności za surowce energetyczne faktyczne straty byłyby niższe. "Rosyjski alternatywny system rozliczeń SPFS obsługuje ok. 20 proc. płatności w Rosji, jednak działa tylko w systemie krajowym i nie jest gotowy do obsługi płatności międzynarodowych" - wyjaśniono. Zdaniem analityków brak dostępu SWIFT skłoni Moskwę do rozbudowy rosyjskiego systemu SPFS i rosyjsko-chińskiego systemu płatności CIPS.

W ocenie PIE w długiej perspektywie istotne są też sankcje technologiczne, które utrudnią rozwój priorytetowych dla Kremla sektorów m.in. sektora zbrojeniowego. "Skuteczność tych sankcji jednak w dużej mierze będzie zależeć również od sukcesów w nakłanianiu innych państw do stosowania się do ograniczeń" - stwierdzono. Rosja importuje 1,7 mld USD półprzewodników i mikroprocesorów, z czego 403 mln dol. (24 proc.) pochodzi z państw UE, USA, Japonii, Tajwanu.

"Rosjanie będą starali się zwiększyć import z Chin, skąd pochodzi jedna trzecia importu tych technologii. W długiej perspektywie znaczenie będzie miał zakaz eksportu innych technologii m.in. związanych z przetwórstwem ropy naftowej wprowadzony przez UE" - oceniono.

Jak dodał ekspert PIE Jan Strzelecki, "bardzo ważne, ze względów symbolicznych, jest objęcie sankcjami UE, USA i Wielkiej Brytanii prezydenta Rosji Władimira Putina oraz ministra spraw zagranicznych Siergieja Ławrowa".

Zdaniem analityków PIE, silniejszym uderzeniem byłoby objęcie sankcjami wszystkich rosyjskich banków i zamrożenie aktywów. Zwrócili uwagę, że w ostatnich latach Moskwa, by zabezpieczyć się przed skutkami sankcji odchodziła od rozliczeń dolarowych, przeważnie na korzyść euro (np. w kontraktach surowcowych z Chinami). W tym celu utrzymywała też niski poziom długu. "Łączny rosyjski dług wynosił 253 mld dol. na koniec 2021 r., czyli ok. 21 proc. PKB, a dług zagraniczny stanowił tylko 3 proc. PKB" - wskazano.

Kolejnym krokiem powinno być także rozszerzenie, ujednolicenie i uzupełnienie list sankcyjnych USA, Wlk. Brytanii i UE: znajdują się na nich inni przedstawiciele reżimu, oligarchowie i osoby zaangażowane w agresję na Ukrainę - wskazał PIE. Zdaniem ekspertów rozszerzanie sankcji powinno obejmować także rodziny członków elity zajmujących eksponowane stanowiska, tak jak najnowsze amerykańskie i brytyjskie sankcje. Na liście sankcyjnej USA znajduje się obecnie 13 miliarderów, których majątek szacowany jest na 66,4 mld dol.

Strzelecki ocenił, że potrzebne są sankcje sektorowe, które uderzyłyby w najbardziej dochodowe branże rosyjskiej gospodarki. - Największe straty dla budżetu Federacji Rosyjskiej przyniosłyby sankcje związane z uderzeniem w eksport ropy i gazu - wskazał. W 2021 r. zyski z eksportu ropy i gazu zapewniły 36 proc. wpływów do rosyjskiego budżetu, a w poprzednich latach ten udział był często większy.

- Sankcje powinny uderzać także w inne dochodowe towary eksportowe, takie jak na przykład metale szlachetne i półszlachetnie, stal i żelazo, nawozy - zaznaczył.

Kolejne kroki, jak dodał PIE, mogą obejmować sektor transportowy: ograniczenia dla lotnictwa, m.in. zakaz lotów dla rosyjskich linii lotniczych (już wprowadzone przez Polskę i Wlk. Brytanię), restrykcje na udostępnienie technologii przez SITA, ograniczenia dla rosyjskich kolei i statków. "W sektorze finansowym możliwe jest także odcięcie Rosji od międzynarodowych systemów kart płatniczych Visa i MasterCard (nie utrudni to funkcjonowania wewnątrzrosyjskiego systemu “Mir”)" - podkreślono. Eksperci wskazali też na "szerokie ograniczenia inwestycji rosyjskich we wrażliwych i strategicznych sektorach na Zachodzie, ograniczenia wizowe i wyłączanie Rosji z organizacji międzynarodowych".

W ocenie PIE konieczne jest dalsze odłączanie Rosji od światowej gospodarki (tzw. decoupling). Zwrócono uwagę, że eksport towarów i usług w ostatnich latach stanowił ok. jedną czwartą rosyjskiego PKB, "co lokuje ją wprawdzie poniżej średniej UE, ale daleko od poziomu autarkii". "Unia Europejska jest największym odbiorcą rosyjskiego eksportu" - zaznaczono. W 2020 r. do UE trafiło 33,8 proc. rosyjskiego eksportu, a więc ponad dwukrotnie więcej niż do Chin (15 proc.). Państwa zachodnie odpowiadają za ok. 14 proc. PKB Rosji.

UE w odpowiedzi na agresję Rosji na Ukrainę zdecydowała się znacznie ograniczyć dostęp Rosji do europejskich rynków kapitałowych, utrudniając i zwiększając koszt finansowania jej zadłużenia. Ograniczy też dostęp Rosji do kluczowych technologii i komponentów elektronicznych i oprogramowania, co ma uderzyć w rosyjską gospodarkę.

Zabroniony będzie eksport do Rosji samolotów, części i wyposażenia przemysłu lotniczego i kosmicznego, a także technologii rafinacji dla przemysłu naftowego. Sankcje będą dotyczyć też towarów podwójnego zastosowania (cywilne i wojskowe). Banki w UE będą miały zakaz przyjmowania depozytów od obywateli Rosji o wartości ponad 100 000 euro.

Atak Rosji na Ukrainę - oglądaj program specjalny w TVN24