Wakacje kredytowe w ogniu krytyki Europejskiego Banku Centralnego

EBC pisze, że przyznawanie ulg takich jak wakacje kredytowe kredytobiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej może w pewnych okolicznościach wspierać stabilność finansową, na przykład umożliwiając takim kredytobiorcom przezwyciężenie tymczasowych niedoborów płynności, jednocześnie umożliwiając kredytodawcom utrzymywanie relacji z klientem i unikanie sprzedaży zabezpieczeń po zaniżonych cenach.

"Powszechne i nieukierunkowane wakacje kredytowe budzą jednak obawy dotyczące stabilności finansowej. Z jednej strony, w przypadku kredytobiorców mających problemy ze zdolnością obsługi zadłużenia, wakacje kredytowe mogą opóźnić uznanie i rozwiązanie zagrożonego zadłużenia, co zwiększa jego koszty ekonomiczne. Z drugiej strony, jeżeli z wakacji kredytowych korzystają kredytobiorcy, którzy są w stanie dokonywać spłat, negatywne skutki finansowe nadmiernie zmniejszają rentowność banków i zwiększają niepewność" - dodaje.

Ograniczona rentowność banków oznacza z kolei ograniczoną zdolność do zatrzymania zysków, a tym samym do zwiększenia kapitału banku niezbędnego do pokrycia strat i zabezpieczenia udzielania kredytów w przyszłości.

"W połączeniu ze zwiększoną niepewnością ogranicza to ostatecznie dostęp potencjalnych kredytobiorców do kredytów, w tym kredytów hipotecznych, i w związku z tym może prowadzić do niekorzystnego sprzężenia zwrotnego między sektorem bankowym a gospodarką realną. Ponadto duże straty wynikające z zawieszenia spłat mogą zagrażać wypłacalności banków" - ocenia EBC.

EBC pisze, że niepewność wynikająca z wpływu ustawy na instytucje kredytowe może potencjalnie obniżać wycenę przedsiębiorstwa. Następnie może to zwiększyć trudności z przyciągnięciem inwestorów do potencjalnego pozyskania kapitału własnego lub emisji obligacji w celu spełnienia wymogów kapitałowych i wymogów minimalnych w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych.

"Gdyby banki wiedziały z wyprzedzeniem, że taka zmiana przepisów mająca wpływ na ich umowy z kredytobiorcami zostanie dokonana, mogłyby (i najprawdopodobniej tak by uczyniły) chronić się poprzez wprowadzenie wyższego oprocentowania kredytów hipotecznych lub, w skrajnych przypadkach, poprzez zaprzestanie udzielania kredytów" - ocenia EBC.

EBC dodaje, że fakt, iż ustawa nie przewiduje żadnych szczególnych kryteriów kwalifikowalności poza tym, że kredyt musi być denominowany w złotych i zaspokajać potrzeby mieszkaniowe kredytobiorcy, budzi również wątpliwości co do celu ustawy.

EBC zachęca polskie władze, aby – w celu ograniczenia niepewności i zagrożeń dla stabilności finansowej – rozważyły wprowadzenie ukierunkowanych kryteriów kwalifikowalności w odniesieniu do stosowania w przyszłości wakacji kredytowych dotyczących kredytów hipotecznych.

Według EBC wpływ zawieszenia spłat kredytów na rentowność banków jest dodatkowo spotęgowany przez zasadę, zgodnie z którą okres kredytowania jest przedłużany odpowiednio do liczby odroczonych rat. W takich okolicznościach wartość kredytu w danym momencie zmniejsza się z powodu braku oprocentowania kredytu hipotecznego w okresie zawieszenia spłat.

"Kilka banków strefy euro o znaczeniu systemowym posiada znaczne ekspozycje z tytułu kredytów hipotecznych w Polsce. W związku z tym powszechne i długotrwałe wakacje kredytowe dotyczące kredytów hipotecznych przewidziane w ustawie budzą obawy dotyczące stabilności finansowej w strefie euro" - pisze EBC.

Przepisy dotyczące wakacji kredytowych obowiązują od połowy 2022 roku. Wakacje kredytowe oznaczają zawieszenie obowiązku dokonywania płatności, do których kredytobiorca zobowiązany jest na podstawie zawartej umowy o kredyt hipoteczny, niebędący kredytem walutowym.

Kredytobiorca lub kredytobiorcy (w przypadku kredytu z drugą osobą) mogą skorzystać z ustawowych wakacji kredytowych przez maksymalnie 8 miesięcy w 2022 i 2023 roku. W terminach od dnia 1 stycznia 2023 roku do dnia 31 grudnia 2023 roku mogą skorzystać z zawieszenia raty w wymiarze miesiąca w każdym kwartale.