Czy warto skorzystać z wakacji kredytowych? Odpowiadamy na najważniejsze pytania

Sejm w czwartek poparł większość poprawek Senatu do ustawy dotyczącej wakacji kredytowych i zwiększenia o 1,4 mld zł środków na Fundusz Wsparcia Kredytobiorców. Ustawa trafi teraz do podpisu prezydenta. Celem przepisów jest wsparcie osób, które zaciągnęły złotowe kredyty hipoteczne.

Przepisy przewidują wprowadzenie możliwości tzw. wakacji kredytowych w 2022 i 2023 roku. Takie rozwiązanie ma być dostępne od 1 sierpnia br.

Wakacje kredytowe oznaczają zawieszenie obowiązku dokonywania płatności, do których kredytobiorca zobowiązany jest na podstawie zawartej umowy o kredyt hipoteczny, niebędący kredytem walutowym. Co ważne, okres zawieszenia wykonywania umowy nie jest traktowany jako okres kredytowania, dlatego okres kredytowania oraz wszystkie terminy przewidziane w umowie kredytu, będą ulegały stosownemu przedłużeniu. Wakacje będą dotyczyć zarówno części kapitałowej, jak i odsetkowej raty, a termin spłaty ma zostać przesunięty bez dodatkowych odsetek.

Czytaj także: O ile mogą wzrosnąć stopy procentowe? Prognozy

Kredytobiorca lub kredytobiorcy (w przypadku kredytu z drugą osobą) będą mogli skorzystać z tego rozwiązania przez dwa miesiące w każdym z dwóch ostatnich kwartałów 2022 roku oraz przez miesiąc w każdym kwartale 2023 roku. Łącznie chodzi zatem nawet o osiem miesięcy, w których będzie mogło obowiązywać zawieszenie spłaty kredytu.

Główny analityk HRE Investments Bartosz Turek powiedział na antenie TVN24, że "co do zasady to się opłaca". - Jeżeli nie będziemy musieli zapłacić aż ośmiu rat kredytowych (...), to każdy wiedząc to, jaką ma ratę kredytową, może sobie, mnożąc razy osiem, z grubsza obliczyć, ile może zaoszczędzić, a raczej przenieść na przyszłość - mówił.

- Za pięć, dziesięć czy dwadzieścia lat, trzydzieści lat będziemy musieli dodatkowe raty zapłacić. Przy czym będą to zupełnie inne pieniądze niż teraz. Także w tym momencie wydaje się zasadne, aby korzystać z wakacji kredytowych - tłumaczył ekspert.

Skorzystanie z wakacji kredytowych oznacza automatyczne wydłużenie terminu spłaty kredytu bez dodatkowych odsetek. - W tym momencie nie płacimy, a o ten okres wydłużamy sobie czas kredytowania - tłumaczył Bartosz Turek. - Możemy przenieść sobie na bliższą lub dalszą przyszłość osiem rat kredytowych, które powinniśmy zapłacić do końca 2023 roku, czyli osiem z 17 rat - mówił.

Z wyliczeń Expandera wynika, że wakacje kredytowe spowodują, że w skali całego roku wydatki na raty w 2022 r. będą bardzo zbliżone do tych z ubiegłego roku. "W przypadku kredytu na 300 000 zł na 25 lat suma tegorocznych rat (15 444 zł) będzie nawet nieco niższa niż w ubiegłym roku (16 183 zł). Z kolei w przyszłym roku nastąpi już wzrost do 20 724 zł. Bez wakacji suma rat w 2022 r. wyniosłaby ok. 25 660 zł, a w 2023 r. ok. 30 971 zł" - wskazuje Expander.

Jak napisano w opublikowanej analizie, możliwość odroczenia spłaty czterech rat w roku spowoduje, że będzie można znacząco obniżyć koszty związane ze spłatą kredytu.

"Szczególnie dotyczy to drugiej połowy tego roku, kiedy zamiast sześciu rat będzie można zapłacić tylko dwie. Dla przykładu zamiast zapłacić 15 136 zł (szacowana suma rat w III i IV kw. 2022 r.) będzie można wydać tylko jedną trzecia tej kwoty, czyli 4 920 zł" - podano.

Wyliczenia dotyczą kredytu na 300 000 zł na 25 lat udzielonego w sierpniu 2020 r. Przy założeniu, że WIBOR 3M osiągnie najwyższą wartość (7,8 proc.) w IV kw. 2022 r., co przełoży się na najwyższe raty w I kw. 2023 r.

Przesłanką do skorzystania z ustawowych wakacji kredytowych ma być jeden złotowy kredyt hipoteczny na własny cel mieszkaniowy. Zgodnie z poprawką przyjętą w Senacie, ustawowe wakacje kredytowe mają być dostępne nie tylko dla kredytów hipotecznych zawartych w celu nabycia nieruchomości, ale również udzielonych na utrzymanie prawa związanego z nieruchomością mieszkalną, a także na budowę lub przebudowę budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego.

Podczas czwartkowego głosowania Sejm poparł senacką poprawkę, która precyzuje, że wakacje kredytowe obejmą wszystkie umowy o kredyt hipoteczny zaciągnięty w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, spełniające wymogi ustawy o kredycie hipotecznym, także te, które zostały zawarte przed wejściem w życie ustawy o kredycie hipotecznym w 2017 r.

Jak doprecyzował na antenie TVN24 analityk Bartosz Turek, "ważne jest to, abyśmy mieli kredyt zaciągnięty na zakup domu lub mieszkania, w którym mieszkamy". - Jeżeli ktoś kupił na przykład mieszkanie na wynajem, to nie będzie mógł korzystać z wakacji kredytowych. Jeżeli ktoś kupił, zbudował dom dla siebie, to już będzie mógł z tego rozwiązania skorzystać - wyjaśniał ekspert.

Bartosz Turek był też pytany, czy warto przeznaczyć pieniądze zaoszczędzone w ramach okresu wakacji kredytowych na nadpłatę kredytu. - Jeżeli przeznaczymy te pieniądze na nadpłatę kredytu, to będzie świetne rozwiązanie - mówił.

- Nasza kolejna rata dzięki temu nie będzie tak wysoka. Nadpłacając kredyt mamy do wyboru albo skrócenie okresu kredytowania albo płacenie niższych rat. Szczególnie to drugie rozwiązanie, w przypadku wysokich stóp procentowych, wydaje się korzystne - powiedział Bartosz Turek.

Jak tłumaczył ekspert, "w przypadku kredytu zaciągniętego na 300 tysięcy złotych na 25 lat, jeżeli udałoby się ośmiu rat nie zapłacić, wszystko zakumulować, może jeszcze potrzymać te pieniądze na lokacie lub koncie oszczędnościowym, to przeznaczając te pieniądze na nadpłatę kredytu, możemy obniżyć ratę o około 200 złotych, czyli trochę mniej niż 10 proc., ale będzie to zauważalna różnica w comiesięcznym budżecie".

Nie wszyscy kredytobiorcy będą mogli skorzystać z tego rozwiązania. Jak czytamy w ustawie, wakacje kredytowe będą miały zastosowanie "do umów zawartych przed dniem 1 lipca 2022 roku, jeżeli termin zakończenia okresu kredytowania określony w tych umowach przypada po upływie 6 miesięcy od tej daty".

Z tego rozwiązania nie będą mogli skorzystać posiadacze kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty innej niż waluta polska.

Z szacunków Ministerstwa Finansów z ustawowych wakacji kredytowych będzie mogło skorzystać maksymalnie około 2 mln kredytobiorców. Na tyle MF szacuje bowiem liczbę złotowych kredytobiorców hipotecznych.

Zgodnie z ustawą, wniosek o zawieszenie spłaty kredytu będzie składany przez kredytobiorcę w postaci papierowej lub elektronicznej, w tym za pośrednictwem systemu bankowości elektronicznej.

We wniosku ma się znaleźć m.in. informacja o wnioskowanym okresie lub okresach zawieszenia spłaty kredytu oraz oświadczenie, że wniosek dotyczy nieruchomości przeznaczonej na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych. Co ważne, oświadczenie - jak czytamy - będzie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Zgodnie z ustawą, bank będzie miał 21 dni - od dnia doręczenia wniosku - na jego potwierdzenie.

Informacja o skorzystaniu z ustawowych wakacji kredytowych będzie trafiała do Biura Informacji Kredytowej. Aleksandra Stankiewicz-Billewicz z biura prasowego BIK zapewniała w odpowiedzi przesłanej TVN24 Biznes, że "podobnie, jak przy wakacjach kredytowych umownych i ustawowych wprowadzanych w związku z COVID, tak i teraz fakt skorzystania przez klienta z wakacji kredytowych nie niesie negatywnego wpływu na scoring BIK".

Scoring BIK to ocena punktowa dotycząca wiarygodności kredytowej. Może ona przyjąć wartość od 0 do 100. Im jest ona wyższa, tym większe prawdopodobieństwo, że dana osoba spłaci wszystko w terminie. Ocena punktowa BIK ma pomóc instytucjom finansowym ocenić ryzyko kredytowe, choć banki mogą również skorzystać z innych modeli i akceptować różne poziomy ryzyka do różnych produktów.

Zapytaliśmy BIK, czy skorzystanie z ustawowych wakacji od rat kredytowych może utrudnić sięgnięcie po ewentualny kolejny kredyt czy zakupy na raty. "W okresie, w którym korzysta się z wakacji kredytowych, naturalnym jest, że klient nie zaciąga w tym czasie innych zobowiązań" - zwracała uwagę Aleksandra Stankiewicz-Billewicz.

Przedstawicielka BIK w odpowiedzi na pytanie, czy skorzystanie z ustawowych wakacji kredytowych przez kredytobiorcę będzie wpływało na jego zdolność kredytową, podkreśliła, że "decyzję o udzieleniu kredytu podejmuje bank w oparciu o przyjęte w danym banku kryteria, oraz w momencie i procesie rozpatrywania wniosku o kredyt".

Ten temat był poruszany podczas debaty w Senacie. Wiceminister finansów Piotr Patkowski zapewniał, że "KNF i UOKiK są gotowe, żeby stanowczo reagować", aby kredytobiorcy nie podnosili negatywnych konsekwencji po skorzystaniu z ustawowych wakacji kredytowych.

- Na to zwracał uwagę w trakcie prac, w trakcie Stałego Komitetu Rady Ministrów (...) prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i KNF (Komisja Nadzoru Finansowego - red.) również taką uwagę miała i decyzja była jednoznaczna - wytyczne zarówno dla UOKiK-u, jak i KNF-u, żeby takie działania po prostu były przez te instytucje monitorowane i w razie czego, żeby była odpowiednia reakcja, żeby kredytobiorcy nie ponosili konsekwencji (...) z tytułu skorzystania z tego rozwiązania - mówił Patkowski.

- Jeżeli klient przychodzi do banku i mówi, że ma kłopoty, nie może regulować regularnie zobowiązań, to jest sprawą oczywistą, że taka informacja jest odnotowywana w systemach, że klient ma jakieś kłopoty, a scoring ma to do siebie, że wszystkie istotne informacje, czy podatkowe, czy ZUS-owskie, czy związane z pracą, rzutują na scoring, ale będziemy się zachowywali ostrożnie - zapewniał z kolei prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz.

Wiceminister finansów Piotr Patkowski mówił w Senacie, że same wakacje kredytowe jako łączny koszt dla sektora bankowego w roku 2022 oszacowano na niespełna 9 mld zł.

Według szacunków Związku Banków Polskich, jeżeli z ustawowych wakacji kredytowych skorzysta 100 proc. uprawnionych, to utrata poziomu przychodów odsetkowych przez banki może sięgnąć 11,3-16 mld zł. Jeżeli z wakacji kredytowych skorzysta 40 procent ma to być utrata przychodów na poziomie 4,5-6,4 mld zł. Ostateczna wysokość będzie zależeć od wysokości wskaźników WIBOR.

Według Komisji Nadzoru Finansowego koszt wakacji kredytowych w kształcie proponowanym przez rząd może sięgnąć nawet około 20 mld zł.

Oprócz wakacji kredytowych, przegłosowane przez Sejm przepisy, zwiększają o 1,4 mld zł środki na Fundusz Wsparcia Kredytobiorców. Z pieniędzy z FWK można skorzystać już teraz. Został on stworzony w 2016 roku (przepisy uchwalono w 2015), aby pomagać kredytobiorcom w trudnej sytuacji finansowej. W ramach wsparcia z funduszu mogą oni otrzymać rozłożoną na raty pożyczkę. Do otrzymania pomocy z FWK kwalifikują się także osoby, które sprzedały objętą kredytem nieruchomość, ale wartość transakcji nie pozwala na spłatę zobowiązania w całości.

Przepisy umożliwiają jednoczesne skorzystanie zarówno z wakacji kredytowych, jak i Funduszu Wsparcia Kredytobiorców z zastrzeżeniem, że łączenie obu form pomocy nie może dotyczyć tego samego miesiąca.

Szeroko dostępne ustawowe wakacje kredytowe budzą wątpliwości. Związek Banków Polskich w opinii do rządowego projektu ustawy napisał pod koniec maja, że "(…) zasadniczo otwarta formuła przystąpienia do wakacji kredytowych stanowi zagrożenie dla stabilności sektora bankowego, która będzie także osłabiać działania polityki monetarnej NBP i decyzji Rady Polityki Pieniężnej". "Umożliwi również nieuzasadniony transfer środków finansowych do deponentów do zamożnych kredytobiorców, którzy żadnego wsparcia nie potrzebują" - wskazano.

Narodowy Bank Polski w opinii do rządowego projektu ustawy napisał, że propozycje wsparcia dla niektórych kredytobiorców mogą być zasadne, ale "powinny one być skierowane wyłącznie do tych, którzy doświadczają rzeczywistych problemów ze spłatą zobowiązań". Wątpliwości banku centralnego "budzi brak warunku uzależniającego możliwości skorzystania z nich od sytuacji finansowej kredytobiorcy, czy jego sytuacji na rynku pracy, jak to ma miejsce w dotychczas obowiązujących tzw. ustawowych wakacjach kredytowych wprowadzonych w związku z pandemią".

Związek Banków Polskich proponował, by ustawowe wakacje kredytowe objęły kredytobiorców, "których 40 procent dochodów byłoby przeznaczone na obsługę kredytu".