Pojęcie i rodzaje pasywów. Pasywa i aktywa w bilansie księgowym

● Pasywa to źródła finansowania majątku jednostki gospodarczej, czyli jej aktywów. ● Pasywa dzielą się na kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania. ● Zgodnie z zasadą równowagi bilansowej suma aktywów i pasywów w bilansie księgowym powinna być równa.  ● Do ewidencji zmian w stanie aktywów i pasywów uwzględnionych w bilansie wykorzystuje się konta bilansowe. ● W związku z pojawieniem się różnic pomiędzy wartością bilansowaną danego składnika aktywów lub pasywów a jego wartością podatkową powstaje tzw. podatek odroczony.

Pasywa to źródła finansowania majątku jednostki gospodarczej, inaczej jej zasobów. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 12 Ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnej określonej wartości powstałych w wyniku przeszłych zdarzeń, które w przyszłości spowodują wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych to zaś tzw. aktywa. Zatem pasywa to źródła finansowania aktywów. 

Pasywa dzielą się na kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania. Kapitał własny to podstawowy sposób finansowania aktywów. Stanowi on wartość środków wniesionych przez właścicieli, w postaci pieniądza lub aportów rzeczowych, a także środków, które zostały wygospodarowane w trakcie działalności. 

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 20 ustawy o rachunkowości zobowiązania to zaś wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości powodujące wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów. Rezerwy to natomiast zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne.

Pasywa podzielić można także ze względu na inne kryteria. Z uwagi na źródło pochodzenia dzieli się je na:

– kapitał własny, czyli własne źródła finansowania, – kapitał obcy, czyli zewnętrzne źródła finansowania, takie jak np. kredyty.

W ramach bilansu księgowego suma aktywów powinna być równa sumie pasywów. Jest to tzw. zasada równowagi bilansowej, zgodnie z którą każdy element majątku, który jest na stanie musi mieć swoje źródło finansowania. 

Co to jest bilans? Bilans księgowy, nazywany także bilansem przedsiębiorstwa lub bilansem finansowym, to obowiązkowy element sprawozdania finansowego, będący zestawieniem posiadanych aktywów i wskazujący źródła ich finansowania, czyli pasywa. Jego cechą charakterystyczną jest to, że odzwierciedla on stan majątku na moment swojego sporządzenia. Na ogół przygotowywany jest on na koniec roku obrachunkowego.

Kształt i zasady sporządzania bilansu określa ustawa o rachunkowości. W bilansie, będącym zestawieniem dwustronnym aktywów i pasywów, po stronie zasobów majątkowych uwzględnia się aktywa trwałe i aktywa obrotowe. Po stronie źródeł ich finansowania zaś kapitał własny i zobowiązania, szczegółowo precyzując składniki tych grup. 

Struktura bilansu po stronie pasywów jest następująca:

● Kapitał własny: – kapitał podstawowy, – należne wpłaty na kapitał podstawowy, – udziały własne, – kapitał zapasowym – kapitał z aktualizacji wyceny, – pozostałe kapitały rezerwowe, – zysk z lat ubiegłych, – zysk netto, – odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego.

● Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania:rezerwy na zobowiązania: – zobowiązania długoterminowe, – zobowiązania krótkoterminowe, – rozliczenia międzyokresowe.

● Pasywa razem.

Analiza bilansu księgowego pozwala na ujawnienie ewentualnych nieprawidłowości w działaniu przedsiębiorstwa, wskazanie zagrożeń dla jego prowadzenia i tym samym określenie możliwych sposobów na ich przeciwdziałanie lub wyeliminowanie. Obejmuje ona:

– analizę pionową, czyli badania sumy bilansowej, jej dynamiki oraz wybranych pozycji aktywów oraz pasywów, – analizę poziomą, która zakłada badanie struktury aktywów i pasywów oraz wewnętrznej struktury wybranych pozycji, – analizę pionowo-poziomą, czyli badanie struktury kapitałowo-majątkowej oraz powiązań pomiędzy poszczególnymi aktywami i pasywami.

Konto bilansowe to jedno z narzędzi księgowych, które wykorzystywane jest do ewidencji zmian w stanie aktywów i pasywów uwzględnionych w bilansie. Konto bilansowe składa się ze strony prawej, nazywanej stroną „Winien” oraz strony lewej tzw. „Ma”. 

Konta bilansowe dzielone są na konta aktywne, konta pasywne i konta aktywno-pasywne.

Konta aktywne to konta aktywów, które pokazują zmiany w majątku danej jednostki, uwzględniając stan w określonym momencie bilansowym. Konta pasywne to konta uwzględniające zmiany w pasywach, czyli źródłach finansowania tych aktywów oraz stany w określonym momencie bilansowym. Na kontach aktywno-pasywnych ewidencjonowane są zaś należności i zobowiązania. 

Z pojęciem aktywów, pasywów oraz bilansem księgowym wiąże się także pojęcie podatku odroczonego. Zgodnie z Krajowym Standardem Rachunkowości nr 2 podatek odroczony powstaje w związku z pojawieniem się różnic przejściowych, czyli różnic pomiędzy wartością bilansowaną danego składnika aktywów lub pasywów a jego wartością podatkową.