Po tej galaktyce krąży wyjątkowo rzadka czarna dziura

Źródło:
PAP, University of California, Berkeley
Znaleziono nową czarną dziurę najbliższą Ziemi
Znaleziono nową czarną dziurę najbliższą ZiemiInternational Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA/N. Bartmann
wideo 2/14
Czarne dziury

Po raz pierwszy naukowcy zaobserwowali zdarzenie rozerwania pływowego gwiazdy (ang. tidal disruption event, w skrócie TDE) przez masywną czarną dziurę znajdującą się daleko od centrum galaktyki. Co ciekawsze, niezwykły układ oddalony o 600 milionów lat świetlnych od Ziemi zawiera nie jedną, a dwie supermasywne czarne dziury.

Rozerwanie pływowe (tidal disruption event,w skrócie TDE) to zjawisko, w którym supermasywna czarna dziura rozrywa gwiazdę. Dzieje się tak, gdy siły pływowe czarnej dziury przewyższają siłę grawitacji ciała niebieskiego.

Zjawiska te przewidziano teoretycznie w latach 70. ubiegłego wieku, a zaobserwowano po raz pierwszy w latach 90. Naukowcy do tej pory udokumentowali około 100 takich przypadków. Zdecydowana większość dotyczy supermasywnych czarnych dziur w centrach galaktyk. Wiele wskazuje na to, że ostatnie odkrycie badaczy z University of California w Berkeley będzie jednym z najciekawszych, ponieważ astronomowie zaobserwowali TDE dokonane przez masywną czarną dziurę znajdującą się daleko od centrum galaktyki. Co więcej - w jej centrum jest inna supermasywna czarna dziura, mająca 100 milionów mas Słońca.

- To pierwszy odkryty optycznie przypadek zjawiska TDE nie w centrum galaktyki - powiedziała pierwsza autorka publikacji, Yuhan Yao.

Szczegóły opisano na łamach "The Astrophysical Journal Letters".

Galaktyka, w której znajduje się wędrująca supermasywna czarna dziuraNASA/ESA/STScI/Ralf Crawford

Skryta, masywna czarna dziura

Wykrycie peryferyjnej czarnej dziury umożliwiła analiza światła pochodzącego ze zjawiska AT2024tvd wykrytego 25 sierpnia 2024 roku przez Zwicky Transient Facility - kamerę optyczną zamontowaną na Teleskopie Samuela Oschina w Obserwatorium Palomar koło San Diego w USA. Analizowana czarna dziura ma masę około miliona mas Słońca i skrywa się w zewnętrznych obszarach centralnego zgrubienia galaktycznego. Swoje istnienie zdradziła poprzez promieniowanie świetlne spowodowane niszczeniem gwiazdy. Na skutek działania sił pływowych pochodzących od czarnej dziury, gwiazda ulega rozciągnięciu w strumień materii, z której część spada na czarną dziurę, generując promieniowanie.

Zjawisko potwierdzono między innymi za pomocą obserwacji prowadzonych przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Odkrycie jest przykładem, że systematyczne poszukiwania zjawisk TDE pozwolą wykryć więcej samotnych czarnych dziur. Jest to też dobra wiadomość dla planowanej misji kosmicznej LISA, która będzie szukać fal grawitacyjnych pochodzących od łączenia się czarnych dziur, takich jak opisywana.

Pochodzenie czarnej dziury

Zdaniem naukowców istnienie masywnej czarnej dziury wędrującej samotnie przez galaktykę można wyjaśnić na dwa sposoby. Może pochodzić ona z jądra małej galaktyki wchłoniętej dawno temu przez większą, przez co teraz znalazła się daleko od centrum. Drugi scenariusz zakłada, że została ona wyrzucona ze swojej macierzystej galaktyki, w której centrum znajdowały się trzy czarne dziury. Gdy dwie cięższe połączyły się, siła oddziaływań między nimi była tak ogromna, że trzeci obiekt został wyrzucony w dalszy rejon galaktyki.

Czarna dziura pożerająca gwiazdę - wizja artystycznaNASA, ESA, Leah Hustak (STScI)

Autorka/Autor:fw,ast

Źródło: PAP, University of California, Berkeley

Źródło zdjęcia głównego: NASA/ESA/STScI/Ralf Crawford

Pozostałe wiadomości

Początek astronomicznego lata przyniósł ze sobą wysoką temperaturę. W niedzielę na sporym obszarze Polski termometry wskażą ponad 30 stopni Celsjusza. Po weekendzie nadal będzie ciepło, choć może popadać.

Po upale przyjdzie załamanie pogody

Po upale przyjdzie załamanie pogody

Źródło:
tvnmeteo.pl

IMGW wydał ostrzeżenia pierwszego i drugiego stopnia przed upałem. Obowiązuje też prognoza zagrożeń. Wynika z niej, że w najbliższych dniach możliwe są w części kraju gwałtowne burze.

Żar poleje się z nieba. Wydano alarmy nawet drugiego stopnia

Żar poleje się z nieba. Wydano alarmy nawet drugiego stopnia

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Na południu Chorwacji w rejonie Omisza wybuchł pożar. Jak przekazała straż, został wywołany przez człowieka. Ogień strawił kilkanaście domów. Z żywiołem walczy ponad 150 strażaków, choć najgorsze już minęło. Konieczne były ewakuacje mieszkańców oraz turystów. Na Kontakt24 otrzymaliśmy relacje Polaków, którzy przebywają w tamtych rejonach.

Spalone domy, ewakuacje. Straż: znamy przyczynę pożaru

Spalone domy, ewakuacje. Straż: znamy przyczynę pożaru

Aktualizacja:
Źródło:
Kontakt24, index.hr, PAP

Nawałnice, którym miały towarzyszyć tornada, nawiedziły Dakotę Północną i Minnesotę w USA, doprowadzając do śmierci trzech osób. Wiał silny wiatr, padał intensywny deszcz oraz grad pokaźnych rozmiarów. Blisko 100 tysięcy odbiorców zostało pozbawionych prądu.

Wiatr łamał drzewa i zrywał dachy. Trzy osoby nie żyją

Wiatr łamał drzewa i zrywał dachy. Trzy osoby nie żyją

Źródło:
PAP, KFGO, AP

Pogoda na jutro, czyli niedzielę 22.06. Noc w całym kraju upłynie bez deszczu, miejscami może powiać silniejszy wiatr. Dzień upłynie pod znakiem słonecznej aury. Zrobi się upalnie. Termometry pokażą ponad 30 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - niedziela 22.06. Tylko słońce, ale lokalnie silniej powieje

Pogoda na jutro - niedziela 22.06. Tylko słońce, ale lokalnie silniej powieje

Źródło:
tvnmeteo.pl

Na początku czerwca firma ispace próbowała wylądować łazikiem Resilience na Księżycu. Misja zakończyła się niepowodzeniem. Miejsce, gdzie maszyna się rozbiła, można zobaczyć teraz na zdjęciu opublikowanym przez amerykańską agencję kosmiczną NASA.

Drugi raz rozbili się na Księżycu. Widać to na zdjęciu

Drugi raz rozbili się na Księżycu. Widać to na zdjęciu

Źródło:
space.com, NASA

W nocy z niedzieli na poniedziałek na polskim niebie będzie szansa na zobaczenie niezwykle efektownego widoku - świetlnego wiru, związanego ze zrzutem paliwa z rakiety Falcon 9. Sprawdź, o której godzinie będzie można spodziewać się tego zjawiska.

Świetlisty wir na polskim niebie. Kiedy go wypatrywać

Świetlisty wir na polskim niebie. Kiedy go wypatrywać

Źródło:
"Z głową w gwiazdach", tvnmeteo.pl

Stwierdzenie "tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną" zostało sformułowane przez Paracelsusa, XVI-wiecznego lekarza uważanego za ojca nowoczesnej medycyny. Prawo to leży u podstaw dzisiejszej toksykologii, przypominając o cienkiej granicy między zbawiennym a szkodliwym działaniem tego samego związku. W ocieplającym się świecie lekarze i badacze muszą jednak mierzyć się z czynnikami przesuwającymi te granice w sposób, który nie do końca możemy przewidzieć.

Co pomaga, a co szkodzi? Zmiany klimatu zacierają granice

Co pomaga, a co szkodzi? Zmiany klimatu zacierają granice

Źródło:
TVN24+

Przez stan New Jersey w USA przeszły burze, które pozbawiły ludzi prądu i łamały drzewa. W wyniku gwałtownej pogody ucierpiał sportowy samochód Jeffa Jonesa, kierowcy wyścigowego, co widać na nagraniu.

"Drzewo przeszło przez dach mojego auta"

"Drzewo przeszło przez dach mojego auta"

Źródło:
Reuters, nj.com, thedrive.com

Fala upałów nawiedziła południową Hiszpanię. W piątek termometry pokazały miejscami aż 40 stopni Celsjusza. Przed spiekotą wydano ostrzeżenia meteorologiczne drugiego stopnia. Również w Wielkiej Brytanii było tego dnia gorąco.

Na termometrach aż 40 stopni. "Pij dużo wody, chowaj się w cieniu"

Na termometrach aż 40 stopni. "Pij dużo wody, chowaj się w cieniu"

Źródło:
Reuters

W Turcji trwają prace nad wzmocnieniem wrażliwych punktów konstrukcyjnych słynnego meczetu Hagia Sophia, który położony jest w Stambule. Inżynierowie i eksperci do spraw dziedzictwa kulturowego wykorzystują zaawansowane symulacje trzęsień ziemi, aby lepiej przygotować świątynię na takie wydarzenia.

Przygotowują najsłynniejszy turecki meczet na trzęsienie ziemi

Przygotowują najsłynniejszy turecki meczet na trzęsienie ziemi

Źródło:
Daily Sabah, PAP

Trwające właśnie letnie przesilenie rozpoczyna piękny czas. Jednocześnie zaczynamy jednak przyglądać się kociołkowi śródziemnomorskiemu i szacować, jak realne może być majaczące zwykle o tej porze widmo powodzi. W oparciu o kształtującą się w ostatnich tygodniach cyrkulację powietrza nad Europą - raz z północy, raz z południa - możemy pokusić się o stwierdzenie, że tegoroczne wakacje w Polsce będą typowe: przyjemne, bez długiej suszy i fal gorąca zmieniających lato w piekło.

Lato "utkane z fal gorąca i chłodu". Co mówią modele?

Lato "utkane z fal gorąca i chłodu". Co mówią modele?

Źródło:
TVN24+

W sobotę o godzinie 4.42 rozpoczęło się astronomiczne lato. Potrwa ono do 22 września. Wśród najciekawszych zjawisk do obserwacji na letnim niebie będą roje meteorów, w tym sierpniowe Perseidy, a także zaćmienie Księżyca, które przypadnie 7 września.

Rozpoczęło się astronomiczne lato

Rozpoczęło się astronomiczne lato

Aktualizacja:
Źródło:
timeanddate.com, tvnmeteo.pl, PAP

Jezioro Eyre w Australii wypełniło się wodą, choć przez większość czasu jego misa jest całkowicie sucha. Na skutek intensywnych opadów deszczu we wschodniej części kraju jezioro stopniowo wypełniło się wodą. Co ciekawe, to największy zbiornik na kontynencie, a jego pojawienie się przyciąga zwierzęta.

Zasolona równina zmieniła się w jezioro

Zasolona równina zmieniła się w jezioro

Źródło:
NASA Earth Observatory, ABC News

Lot Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego w kosmos musi poczekać. Start misji Axiom-4, początkowo zaplanowany na 29 maja 2025 roku, był już wielokrotnie przekładany z powodu warunków pogodowych i problemów technicznych. O opóźnieniach w lotach kosmicznych i towarzyszących im procedurach opowiadał w rozmowie z tvnmeteo.pl popularyzator nauki doktor Tomasz Rożek.

Dlaczego lot Polaka w kosmos odsuwa się w czasie? "To skomplikowane"

Dlaczego lot Polaka w kosmos odsuwa się w czasie? "To skomplikowane"

Źródło:
tvnmeteo.pl

Planowany na niedzielę start misji Ax-4 z polskim astronautą Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim został odwołany, by dać dodatkowy czas na analizę sytuacji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej - podała NASA. Ma to związek z wyciekiem w rosyjskim module Zwiezda.

Start misji z polskim astronautą odwołany. Potrzebny jest "dodatkowy czas"

Start misji z polskim astronautą odwołany. Potrzebny jest "dodatkowy czas"

Źródło:
PAP

Podwodne łąki trawy morskiej w Morzu Śródziemnym są zagrożone przez działalność człowieka. To mało znane środowiska, które zapewniają szereg korzyści zarówno zwierzętom, jak i ludziom. Naukowcy zanurzyli się pod wodę, aby ocenić straty wywołane przez ruch turystyczny i rybołówstwo.

Unikatowy ekosystem u wybrzeży Chorwacji zanika

Unikatowy ekosystem u wybrzeży Chorwacji zanika

Źródło:
Reuters

Do Japonii dotarła wczesna fala upałów. Wysoka temperatura doprowadziła już do śmierci co najmniej czterech osób. W ostatnich dniach z powodu udaru cieplnego służby medyczne udzielały pomocy ponad 200 osobom.

Upały przyszły wcześniej niż zwykle. Cztery osoby nie żyją

Upały przyszły wcześniej niż zwykle. Cztery osoby nie żyją

Źródło:
PAP, SCMP

Komary latem potrafią być prawdziwym utrapieniem. Osoby, które nie cierpią tych uciążliwych owadów, z pewnością ucieszą się z tego, że w tym roku powinno być ich mniej. Ekspert z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie wyjaśnia, czemu tego lata komary mogą nam dać spokój.

Co z komarami w tym roku? Ekspert o tym, co nas czeka

Co z komarami w tym roku? Ekspert o tym, co nas czeka

Źródło:
PAP

W centralnych i południowych Chinach ogłoszono pierwsze w tym roku czerwone alerty. Wszystko w związku ze zbliżającym się corocznym monsunem w Azji Wschodniej. Intensywne opady już wyrządziły ogromne szkody, a do kraju zbliża się kolejna porcja ulew.

Monsun przybiera na sile. Pierwsze takie ostrzeżenia w tym roku

Monsun przybiera na sile. Pierwsze takie ostrzeżenia w tym roku

Źródło:
Reuters, Xinhua

W ostatnich dniach część stanu Nowy Jork nawiedziły ulewy. Pogoda sprawiła spore utrudnienia podróżującym. Miejscami deszczu było tak dużo, że padły lokalne rekordy opadów. Na jednej z dróg powstała ogromna dziura.

Po historycznych opadach powstała ogromna dziura

Po historycznych opadach powstała ogromna dziura

Źródło:
WHAM-TV, rochesterfirst.com

W Meksyku trwa usuwanie skutków huragan Erick. Obecnie żywioł już osłabł i stał się cyklonem post-tropikalnym. Silny wiatr łamał drzewa i uszkodził wiele domów. Bez prądu pozostaje ponad 120 tysięcy odbiorców.

"Mam 64 lata i nigdy czegoś takiego nie widziałem"

"Mam 64 lata i nigdy czegoś takiego nie widziałem"

Źródło:
CNN, Reuters, NHC

Martwa foka została znaleziona na plaży w Sarbinowie (woj. zachodniopomorskie). Informację otrzymaliśmy na Kontakt24. Jak wyjaśnił Sebastian Barszczewski z Błękitnego Patrolu WWF, w czwartek do służb wpłynęło kilka podobnych zgłoszeń.

Bałtyk wyrzucił na brzeg kilka martwych fok. Dlaczego zginęły

Bałtyk wyrzucił na brzeg kilka martwych fok. Dlaczego zginęły

Źródło:
Kontakt24

Metan, będący gazem cieplarnianym, stanowi zagrożenie dla klimatu na Ziemi. Jak sugerują nowe badania, dla niektórych istot żyjących w głębi oceanu stanowi jednak pożywny posiłek. CNN pisze o odkryciu "pierwszych pająków morskich napędzanych metanem". Co ciekawe, nie żywią się nim same - w pozyskiwaniu pokarmu wykorzystują mikroskopijnych pomocników.

Odkryli pająki "napędzane" metanem

Odkryli pająki "napędzane" metanem

Źródło:
CNN

Tuż przed północą w poniedziałek niebo nad Polską rozświetlił bolid, czyli jasny meteor. Zjawisko zarejestrowały stacje obserwacyjne sieci Skytinel. Jak przekazali eksperci, na Ziemię mogły spaść fragmenty skał kosmicznych w postaci meteorytów.

Kula ognia nad Polską. Jej fragmenty mogły spaść na Ziemię

Kula ognia nad Polską. Jej fragmenty mogły spaść na Ziemię

Źródło:
Skytinel, tvnmeteo.pl

Przyczyną eksplozji rakiety Starship od SpaceX mogła być awaria zbiornika na azot - przekazał w mediach społecznościowych Elon Musk. Gigantyczny pojazd wybuchł w środę podczas rutynowego testu. Jak przekazała firma, maszyna "doświadczyła poważnej anomalii".

Eksplozja megarakiety Starship. Elon Musk o przyczynie

Eksplozja megarakiety Starship. Elon Musk o przyczynie

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, space.com, Reuters

Tysiące pszczół nie dają żyć pewnemu mieszkańcowi miasta Fulshear w Teksasie. Owady opanowały część budynku, znacznie utrudniając mężczyźnie codziennie funkcjonowanie.

Tysiące pszczół w ścianach domu. "Nie mogę jeść, siedzę jak na szpilkach"

Tysiące pszczół w ścianach domu. "Nie mogę jeść, siedzę jak na szpilkach"

Źródło:
KHOU, tvnmeteo.pl