Naukowcy dostrzegli najbardziej odległą od Ziemi galaktykę, ukształtowaną na początku Wszechświata

Źródło:
sciencealert.com
Animacja dysku i dżetów w młodej gwieździe HH 1177
Animacja dysku i dżetów w młodej gwieździe HH 1177ESO/M. Kornmesser
wideo 2/25
Odległy kosmos

Niedawno odkryty obiekt we Wszechświecie uznany został za najbardziej odległą galaktykę, jaką kiedykolwiek dostrzeżono. Zdaniem badaczy, mogła ukształtować się, gdy Wszechświat był jeszcze bardzo młody. Jej blask dotarł do nas z odległości 13,5 miliarda lat świetlnych. Wykrycie obiektów z czasów początków kosmosu jest niezwykle trudne, bardzo często nawet najpotężniejsze ziemskie teleskopy mają problemy, by je wychwycić. Naukowcy nie zbadali jeszcze do końca, co sprawiło, że HD1 udało się zaobserwować.

Astronomowie ujawnili, że HD1, bo tak nazwano galaktykę, mogła istnieć już "zaledwie" 330 milionów lat po Wielkim Wybuchu. Jej słabe światło, rozciągnięte przez ekspansję Wszechświata, pokonało trasę 13,5 miliarda lat świetlnych, aby dotrzeć na Ziemię.

Badacze nie są do końca pewni, jakie są jej cechy. Zastanawiają się, czy jest to galaktyka gwiazdotwórcza, w której rodzą się gwiazdy, czy też kwazar (zwarte źródło silnego i ciągłego promieniowania elektromagnetycznego o ogromnej mocy, które na pozór przypomina gwiazdę), w którego centrum znajduje się supermasywna czarna dziura.

Skomplikowana natura

Jeśli druga teoria jest prawdziwa, to wzrost czarnej dziury do supermasywnych rozmiarów zaledwie "chwilę" po Wielkim Wybuchu, może stanowić wyzwanie dla modeli powstawania i ewolucji tych obiektów.

- Odpowiedź na pytania o naturę tak odległego źródła może być skomplikowana - zauważył astrofizyk Fabio Pacucci z obserwatorium Harvard & Smithsonian Center for Astrophysics w stanie Massachusetts. - To tak, jakby zgadywać pochodzenie statku na podstawie bandery, w ogromnej odległości od brzegu, przy wichurze i gęstej mgle. Można dostrzec niektóre kolory i kształty na fladze, ale nie jej całość. To długa gra, polegająca na analizowaniu i wykluczaniu nieprawdopodobnych scenariuszy - dodał.

Wykrycie obiektów pochodzących z wczesnego Wszechświata jest niezwykle trudne. Nawet kwazary, najjaśniejsze obiekty w kosmosie, są przyćmione w rozległych przestrzeniach czasoprzestrzeni i bardzo często najpotężniejsze ziemskie teleskopy mają problemy, by je wychwycić.

1,2 tysiąca godzin obserwacji

HD1 została odkryta w ramach badania, którego celem było poznanie pierwszych galaktyk Wszechświata. Jego wyniki zostały szczegółowo opisane w artykule, który ukazał się w czasopiśmie naukowym "The Astrophysical Journal". W badaniach wykorzystano cztery potężne teleskopy optyczne i na podczerwień: Subaru, VISTA, UK Infrared oraz Kosmiczny Teleskop Spitzera. Na obserwacje poświęcono ponad 1,2 tysiąca godzin.

- Znalezienie HD1 wśród ponad 700 tysięcy obiektów było bardzo trudne - przyznał astronom Yuichi Harikane z Uniwersytetu Tokijskiego. - Czerwony kolor HD1 zaskakująco dobrze dopasował się do oczekiwanych cech galaktyki odległej o 13,5 miliarda lat świetlnych. Przyprawiło mnie to o gęsią skórkę - dodał.

Galaktyka HD1Harikane et al.

Przesunięcie ku czerwieni

Czerwony kolor pojawił się w wyniku zjawiska znanego jako przesunięcie ku czerwieni (ang. redshift). Występuje ono, gdy źródło światła oddala się od nas. Wtedy następuje wzrost długości fali światła w kierunku bardziej czerwonego końca widma elektromagnetycznego. Ponieważ Wszechświat się rozszerza, inne galaktyki wydają się przesunięte ku czerwieni. Im większa odległość w czasoprzestrzeni, tym większe przesunięcie ku tej barwie. Efekt ten pozwala astronomom obliczyć, jak długą drogę przebyło światło, aby do nas dotrzeć. Jak obrazowo tłumaczą astronomowie, im obiekt kosmiczny jest od nas bardziej oddalony, tym bardziej zaglądamy w jego przeszłość.

Światło z HD1 może być jednak mylące. Jest ono niezwykle jasne w zakresie fal ultrafioletowych, co sugeruje, że zachodzą tam bardzo dynamiczne procesy. Początkowo badacze myśleli, że jest to zwykła aktywność gwiazd - do czasu, gdy obliczyli, ile obiektów potrzeba do wytworzenia takiej ilości światła.

Była to liczba niewiarygodna, ponad 100 gwiazd rocznie. To 10 razy więcej niż spodziewano by się po tak starej galaktyce. Można jednak uznać, że tamtejsze gwiazdy nie muszą podlegać takim samym procesom, jak te, które już poznaliśmy.

Może podważać znane nam zasady

- Pierwsza populacja gwiazd, która uformowała się we Wszechświecie, była bardziej masywna, świecąca i gorętsza niż współczesne gwiazdy - zauważył Pacucci. - Jeśli założymy, że gwiazdy powstałe w HD1 są najstarszymi gwiazdami, znanymi także jako gwiazdy III populacji, to ich właściwości można łatwiej wyjaśnić. W rzeczywistości gwiazdy te są zdolne do wytwarzania większej ilości światła ultrafioletowego niż "normalnie". To mogłoby wyjaśnić ekstremalną jasność ultrafioletową HD1 - dodał.

Jeśli galaktyka jest kwazarem z supermasywną czarną dziurą, to wtedy generowany przez nią blask można wyjaśnić jako rozbłyski powstające w wyniku pożerania materii. Zespół naukowców obliczył, że aby wytworzyć takie światło, supermasywna czarna dziura musiałaby mieć masę około 100 milionów razy większą od masy Słońca.

Taki rozmiar poważnie podważa modele wzrastania supermasywnych czarnych dziur.

- Czarna dziura z HD1, która powstała kilkaset milionów lat po Wielkim Wybuchu, musiała wyrosnąć z masywnego źródła w niespotykanym tempie - mówił astrofizyk Avi Loeb z Uniwersytetu Harvarda i Smithsonian Center for Astrophysics. - Po raz kolejny okazuje się, że natura jest bardziej pomysłowa niż my - dodał.

Zespół ma nadzieję, że kolejne obserwacje, które będą możliwe dzięki Kosmicznemu Teleskopowi Jamesa Webba, ujawnią więcej szczegółów z czasów wczesnego Wszechświata.

Autorka/Autor:kw//rzw

Źródło: sciencealert.com

Źródło zdjęcia głównego: Harikane et al.

Pozostałe wiadomości

Kolejne dni przyniosą nam odpoczynek od chłodnej aury. Już we wtorek miejscami termometry pokażą ponad 20 stopni Celsjusza. Ciepłu - które nie potrwa zbyt długo - mogą towarzyszyć gwałtowniejsze zjawiska.

Zbliża się do nas kolejny chłodny front. Zagrzmi

Zbliża się do nas kolejny chłodny front. Zagrzmi

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czyli na wtorek 20.05. Noc przyniesie miejscami przelotne opady deszczu. W dzień będzie pogodnie i słonecznie, temperatura maksymalna wyniesie 21 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - wtorek 20.05. Temperatura sięgnie miejscami 21 stopni

Pogoda na jutro - wtorek 20.05. Temperatura sięgnie miejscami 21 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

W hrabstwie Laurel w stanie Kentucky trwa sprzątanie po przejściu tornada. Żywioł wyrządził spore zniszczenia na lotnisku, które jest kluczowe dla usług transportu medycznego. Jak donoszą amerykańskie media, silny wiatr podnosił śmigłowce i rzucał nimi jak zabawkami.

Tornado zdewastowało lotnisko. Nagrania

Tornado zdewastowało lotnisko. Nagrania

Źródło:
ENEX, avweb.com, Fox Weather, lex18.com,

Burza przeszła przez francuską miejscowość Longages w departamencie Górna Garonna. Podczas wyładowań mocno sypnęło gradem. Załamanie pogody zostało uchwycone na nagraniu.

Załamanie pogody. Mocno sypnęło gradem

Załamanie pogody. Mocno sypnęło gradem

Źródło:
Reuters, Meteo France

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) wydał ostrzeżenia przed przymrozkami. Miejscami temperatura przy gruncie spadnie poniżej zera stopni.

Przymrozki. IMGW wydał ostrzeżenia

Przymrozki. IMGW wydał ostrzeżenia

Źródło:
IMGW

Ulewne opady deszczu doprowadziły do powstania gwałtownych powodzi w mieście Bengaluru w Indiach. Ludzi ewakuowano z zalanych domów za pomocą pontonów. - Woda wdarła się do ponad stu domów - powiedział Neelufar Ahmad, jeden z mieszkańców.

Zalane domy i ulice. Ludzi ewakuowano za pomocą pontonów

Zalane domy i ulice. Ludzi ewakuowano za pomocą pontonów

Źródło:
Reuters, The Hindu

Gorące powietrze napłynęło w weekend do południowej Hiszpanii. W Andaluzji termometry pokazały w niedzielę ponad 30 stopni.

Jest ponad 30 stopni, a ma być jeszcze więcej

Jest ponad 30 stopni, a ma być jeszcze więcej

Źródło:
ENEX, andaluciainformacion.es, europapress.es

Wstrząsy zostały zanotowane przez sejsmometry w poniedziałek rano w południowo-zachodniej Polsce. Według USGS ich magnituda wynosiła 4,1. Co było przyczyną tej aktywności?

Trzęsienie ziemi w Polsce

Trzęsienie ziemi w Polsce

Źródło:
USGS, EMSC, KGHM, fabrykiwpolsce.pl

Za kilka dni będzie ponad 20 stopni. Jaką aurę przyniesie druga połowa maja i początek czerwca? Sprawdź autorską, długoterminową prognozę temperatury na 16 dni, przygotowaną przez Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: przyjdzie ocieplenie, ale na moment

Pogoda na 16 dni: przyjdzie ocieplenie, ale na moment

Źródło:
tvnmeteo.pl

Co najmniej sześć osób zginęło na skutek ulew, które nawiedziły południowe Chiny. W prowincji Guangdong osuwisko uszkodziło trzypiętrowy blok mieszkalny - życia trzech mieszkańców nie udało się uratować. Trwają poszukiwania jednej osoby.

Masy błota osunęły się na budynek. Tragiczny bilans ulew

Masy błota osunęły się na budynek. Tragiczny bilans ulew

Źródło:
PAP, Xinhua

Rzeka Kuiseb pojawiła się na pustyni Namib. Ciek ten rozdziela dwa różne ekosystemy - "morze piasków" na południu i kamieniste bezdroża północy. Co ciekawe, rzeka zazwyczaj pojawia się tylko na kilka miesięcy w roku, a czasami nie widać jej wcale.

Rozdziela dwa różne światy, ale znika po kilku miesiącach

Rozdziela dwa różne światy, ale znika po kilku miesiącach

Źródło:
Copernicus, NASA Earth Observatory, Gobabeb

Choroby przenoszone przez komary egipskie mogą stać się endemiczne dla Europy. Według badań niemieckich i szwedzkich naukowców, do 2060 roku na Starym Kontynencie będzie dochodziło do regularnych wybuchów epidemii dengi i czikunguni. Liczba przypadków może wzrosnąć nawet pięciokrotnie.

Choroby tropikalne coraz częstsze na południu Europy. Jeden winowajca

Choroby tropikalne coraz częstsze na południu Europy. Jeden winowajca

Źródło:
Politico, AFP, Columbia University

Co najmniej jedna osoba nie żyje, a dwie są poszukiwane w wyniku powodzi, jaka nawiedziła region Buenos Aires w Argentynie. Kataklizm wywołały ekstremalne opady deszczu. Lokalne media podały, że swoje domy musiało opuścić ponad 7500 osób.

Tysiące ewakuowanych, dwie osoby zaginione. "Nigdy nic takiego się nie wydarzyło"

Tysiące ewakuowanych, dwie osoby zaginione. "Nigdy nic takiego się nie wydarzyło"

Źródło:
CNN, Portal Montevido

Osuwisko zeszło niedaleko miejscowości Blatten w Szwajcarii. Około 100 osób, w tym turyści, musiało zostać ewakuowanych z uwagi na niebezpieczeństwo, jakie stwarzają spadające skały. W rejonie zamknięto także szlaki turystyczne i ograniczono ruch samochodowy.

Masy skał mogą spaść na wioskę. Ewakuacje, zamknięte drogi

Masy skał mogą spaść na wioskę. Ewakuacje, zamknięte drogi

Źródło:
swissinfo.ch, 20 Minuten

Co najmniej 28 osób zginęło w wyniku fali burz i tornad, jaka przetoczyła się przez środkowe i wschodnie stany USA w miniony weekend. Mieszkańcy wielu miejscowości starają się odnaleźć się w nowej rzeczywistości, gdzie tysiące domów zostało zmiecionych z powierzchni ziemi. Tylko w Saint Louis w stanie Missouri straty materialne szacowane są na około miliard dolarów.

Miliardowe straty po burzach. "Praca naszego życia została zniszczona"

Miliardowe straty po burzach. "Praca naszego życia została zniszczona"

Źródło:
ABC News, PAP, Reuters

Pogoda w niedzielę sprzyja obserwacji ciekawych zjawisk meteorologicznych. W Kujawsko-Pomorskiem w Golubiu-Dobrzyniu na niebie pojawił się lej kondensacyjny, co udało się uwiecznić na zdjęciach.

Lej kondensacyjny zawisł nad miastem

Lej kondensacyjny zawisł nad miastem

Źródło:
tvnmeteo.pl

Do części amerykańskiego stanu Illinois w ostatnich dniach dotarła burza pyłowa, między innymi zaobserwowano ją w Chicago. Ogromną chmurę pyłu udało się uchwycić na nagraniu.

Niebo przesłoniła ogromna chmura pyłu. Nagranie

Niebo przesłoniła ogromna chmura pyłu. Nagranie

Źródło:
Reuters

Lawina zeszła w sobotę wczesnym popołudniem na górze Eiger w szwajcarskich Alpach. W wyniku tego zdarzenia zginęło dwóch narciarzy, a pięć innych osób zostało rannych.

Lawina w Alpach. Nie żyje dwóch narciarzy

Lawina w Alpach. Nie żyje dwóch narciarzy

Źródło:
PAP

Międzynarodowy zespół naukowców opisał ekstremalnie silny wzrost radiowęglowy datowany na 12 350 rok przed naszą erą. Według ekspertów jego przyczyną była potężna burza słoneczna, która uderzyła w Ziemię.

Odkryto ślady najsilniejszej burzy słonecznej w historii Ziemi     

Odkryto ślady najsilniejszej burzy słonecznej w historii Ziemi     

Źródło:
PAP, phys.org

Jak wykazał zespół europejskich naukowców, zanieczyszczenie powietrza, gęsta zabudowa oraz ograniczenie terenów zielonych w miastach zwiększają ryzyko astmy zarówno u dzieci, jak i dorosłych, nawet o ponad 10 procent.

Zmniejszenie ryzyka astmy w miastach. Te badania powinny zainteresować urbanistów

Zmniejszenie ryzyka astmy w miastach. Te badania powinny zainteresować urbanistów

Źródło:
Karolinska Institutet, Lancet Regional Health-Europe

Naukowcy z japońskiego Uniwersytetu Kiusiu i amerykańskiego Uniwersytetu Stanforda zidentyfikowali genetyczną mutację, która powoduje, że koty są rude. Mutacja ta nie występuje u żadnego innego ssaka.

Rude koty. Odkryto, co odpowiada za ich umaszczenie

Rude koty. Odkryto, co odpowiada za ich umaszczenie

Źródło:
BBC, PAP

Trzymetrowa palma spadła i raniła mężczyznę podczas 78. edycji Festiwalu Filmowego w Cannes. Ranny to agent aktora.

Palma raniła mężczyznę w czasie festiwalu w Cannes. "Twarz była pełna krwi"

Palma raniła mężczyznę w czasie festiwalu w Cannes. "Twarz była pełna krwi"

Źródło:
Reuters

Rodzina, która mieszka na obrzeżach miasta Isanti w amerykańskim stanie Minnesota, ma albo ogromne szczęście, albo niesamowitego pecha. W ich ogródku i na tarasie wypoczywają niedźwiedzie czarne.

Niedźwiedzie "przychodzą do nas codziennie"

Niedźwiedzie "przychodzą do nas codziennie"

Źródło:
CNN, fox9.com

Choroby odkleszczowe mogą u części pacjentów wiązać się z nietypowymi objawami - ostrzegła WHO. Pokazuje to historia 43-letniej Belgijki, która zauważyła u siebie nagłe wyczerpanie. Ustalenie, że cierpi na boreliozę, wymagało konsultacji z różnymi lekarzami. Na jej skórze nie pojawił się rumień wędrujący, nie zauważyła nawet samego ugryzienia.

Ukąsił ją kleszcz. Nagle stała się "cieniem dawnej siebie"

Ukąsił ją kleszcz. Nagle stała się "cieniem dawnej siebie"

Źródło:
WHO

Ostatnie dni przyniosły w Polsce wyczekane opady deszczu. Jest to szczególnie istotne w tym roku, gdy rośliny zostały osłabione przez suszę i przeplatankę dużego ciepła i zimna. Jak opowiadał na antenie TVN24 meteorolog Michał Brennek, przez zmiany klimatyczne w przyszłości może czekać nas więcej takich kontrastów.

"Nowy klimat to jest właśnie klimat kontrastów"

"Nowy klimat to jest właśnie klimat kontrastów"

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Bociany wybudowały gigantyczne gniazdo. Znajduje się ono na budynku gospodarczym w północnej Hiszpanii, który przechylił się pod jego ciężarem. Jak podały lokalne media, konstrukcja ma około dwóch metrów wysokości i może ważyć nawet tonę.

Budynek przechylił się pod ciężarem gniazda bocianów

Budynek przechylił się pod ciężarem gniazda bocianów

Źródło:
El Pais

W piątek do Grecji dotarła duża porcja pyłu saharyjskiego. Widzialność mocno spadła, zarówno w stolicy, jak i w wielu regionach kraju, co wpłynęło na pogorszenie jakości powietrza.

Niebo w kolorze sepii. Pył saharyjski spowił Grecję

Niebo w kolorze sepii. Pył saharyjski spowił Grecję

Źródło:
eKathimerini, Protothema

Pod jednym z domów w podkarpackiej Wetlinie pojawiła się grupka wilków. Jak relacjonował internauta, który przesłał na Kontakt24 nagranie, zwierzęta w okolicy bywają często.

Rodzina wilków tuż pod domem. "Tak tu sobie wszyscy żyjemy"

Rodzina wilków tuż pod domem. "Tak tu sobie wszyscy żyjemy"

Źródło:
Kontakt24

Piątek przyniósł w części kraju zimowe opady. Na północnym wschodzie pojawił się deszcz ze śniegiem i mokry śnieg. Bardziej jesienna niż wiosenna aura jest związana z niżem, który znajduje się nad Polską. Czy zimowa aura w połowie maja powinna zaskakiwać? Z historycznych danych wynika, że śnieg na polskich nizinach potrafi pojawić się nawet w czerwcu.

Znów spadł śnieg. Historia pokazuje, że sypnąć może i w czerwcu

Znów spadł śnieg. Historia pokazuje, że sypnąć może i w czerwcu

Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24

Władze miasta Jundiai w brazylijskim stanie Sao Paulo badają wpływ wycieku niebieskiego barwnika do pobliskiej rzeki po wypadku cysterny. Woda w niej zrobiła się nienaturalnie błękitna, co odbiło się na żyjących w rzece zwierzętach.

Cysterna uderzyła w słup, kaczki i ryby nabrały błękitnego koloru

Cysterna uderzyła w słup, kaczki i ryby nabrały błękitnego koloru

Źródło:
Reuters, aldianews.com

Na Kontakt24 otrzymaliśmy nagranie, na którym widać życie dzikich zwierząt - wilków i jeleni. Wysłał je Reporter24. "Ten film to kolejny niezbity dowód na to, jak wspaniała i niezwykła jest dzika przyroda, a różne gatunki dzikich zwierząt mogą żyć w tej samej części lasu" - napisał.

"Ten film to dowód na to, jak wspaniała i niezwykła jest dzika przyroda"

"Ten film to dowód na to, jak wspaniała i niezwykła jest dzika przyroda"

Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24

Tegoroczny zakwit gronorostów (łac. Sargassum) w Oceanie Atlantyckim jest rekordowo duży, a sezon wegetacyjny jeszcze się nie skończył. Pas tych glonów ciągnie się przez prawie dziewięć tysięcy kilometrów.

Masowy zakwit glonów. Mogą "zalać" Karaiby i Florydę

Masowy zakwit glonów. Mogą "zalać" Karaiby i Florydę

Źródło:
CNN