Jak dochodzi do erupcji wulkanu i jakie są czynne wulkany w Europie

Źródło:
PWN
Erupcja wulkanu Fagradalsfjall Kontakt 24

Erupcja wulkanu to niezwykłe zjawisko. Piękne, ale też groźne. Nie wszyscy zdajemy sobie sprawę, że można czerpać z niego korzyści. Z artykułu dowiesz się, na czym polega erupcja wulkanu, gdzie występują czynne wulkany w Europie oraz co powoduje wybuch wulkanu.

● Erupcja to geologiczne pojęcie, które oznacza proces wydobywania się na powierzchnię Ziemi i do atmosfery produktów działalności wulkanicznej.

● Inne określenie erupcji to wybuch wulkanu.

● Wulkan jest miejscem wydostawania się na powierzchnię Ziemi (między innymi) produktów erupcji: lawy, gazów, materiałów piroklastycznych.

Czym jest erupcja wulkanu i co ją powoduje?

Erupcja jest to zjawisko, w którym stopione masy nazywane lawą, okruchowe fragmenty powstałe w wyniku ich rozdrobnienia, czyli tzw. materiały piroklastyczne, jak również gazy, wydostają się na powierzchnię Ziemi lub do atmosfery. Żeby zrozumieć, co ją powoduje, najpierw trzeba poznać budowę wulkanu: na samym dole, na głębokości kilku lub kilkunastu kilometrów pod budowlą wulkaniczną znajduje się ognisko, czyli zbiornik magmy. Z powierzchnią wulkanu łączy go kanał i to nim wydostaje się lawa. Kończy się on kraterem, który powstaje przez wyrzut fragmentów skał tworzących ściany wylotu podczas eksplozji.

Co powoduje wybuch wulkanu? Można rozróżnić dwa główne czynniki: działanie gazów i hydrauliczne wyciskanie lawy z głębi. Ciepło produkowane we wnętrzu ogniska zasila wulkan, a ten je traci poprzez ściany i promieniowanie przez powierzchnię krateru. Gdy dopływ ciepła i jego strata są sobie równe, wtedy następuje stan równowagi – takie wulkany są stale czynne. Jeśli dopływ ciepła jest jednak większy niż strata, wtedy następuje erupcja. Natomiast w przypadku większej straty ciepła, niż jego dopływu, wulkan staje się nieczynny, ponieważ lawa zastyga w kanale. Gdy dopływ ciepła jest ogromny i w zbiorniku robi się naprawdę gorąco, gazy wydostające się z lawy mogą napierać na ściany powodując rozsuwanie brzegów szczelin, co ułatwia wypływanie magmy. Ich ciśnienie i eksplozja kruszą skały, dodatkowo podgrzewają wody przypowierzchniowe, które parując jeszcze zwiększają ciśnienie i pomagają lawie uwolnić się na powierzchnię.

Są jednakże wulkany, których aktywność nie ma związku z gazami. Charakteryzują się one wyrzucaniem law bazaltowych, czerpiących materiał z głębokiego podłoża skorupy ziemskiej zbudowanego ze skał bazaltowych. Znajdują się one w pobliżu uskoków płyt tektonicznych, gdzie ruchy bloków wzdłuż uskoków działają jak prasa hydrauliczna i wyciskają magmę do góry.

ZOBACZ TEŻ: Wybuchł zamieszkany przez rekiny młoty wulkan Kavachi

Ile trwa i jak wygląda erupcja wulkanu?

Nie można jednoznacznie powiedzieć, ile trwa erupcja wulkanu. Może ona trwać od kilku godzin do kilku lub kilkunastu dni, ale może również dłużej – tu warto wspomnieć o przypadku wulkanu Nyamuragira (Demokratyczna Republika Konga), z którego lawa, zaczynając w 1938 roku, wypływała przez 28 miesięcy ze szczeliny znajdującej się u jego podstawy.

Erupcja Wulkanu na Islandii
Erupcja Wulkanu na IslandiiErupcja Wulkanu na Islandiikontakt24UsersMaterials

Erupcja często zaczyna się od lokalnych trzęsień ziemi, które ustają, gdy wylew lawy osiągnie maksimum. Zdarza się, że przed wybuchem podnosi się dno krateru. Można też zauważyć wysychanie źródeł i studni, topnienie śniegu znajdującego się na wulkanie, ożywienie gejzerów.

Sama erupcja przebiega różnie: może być spokojna (a tego typu są na przykład wulkany hawajskie, w których z rzadka lawa wycieka poza krater), większość jednak charakteryzują wybuchy gwałtowne. Często zaczyna się od wyrzucenia popiołów, początkowy wypływ zawiera dużo pary wodnej i jest bardzo gąbczasty w strukturze. Późniejsze lawy są już bardziej lepkie i zawierają znacznie mniej gazów. Gwałtowność erupcji można tłumaczyć wielką ilością gazów, które gromadzą się w zamkniętym zakrzepłą lawą kanale. Gdy już nie mają ujścia, po prostu ją rozsadzają.

Czynne wulkany w Europie

Oczywiście nadal istnieją czynne wulkany w Europie. Warto wymienić wulkan Eyjafjallajökull na południu Islandii. Inny aktywny, a w dodatku gwałtowny wulkan z południa, to Katla. Co ciekawe, wybuch pierwszego może spowodować erupcję drugiego.

ZOBACZ TEŻ: Erupcja nieopodal Reykjaviku. Wydano ostrzeżenie przed toksycznymi gazami

Największym wulkanem w Europie jest Etna, znajdująca się na wschodzie Sycylii. Wysokość tego wulkanu to 3323 m n.p.m. Ma na swoim koncie ponad 200 erupcji i zniszczenie Katanii w 1669 roku. Inny, również włoski przykład to Wezuwiusz. Wybuchał 84 razy, a w roku 79 naszej ery doprowadził do unicestwienia Pompejów.

Pompeje na tle Wezuwiusza
Pompeje na tle WezuwiuszaPompeje na tle Wezuwiuszameteo

Aktywnymi wulkanami są również Marsili i Stromboli, oba znajdują się na Morzu Tyrreńskim. Pierwszy jest w całości pod wodą, jego wierzchołek znajduje się na 450 m pod jej poziomem, drugi zaś posiada nadwodną część, która tworzy wyspę o tej samej nazwie i sięga 926 m n.p.m.

Pozytywne skutki erupcji

Mimo iż erupcja wulkanu to niszczycielski żywioł, nie musi ona przynosić jedynie strat. Ma też pozytywne skutki. Na pyłach i popiołach wulkanicznych powstają gleby wulkaniczne, takie jak andosole i gleby allofanowo-próchnicze. Uznaje się je za żyzne, posiadają wiele składników odżywczych i mają istotne zastosowanie w rolnictwie.

Tereny wulkaniczne mogą być również pożyteczne z innego powodu. Znajdujące się pod ziemią gorące wody geotermalne wykorzystywane są do pozyskiwania energii geotermalnej. W tym celu stosuje się odwierty nawet na ponad 4 kilometry pod powierzchnię Ziemi. Pierwsza instalacja umożliwiająca wykorzystanie pary wodnej z wnętrza Ziemi do wytworzenia energii elektrycznej powstała w 1904 roku w Larderello we Włoszech. Aktualnie krajem przodującym w produkcji energii elektrycznej z energii geotermalnej są Stany Zjednoczone, ale wysoko klasyfikowane są też Filipiny, Nowa Zelandia, Meksyk i Włochy.

Źródła: „Geologia dynamiczna” Marek Książkiewicz national-geographic.pl epismo-aez.pl Zintegrowana Platforma Edukacyjna Encyklopedia PWN

Autorka/Autor:red.//am

Źródło: PWN

Źródło zdjęcia głównego: Kontakt 24

Pozostałe wiadomości

W Teksasie w hrabstwie Kerr trwa dramatyczna akcja ratunkowa po powodziach, które zabiły co najmniej 24 osoby. Służby wciąż poszukują 23 dziewczynek, uczestniczek chrześcijańskiego obozu. - Został on całkowicie zniszczony - relacjonowała uratowana 13-latka. Ci, którym udało się przeżyć kataklizm, opisują to, jak wyglądało nadejście gwałtownego żywiołu.

Wielka woda nadeszła o 1.30. Gdzie są 23 dziewczynki?

Wielka woda nadeszła o 1.30. Gdzie są 23 dziewczynki?

Źródło:
AP, CNN, tvnmeteo.pl

Do Polski dotrze dziś gorące powietrze. Sobota będzie jednak dopiero preludium do takiej pogody, bo w niedzielę będzie jeszcze cieplej. Jak długo upały zostaną w Polsce? Opowiadał o tym na antenie TVN24 prezenter tvnmeteo.pl Tomasz Wasilewski.

"Jakby buchnęło z gorącego piekarnika". Tak długo potrwa upał

"Jakby buchnęło z gorącego piekarnika". Tak długo potrwa upał

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Liczba ofiar śmiertelnych powodzi w stanie Teksas w USA wzrosła do 24 - przekazał szeryf hrabstwa Kerr Larry Lethia. Miejscami w ciągu kilku godzin spadło tam więcej deszczu, niż notuje się w średnio w ciągu miesiąca. Trwa akcja poszukiwacza 23 dzieci, które brały udział w chrześcijańskim obozie.

Katastrofalne powodzie w USA. Szukają 23 dziewczynek

Katastrofalne powodzie w USA. Szukają 23 dziewczynek

Aktualizacja:
Źródło:
CNN, PAP

IMGW znów ostrzega przed upałem. Ostrzeżenia pierwszego stopnia obowiązują na terenie dwóch województw na zachodzie kraju. Sprawdź, gdzie temperatura będzie wysoka.

Tu temperatura znów będzie wysoka. IMGW ostrzega

Tu temperatura znów będzie wysoka. IMGW ostrzega

Źródło:
IMGW

Pogoda na dziś, czyli sobotę 5.07. Niebo będzie zachmurzone, miejscami mogą pojawić się słabe opady deszczu. Zrobi się gorąco, temperatura zbliży się lokalnie do 30 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - sobota, 5.07. Zrobi się gorąco, lokalnie popada

Pogoda na dziś - sobota, 5.07. Zrobi się gorąco, lokalnie popada

Źródło:
tvnmeteo.pl

Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) poinformowała w najnowszym raporcie, że cele polskiej misji IGNIS po ósmym dniu na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) są zrealizowane w ponad 63 procentach.

Polski astronauta wrócił do pracy. Jaki jest status misji

Polski astronauta wrócił do pracy. Jaki jest status misji

Źródło:
PAP

W części Krety i w okolicach Aten od kilku dni trwa walka z pożarami, które zmusiły mieszkańców i turystów do ewakuacji. Setki strażaków z pomocą śmigłowców walczą z żywiołem. Sytuację pogarsza silny wiatr. Ogień pochłania lasy, gaje oliwne i zagraża domom.

Kolejny dzień walki z żywiołem. "To było bardzo przerażające"

Kolejny dzień walki z żywiołem. "To było bardzo przerażające"

Źródło:
Reuters, Ekathimerini.com

Włochy zmagają się z falą upałów. Rośnie liczba nagłych zatrzymań pracy serca, zwłaszcza na plażach, gdzie temperatury przekraczają 40 stopni Celsjusza. Służby ratunkowe apelują o ostrożność i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, bo nikt nie jest odporny na skutki ekstremalnego gorąca.

"Nikt nie może czuć się bezpieczny". Taka sytuacja pierwszy raz

"Nikt nie może czuć się bezpieczny". Taka sytuacja pierwszy raz

Źródło:
PAP

Po krótkim ochłodzeniu gorąca, a nawet upalna pogoda powróci. Weekend przyniesie dużo słońca i nawet 32 stopnie Celsjusza na południu kraju. Jednak już od wtorku szykuje się zmiana.

Do Polski wrócą upały, ale nie na długo

Do Polski wrócą upały, ale nie na długo

Źródło:
tvnmeteo.pl

W Turcji trwa walka z pożarami lasów. Najgorzej sytuacja wygląda w prowincji Izmir na zachodzie kraju, gdzie ogień zbliżył się do obszarów miejskich. Płomienie strawiły już około 200 domów.

Ogień zbliża się do miast. Zniszczone setki domów

Ogień zbliża się do miast. Zniszczone setki domów

Źródło:
Reuters, Milliyet

Fala mrozów, która nawiedziła Urugwaj, przyczyniła się do śmierci co najmniej ośmiu osób. W odpowiedzi na kryzys otworzono całodobowe schroniska, zapewniając bezdomnym i najbardziej narażonym ciepło, posiłki oraz opiekę medyczną.

Ludzie zamarzali na ulicach. Osiem osób nie żyje

Ludzie zamarzali na ulicach. Osiem osób nie żyje

Źródło:
Reuters

Młody łoś zaskoczył plażowiczów w litewskiej Kłajpedzie, wskakując do wód Morza Bałtyckiego niczym do leśnego jeziora. Choć dla ludzi był to niecodzienny widok, eksperci uspokajają - łosie od czasu do czasu odwiedzają nadmorskie tereny, by się schłodzić, napić wody i kontynuować wędrówkę.

Łoś w Bałtyku? To wcale nie taka rzadkość

Łoś w Bałtyku? To wcale nie taka rzadkość

Źródło:
LNK

Trzeci jak do tej pory międzygwiezdny obiekt został zaobserwowany w Układzie Słonecznym. Kometa otrzymała nazwę 3I/ATLAS. Jak podała amerykańska agencja kosmiczna NASA, w momencie odkrycia znajdowała się około 520 milionów kilometrów od Ziemi, ale w październiku znacznie zbliży się do naszej planety.

Przybyła spoza Układu Słonecznego. NASA już wie, czym jest

Przybyła spoza Układu Słonecznego. NASA już wie, czym jest

Źródło:
NASA, MPC., space.com, virtualtelescope.eu

Instytut Badawczy Leśnictwa wydał komunikat o wysokim zagrożeniu pożarowym w lasach. Z uwagi na brak opadów ściółka w wielu regionach jest bardzo sucha i podatna na zapalenie. Szczególnie trudne warunki mają wystąpić w weekend.

Wybierasz się w weekend do lasu? Uważaj, by nie zaprószyć ognia

Wybierasz się w weekend do lasu? Uważaj, by nie zaprószyć ognia

Źródło:
Instytut Badawczy Leśnictwa

Sławosz Uznański-Wiśniewski spędził już ponad tydzień na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). W piątek polski astronauta połączył się z Uniwersytetem Wrocławskim, by odpowiedzieć na pytania uczniów.

Pytania z Ziemi, odpowiedzi z kosmosu

Pytania z Ziemi, odpowiedzi z kosmosu

Źródło:
tvnmeteo.pl

Środa była w Polsce do tej pory najgorętszym dniem w tym roku. W większości naszego kraju termometry pokazały ponad 30 stopni Celsjusza, a w niektórych miejscach było nawet ponad 36 stopni.

Najgorętszy dzień od początku roku. Które miasto było "stolicą upału"?

Najgorętszy dzień od początku roku. Które miasto było "stolicą upału"?

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

W Parku Narodowym w Zambii doszło do tragedii - dwie turystki zostały zaatakowane przez słonicę ze słoniątkiem. Przewodnicy próbowali powstrzymać zwierzę, ale zdążyło ono stratować kobiety.

Słoń stratował turystki. Nie udało się ich uratować

Słoń stratował turystki. Nie udało się ich uratować

Źródło:
PAP

Na słynnej górskiej drodze Transfogaraskiej w rumuńskich Karpatach niedźwiedź zaatakował motocyklistę, doprowadzając do jego śmierci. Ciało mężczyzny znaleziono w 60-metrowej przepaści po ponad godzinie akcji poszukiwawczej.

Atak niedźwiedzia w Rumunii. Nie żyje motocyklista

Atak niedźwiedzia w Rumunii. Nie żyje motocyklista

Źródło:
Reuters, Știrile Pro TV, tvnmeteo.pl

Dolinę Las Vegas w Nevadzie nawiedziły silne podmuchy wiatru, które wywołały burzę piaskową. Pył pokrył między innymi lotnisko, znacznie ograniczając widoczność. Wiatr przewrócił na jezdnię słupy energetyczne, co zarejestrowała kamera zamontowana w aucie.

Słupy energetyczne runęły na jezdnię i auta. Nagranie

Słupy energetyczne runęły na jezdnię i auta. Nagranie

Źródło:
USA Today, Las Vegas Review-Journal, CNN

W znacznej części kraju panuje susza hydrologiczna. Odzwierciedlają ją wodowskazy z dramatycznie niskim stanem rzek. Susza i wysoka temperatura sprzyjają wybuchom pożarów. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa przypomina, aby nie rozpalać ognisk i grilla w pobliżu lasów.

"Takich przykładów jest bardzo dużo". Czarne trójkąty na mapie Polski

"Takich przykładów jest bardzo dużo". Czarne trójkąty na mapie Polski

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW, RCB

Na podwórku jednego z naszych czytelników pojawił się diabełek pyłowy. Zjawisko zostało zarejestrowane na nagraniu, które otrzymaliśmy na Kontakt24.

"Widziałem to pierwszy raz. Totalne zaskoczenie"

"Widziałem to pierwszy raz. Totalne zaskoczenie"

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

Wokół Wysp Tokara, słabo zaludnionej części południowej Japonii, w ostatnim czasie znacząco wzrosła aktywność sejsmiczna. Trzęsienia ziemi o niewielkiej sile budzą niepokój wśród mieszkańców. W rozmowie z lokalnymi mediami przyznają, że "czują, jakby ciągle się trzęsło". Władze radzą przygotować się do ewakuacji, która może zostać zarządzona w każdej chwili.

Ponad 900 trzęsień ziemi w dwa tygodnie. Mieszkańcy mają być gotowi do ewakuacji

Ponad 900 trzęsień ziemi w dwa tygodnie. Mieszkańcy mają być gotowi do ewakuacji

Źródło:
BBC, The Guardian

Duża część Europy zmaga się z upałami. Miejscami na Bałkanach temperatura przekracza 40 stopni. Przed skwarem ostrzegają służby meteorologiczne. W Serbii, Chorwacji, Czarnogórze obowiązują alarmy przed spiekotą.

Upał na Bałkanach. Jest gorzej niż w Bangladeszu

Upał na Bałkanach. Jest gorzej niż w Bangladeszu

Źródło:
Reuters, BBC News, PAP

Minionej nocy na niebie mogliśmy oglądać obłoki srebrzyste. Świetliste smugi były dobrze widoczne w wielu miejscach naszego kraju. Na Kontakt24 otrzymaliśmy mnóstwo zdjęć od naszych czytelników.

Obłoki srebrzyste zachwycają na waszych zdjęciach

Obłoki srebrzyste zachwycają na waszych zdjęciach

Źródło:
Kontakt24

Choć w Europie panują ekstremalne upały, na półkuli południowej trwa zima. Mróz zaatakował m.in. Argentynę, gdzie - według informacji lokalnych mediów - doprowadził do śmierci co najmniej dziewięciu osób.

Mróz zbiera śmiertelne żniwo. Lokalne media: wśród ofiar noworodek

Mróz zbiera śmiertelne żniwo. Lokalne media: wśród ofiar noworodek

Źródło:
PAP

W 2025 roku badacze z Uniwersytetu w Manchesterze przyjrzeli się temu, jaka przyszłość czeka grzyby z rodzaju Aspergillus. Chociaż łacińska nazwa może nam niewiele mówić, każdy z nas się z nimi zetknął. Charakterystyczny puchaty nalot na przeterminowanym chlebie mógł być efektem działalności właśnie tych organizmów. Gatunków pleśni jest na świecie mnóstwo, ale Aspergillus, po polsku nazywany kropidlakiem, to częsty gość w naszych domach, a nawet wewnątrz naszych organizmów - czy tego chcemy, czy nie.

Są wszędzie. Zmiana klimatu może sprawić, że będą zagrażać milionom

Są wszędzie. Zmiana klimatu może sprawić, że będą zagrażać milionom

Źródło:
TVN24+

Sławosz Uznański-Wiśniewski, który przebywa na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, podzielił się w mediach społecznościowych kolejnymi zdjęciami. Pokazał na nich, gdzie śpi na ISS.

Tak wygląda "sypialnia" na ISS. Polak podzielił się kolejnymi zdjęciami

Tak wygląda "sypialnia" na ISS. Polak podzielił się kolejnymi zdjęciami

Źródło:
X, tvnmeteo.pl

Dwóch mężczyzn w wieku 75 i 60 lat zmarło nagle w środę we Włoszech. Ich śmierć wiąże się z upałami panującymi na Półwyspie Apenińskim od kilku dni.

Dwie osoby zmarły na plażach Sardynii

Dwie osoby zmarły na plażach Sardynii

Źródło:
PAP, Il Messaggero

We wtorek na stan Nowa Południowa Walia w Australii natarła potężna bomba niżowa. W nocy i rano w środę żywioł pozbawił prądu dziesiątki tysięcy domów oraz wywołał powodzie. Władze apelują do mieszkańców o pozostanie w domu.

Bomba niżowa się "rozgościła". Setki domów pod wodą

Bomba niżowa się "rozgościła". Setki domów pod wodą

Źródło:
Reuters, The Independent, Guardian, news.com.au