Astrolabium – do czego służy, jak działa i jak wykonać je samodzielnie?

Niektóre z obiektów na nowej radiowej mapie kosmosu

Źródło: Annalisa Bonafede, Jennifer West, Volker Heesen & Michael Stein, Ian Roberts

● Astrolabium było poprzednikiem sekstansu, które do początku XVIII wieku stanowiło pomiarowy przyrząd astronomiczny służący do wyznaczania położenia ciał niebieskich ponad horyzontem.

● Rodzaj astrolabium używał m.in. Mikołaj Kopernik. Ale służyło nie tylko astronomom, ale również żeglarzom - przy wyznaczaniu pozycji statku.

● Zdania na temat wynalezienia astrolabium są podzielone. Niektórzy przypisują je greckiemu matematykowi, geografowi i astronomowi Hipparchosowi (żyjącemu w II wieku p.n.e.), a inni filozofce i matematyczce greckiej Hypatii (żyjącej w IV wieku naszej ery).

Co to jest astrolabium?

Astrolabium to przyrząd, który służył do zmierzenia położenia obiektów (ciał niebieskich) ponad horyzontem, było wykorzystywane w astronomii i żegludze zanim pojawił się sekstant. Wynalezienie astrolabium przypisuje się greckiej matematyczce i filozofce Hypatii (ok. 355 - 415 n.e.). Ale wiele osób uważa, że ten przyrząd mógł być stosowany już kilka stuleci wcześniej. Jako wynalazcę astrolabium wskazuje się często greckiego matematyka, geografa i astronoma Hipparchosa (ok. 190-120 p.n.e.).

Astrolabium było przydatne nie tylko astronomom badającym ciała niebieskie. Jego funkcje znalazły swoje zastosowanie w nawigacji morskiej. Żeglarze w trakcie rejsu często wykorzystywali astrolabia do określenia położenia swojego statku. Popularny do XVIII wieku przyrząd nawigacyjny składał się z kilku elementów. Jednym z nich była płyta wykonana z mosiądzu, na której znajdowały się linie wysokości obiektu nad horyzontem, linie azymutu i tzw. koła godzinne. Przez środek przechodziła natomiast prosta, wskazująca północny biegun nieba.

ZOBACZ TEŻ: Sekstans – budowa i zastosowanie w astronawigacji

Jak samodzielnie zrobić astrolabium?

Astrolabium można wykonać samodzielnie w domu. Jak je zrobić? Jak się okazuje, wystarczą rzeczy, które każdy z nas może znaleźć w domu - karton, papier, sznurek, obciążnik i słomki plastikowe. Można przy tym skorzystać z gotowych szablonów, które znajdziemy np. na profilu Centrum Nauki Kopernik.

Poniżej film zrealizowany przez Centrum Nauki Kopernik, na którym możemy zobaczyć jak samodzielnie skonstruować astrolabium.

Dzięki tak skonstruowanemu urządzeniu, po ustawieniu go precyzyjnie z kierunkiem północnym, kierujemy wizjer (ze słomki) na dany obiekt - gwiazdę czy planetę widoczną ponad horyzontem, wówczas jesteśmy w stanie ustalić jego azymut i wysokość astronomiczną. 

Źródła: Centrum Nauki Kopernik zpe.gov.pl Wikipedia