"Ogłuszająca kakofonia pobitych rekordów". W 2023 było źle, w nowym roku może nie być lepiej

Naukowcy nie mają wątpliwości, że 2023 zapisze się w historii pomiarów jako najcieplejszy. Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) we wstępnym raporcie o stanie klimatu na świecie opublikowanym pod koniec listopada poinformowała, że średnia globalna temperatura była wyższa o około 1,4 stopnia Celsjusza w porównaniu do okresu sprzed epoki industrialnej, czyli z lat 1850-1900.

Na początku grudnia przedstawiony został raport unijnego programu Copernicus Climate Change Service (C3S), którego autorzy doszli do tego samego wniosku, podkreślając że ostatni listopad był najcieplejszym listopadem na Ziemi od początku prowadzenia obserwacji.

>>> CZYTAJ: Rok 2023 był w Niemczech najgorętszym w historii pomiarów

Jednym z czynników wpływających na wzrost globalnej temperatury jest zjawisko El Nino. Ten wzorzec klimatyczny, który trwa na półkuli północnej od wiosny i szybko rozwinął się latem, spowoduje prawdopodobnie, że rok 2024 również będzie wyjątkowo ciepły. Ten wzorzec pogodowy ma bowiem największy wpływ na globalną temperaturę po osiągnięciu swego szczytu - wyjaśnia WMO.

Jak napisano, "czerwiec lipiec, sierpień, wrzesień i październik pobiły poprzednie rekordy ze znacznym marginesem we wszystkich zbiorach danych danych wykorzystywanych przez WMO w raporcie klimatycznym". Lipiec 2023 r. okazał się wręcz najcieplejszym miesiącem w historii obserwacji.

Niepokojące okazały się również statystyki dotyczące temperatury powierzchni mórz i oceanów. Rekordy padły w okresie od kwietnia do września, a te z lipca, sierpnia i września zostały pobite z dużym marginesem do 0,27 stopni Celsjusza. Wyjątkowe ciepło odnotowano na wschodnio-północnym Atlantyku, w Zatoce Meksykańskiej i na Karaibach, a także na dużych obszarach otaczającego Antarktydę Oceanu Południowego.

- Poziom gazów cieplarnianych jest rekordowo wysoki. Globalna temperatura jest rekordowo wysoka. Wzrost poziomu mórz jest rekordowo wysoki. Poziom lodu na Antarktydzie też jest rekordowo niski. To ogłuszająca kakofonia pobitych rekordów - powiedział sekretarz generalny WMO Petteri Taalas.

Jedną z najbardziej niepokojących kwestii środowiskowych w 2023 roku był globalny poziom mórz i oceanów. Osiągnął on rekordowo wysoki stan od momentu rozpoczęcia pomiarów satelitarnych w 1993 roku. Tempo wzrostu średniego globalnego poziomu morza w ciągu ostatnich dziesięciu lat (2013-2022) jest również ponad dwukrotnie wyższe niż tempo wzrostu poziomu morza w pierwszej dekadzie zapisów satelitarnych (1993-2002).

W lutym zasięg antarktycznego lodu morskiego osiągnął rekordowo niski poziom od momentu rozpoczęcia pomiarów w 1979 roku. Roczne maksimum we wrześniu wyniosło 16,96 milionów kilometrów kwadratowych, czyli około 1,5 mln km2 poniżej średniej z lat 1991-2020 i 1 mln km2 poniżej poprzedniego rekordu z 1986 roku. Również zasięg lodu morskiego w Arktyce utrzymywał się znacznie poniżej normy. Lodowce w zachodniej Ameryce Północnej i europejskich Alpach doświadczyły ekstremalnego sezonu topnienia. Szacuje się, że w Szwajcarii lodowce straciły około 10 procent swojej objętości w ciągu ostatnich dwóch lat.

Taalas podkreślił, że dane te to coś więcej niż tylko statystyki. Ryzykujemy przegraną w wyścigu o ocalenie naszych lodowców i powstrzymanie wzrostu poziomu mórz. - Nie możemy wrócić do klimatu z XX wieku, ale musimy działać teraz, żeby ograniczyć ryzyko coraz bardziej niegościnnego klimatu w tym i w nadchodzących stuleciach - zaznaczył.

Rok 2023 przyniósł ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak powodzie, cyklony, pożary, susze i upały. Wpłynęły one na funkcjonowanie wszystkich kontynentów. 

Niszczycielskie powodzie nawiedziły we wrześniu Grecję, Bułgarię, Turcję i Libię. W tym ostatnim państwie w wyniku żywiołu zginęło kilkanaście tysięcy osób. Powodzie były następstwem obfitych opadów deszczu związanych z medikanem Daniel.

Cyklon tropikalny Freddy, który pojawił się w lutym i marcu, był jednym z najdłużej utrzymujących się takich zjawisk na świecie. Uderzył w Madagaskar z wiatrem sięgającym w porywach 180 kilometrów na godzinę. W swoim rajdzie przez Afrykę uderzył w Malawi. Mozambik i Madagaskar.

Cyklon tropikalny Mocha, który uformował się w maju, był jednym z najbardziej intensywnych cyklonów, jakie kiedykolwiek zaobserwowano w Zatoce Bengalskiej.

Ekstremalne upały dotknęły w 2023 roku wiele części świata. Szczególnie gorąco było w Europie Południowej i Afryce Północnej, zwłaszcza w drugiej połowie lipca. Temperatura w tym miesiącu sięgnęła we Włoszech miejscami 48,2 stopnia Celsjusza. Rekordowe wartości odnotowano również w Tunisie (Tunezja), gdzie termometry pokazały 49 st., w Agadirze (Maroko) - 50,4 st. C, a także w Algierze (Algieria) - 49,2 st. C.

Sezon pożarów w Kanadzie był znacznie dłuższy niż jakikolwiek wcześniej odnotowany - napisało WMO. Do dnia 15 października ogień strawił 18,5 miliona hektarów, ponad sześciokrotnie więcej niż wynosi średnia z lat 2013–2022. Pożary doprowadziły również do poważnego zanieczyszczenia dymem. Szczególnie ciężko oddychało się mieszkańcom gęsto zaludnionych obszarów wschodniej Kanady i północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych. Najbardziej śmiercionośny, pojedynczy pożar miał miejsce na Hawajach. Zginęło w nim co najmniej 99 osób. Był to najbardziej śmiercionośny pożar w USA od ponad 100 lat.

Mieszkańców Rogu Afryki, czyli Półwyspu Somalijskiego, po pięciu lata suszy nawiedziły powodzie. Doprowadziły one do jeszcze większego przesiedlenia miejscowej ludności. Susza zmniejszyła zdolność gleby do wchłaniania wody, co zwiększyło ryzyko powodzi, gdy w kwietniu i maju nadeszły ulewne deszcze.

Długotrwała susza nasiliła się też w wielu częściach Ameryki Środkowej i Południowej. W północnej Argentynie i Urugwaju opady deszczu od stycznia do sierpnia były od 20 do 50 procent poniżej średniej wieloletniej dla tych regionów, co doprowadziło do strat w plonach i niskiego poziomu magazynowania wody.

Ekstremalna pogoda wpływa na sytuacje społeczno-ekonomiczną wielu krajów. Zmusza ludzi do przesiedleń, powoduje, że konflikty o surowce stają się coraz poważniejsze.

Jednym z zasadniczych elementów ograniczania skutków katastrof jest posiadanie skutecznych systemów wczesnego ostrzegania obejmujących wiele zagrożeń. Międzynarodowa "Inicjatywa wczesnego ostrzeganie dla wszystkich" (ang.  Early Warnings for All Initiative) ma na celu zapewnienie ludzkości ochrony za pomocą systemów wczesnego ostrzegania do końca 2027 r.

Co przyniesie 2024 rok? Zdaniem ekspertów może być równie gorący co 2023.