"Teoretycy przewidywali, że może się tak zdarzyć". Niezwykły "taniec śmierci" doprowadził do wybuchu supernowej

Źródło:
sciencedaily.com, public.nrao.edu
Jak wygląda supernowa
Jak wygląda supernowaNASA Goddard
wideo 2/5
Supernowe

Przez lata naukowcy zastanawiali się, czy obiekty takie jak czarne dziury i gwiazdy neutronowe mogą ingerować w struktury towarzyszących im gwiazd. Dzięki najnowszym badaniom amerykańskiego Narodowego Obserwatorium Radioastronomicznego wiadomo, że jest to możliwe. Co więcej, okazuje się, że po zderzeniu obiektów może dojść do wybuchu supernowej.

Astronomowie z Narodowego Obserwatorium Radioastronomicznego (National Radio Astronomy Observatory) znaleźli dowody na to, że czarne dziury lub gwiazdy neutronowe mogą przedostawać się jąder towarzyszących im gwiazd. W ten sposób może dojść do wybuchu supernowej. Takie wnioski wysnuli po analizie danych pochodzących z Very Large Array Sky Survey (VLASS) - wieloletniego projektu obserwatorium radioastronomiczego Very Large Array (VLA). Wyniki analiz opublikowano w czasopiśmie "Science".

- Teoretycy przewidywali, że może się tak zdarzyć, ale to pierwszy raz, kiedy faktycznie mogliśmy dostrzec to zdarzenie - powiedział Dillon Dong, główny autor pracy.

Lata badań

Poszukiwanie dowodów rozpoczęto w 2017 roku. Pierwsza wskazówka pojawiła się, gdy naukowcy zbadali obrazy z VLASS i znaleźli obiekt emitujący fale radiowe, który nie pojawił się we wcześniejszych obserwacjach VLA. Obiekt oznaczono jako VT 1210+4956. Następnie przy użyciu VLA i Teleskopów Kecka na Hawajach naukowcy wykonali kolejne obserwacje. Jak ustalili, emisja radiowa pochodzi z obrzeży galaktyki karłowatej oddalonej o około 480 milionów lat świetlnych od Ziemi. Później skojarzyli, że instrument na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) wykrył wybuch promieniowania rentgenowskiego pochodzącego z tego miejsca w 2014 roku.

Specyficzny "taniec śmierci"

Dane z tych wszystkich obserwacji pozwoliły astronomom poskładać w całość historię dwóch umierających masywnych gwiazd. Badacze sądzą, że mogły powstać jednocześnie i ściśle orbitować wokół siebie. Jedna z nich była bardziej masywna od drugiej i szybciej umarła, po czym eksplodowała jako supernowa. Jej pozostałością miała być czarna dziura lub bardzo gęsta gwiazda neutronowa.

Nowo powstały obiekt zbliżał się do towarzyszki, a potem wszedł w jej atmosferę, rozpoczynając specyficzny "taniec śmierci". W tym momencie towarzysząca gwiazda zaczęła emitować gaz w przestrzeń kosmiczną. Wyrzucony gaz, rozchodząc się spiralnie na zewnątrz, utworzył wokół pary rozszerzający się pierścień zwany torusem.

W końcu obiekt przedostał się do wnętrza jądra gwiazdy towarzyszącej, co zakłóciło wytwarzanie się energii w jądrze. Gdy tylko zaczęło się ono zapadać, na krótko utworzyło dysk z materii, która orbitowała wokół nowego obiektu. Ponadto strumień materii został wypchnięty na zewnątrz dysku z prędkością zbliżoną do prędkości światła.

- Strumień ten wyprodukował promienie X, które zostały dostrzeżone przez instrument MAXI na ISS w 2014 roku - powiedział Dong.

Zapadnięcie się jądra gwiazdy spowodowało, że wybuchła ona jako supernowa.

- Ta gwiazda i tak w końcu by eksplodowała, jednak fuzja przyspieszyła ten proces - powiedział Dong.

Ze zderzenia gwiazdy neutronowej lub czarnej dziury z masywną gwiazdą może dojść do wybuchu supernowejBill Saxton/NRAO/AUI/NSF

Materia wyrzucona przez wybuch supernowej zaobserwowany w 2014 roku poruszała się znacznie szybciej niż materia wyrzucona wcześniej z gwiazdy towarzyszącej. Zanim na Ziemi udało się dostrzec ten obiekt, wybuch supernowej zderzył się z szybko poruszającą się materią, powodując potężne wstrząsy, które wytworzyły emisję radiową widzianą przez VLA.

- Wszystkie elementy układanki pasują do siebie i opowiadają niesamowitą historię - powiedział Gregg Hallinan z Kalifornijskiego Instytutu Technologii (potocznie Caltech) - Pozostałość po gwieździe, która eksplodowała dawno temu, wpadła w swojego towarzysza, i spowodowała jego eksplozję - dodał.

Zaskoczenie

Hallinan dodał, że nie spodziewał się podobnych odkryć. Jednym z celów VLASS miało być odkrywanie wybuchów supernowych, które emitują jasne światło na falach radiowych. Ta supernowa - spowodowana przez fuzję gwiazd - była jednak niespodzianką.

- To była jedna z rzeczy, których nie spodziewaliśmy się odkryć za pomocą VLASS - stwierdził Hallinan.

Autorka/Autor:kw

Źródło: sciencedaily.com, public.nrao.edu

Źródło zdjęcia głównego: Bill Saxton/NRAO/AUI/NSF

Pozostałe wiadomości

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed intensywnymi opadami śniegu na południowych krańcach Polski. Sypać będzie do poniedziałkowego poranka. Dla wielu miejsc ogłoszono również ostrzeżenia w związku z oblodzeniami.

Zimowe ostrzeżenia w 10 województwach

Zimowe ostrzeżenia w 10 województwach

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Z powodu cofki zalana została droga z Kamienia Pomorskiego do dwóch miejscowości na Wyspie Chrząszczewskiej (województwo zachodniopomorskie). Ochotnicza straż pożarna poinformowała, że w poniedziałek rano będzie organizować transport dla mieszkańców obu wsi.

Mieszkańcy odcięci przez zalaną drogę. "Ważny komunikat"

Mieszkańcy odcięci przez zalaną drogę. "Ważny komunikat"

Źródło:
TVN24

Po śnieżnym i zimnym weekendzie wkrótce czeka nas duże ocieplenie. Sprawdź, co przyniesie pogoda w kolejnych 16 dniach w długoterminowej prognozie temperatury, przygotowanej przez prezentera i synoptyka tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: zima wpadła do nas na krótko

Pogoda na 16 dni: zima wpadła do nas na krótko

Źródło:
tvnmeteo.pl

Lód z przejeżdżającego auta uszkodził szybę innego pojazdu. Zdarzenie, do którego doszło w jednym z amerykańskich miast w stanie Kansas, zostało uchwycone przez kamerkę samochodową.

Kawałek lodu leciał w jego kierunku. Nagranie

Kawałek lodu leciał w jego kierunku. Nagranie

Źródło:
CNN, KCTV

Nocą w całej Polsce będzie mroźno i jeszcze w niektórych regionach może obficie padać śnieg. W poniedziałek aura się poprawi.

Mroźna noc. W części kraju dosypie śniegu

Mroźna noc. W części kraju dosypie śniegu

Źródło:
tvnmeteo.pl

Szalejący nad Bałtykiem sztorm spowodował cofkę w kilku miejscowościach, m.in. w Sztutowie, Kątach Rybackich, Świerznicy, Rewie i Mechelinkach. W portach w Ustce i Mrzeżynie woda zalała bulwary oraz znajdujące się tam lokale usługowe.

Cofka nad Bałtykiem. Zalane ulice i bulwary, przesiąkające wały w kilku miejscowościach

Cofka nad Bałtykiem. Zalane ulice i bulwary, przesiąkające wały w kilku miejscowościach

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl, PAP

Północ Grecji przygotowuje się na intensywne opady śniegu. W niektórych regionach w poniedziałek szkoły będą zamknięte, kierowcy mają używać łańcuchów śniegowych na koła, wprowadzono zakaz ruchu ciężarówek.

Uderzenie zimy w Grecji. Zamknięto szkoły

Uderzenie zimy w Grecji. Zamknięto szkoły

Źródło:
PAP

Pod naporem mokrego śniegu w miejscowości Łobez (województwo zachodniopomorskie) zawaliły się dach i ściana w hurtowni materiałów budowlanych. Straż pożarna poinformowała, że nie ma osób rannych.

Pod naporem śniegu zawalił się dach magazynu

Pod naporem śniegu zawalił się dach magazynu

Źródło:
TVN24

Ratownicy TOPR ogłosili w niedzielę drugi stopień zagrożenia lawinowego. Z powodu intensywnych opadów śniegu i silnego wiatru panują bardzo niekorzystne warunki turystyczne.

"Gwałtowne pogorszenie sytuacji" w Tatrach

"Gwałtowne pogorszenie sytuacji" w Tatrach

Źródło:
PAP

Sobotni atak zimy zakończył się prawie tysiącem interwencji strażaków, głównie na Pomorzu. W dzień doszło do wielu kolizji i wypadków. Mokry, ciężki śnieg łamał konary i przewracał drzewa, uszkadzał linie energetyczne i utrudniał podróżowanie.

Prawie tysiąc interwencji po ataku zimy. Kolizje, nieprzejezdne drogi, podtopienia

Prawie tysiąc interwencji po ataku zimy. Kolizje, nieprzejezdne drogi, podtopienia

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24, PAP, TVN24

W hrabstwie Los Angeles w południowej Kalifornii trwa gaszenie kilku potężnych pożarów, które od wtorku trawią zachodnie i północne obrzeża miasta. W akcji bierze udział blisko 1000 więźniów-strażaków - poinformował w niedzielę portal dziennika "Washington Post". Żywioł pochłonął już życie co najmniej 16 osób, taka sama jest liczba zaginionych. Meteorolodzy ostrzegają przed powrotem silnego wiatru.

Trwa walka z ogniem, silny wiatr może wrócić. "Nie wygląda to dobrze"

Trwa walka z ogniem, silny wiatr może wrócić. "Nie wygląda to dobrze"

Źródło:
PAP, NBC News, CNN

Alert RCB został wysłany do mieszkańców południowej Polski. Eksperci z Rządowego Centrum Bezpieczeństwa ostrzegają przed bardzo silnym wiatrem i intensywnymi opadami śniegu.

Alert RCB wciąż w mocy. "Zachowaj ostrożność"

Alert RCB wciąż w mocy. "Zachowaj ostrożność"

Aktualizacja:
Źródło:
RCB, tvnmeteo.pl

"Wyspa widmo" pojawiła się na Morzu Kaspijskim - i bardzo szybko zniknęła. Do powstania niewielkiego skrawka lądu doszło w 2023 roku po wybuchu wulkanu błotnego. Wystarczyło jednak kilkanaście miesięcy, by wyspa się rozmyła.

Satelita wykrył "wyspę widmo"

Satelita wykrył "wyspę widmo"

Źródło:
NASA Earth Observatory, anl.az

Do silnego trzęsienia ziemi doszło w nocy z soboty na niedzielę w Meksyku. Wstrząsy o magnitudzie 6,2 spowodowały panikę wśród mieszkańców kilku stanów, którzy w środku nocy wybiegli na ulice.

W środku nocy wybiegali z domów na ulice

W środku nocy wybiegali z domów na ulice

Źródło:
USGS, El Informador

Zimowa burza przeszła nad wschodnimi i południowymi Stanami Zjednoczonymi. Intensywne opady śniegu doprowadziły do odwołania tysięcy lotów, przerwania dostaw prądu i wody pitnej oraz zamknięcia niektórych szkół. Na oblodzonych drogach dochodziło do groźnych wypadków.

Tyle śniegu nie spadło tam od lat. Auta ślizgały się na "czarnym lodzie"

Tyle śniegu nie spadło tam od lat. Auta ślizgały się na "czarnym lodzie"

Źródło:
PAP, CBS News, NWS Atlanta

Początek roku jedynie miejscami przyniósł nam powrót zimy. W wielu regionach Polski zamiast śniegu pada deszcz, a szare krajobrazy uparcie nie chcą się zabielić. To, czy w styczniu 2025 możemy spodziewać się jeszcze porządnego mrozu, sprawdza nasza synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton-Pyziołek.

"Bestia ze wschodu" śpi, a co z wirem polarnym? Najnowsze prognozy na styczeń

"Bestia ze wschodu" śpi, a co z wirem polarnym? Najnowsze prognozy na styczeń

Źródło:
tvnmeteo.pl

Apokaliptyczne sceny rozgrywają się w hrabstwie Los Angeles, gdzie pożary spowodowały katastrofalne szkody i zmusiły dziesiątki tysięcy ludzi do opuszczenia swoich domów. Zdjęcia zniszczonych budynków pokazują, jak niszczycielski jest żywioł.

Tylko zgliszcza. Los Angeles po "piekielnej" pożodze

Tylko zgliszcza. Los Angeles po "piekielnej" pożodze

Źródło:
Reuters

Do Majotty zbliża się cyklon Dikeledi. Francuskie terytorium zamorskie objęte zostało pomarańczowym alarmem. Wstrzymano kursowanie promów, na stacjach benzynowych utworzyły się bardzo długie kolejki. Niemal miesiąc temu region ten został spustoszony przez cyklon Chido.

Prawie miesiąc temu spustoszył ich Chido, teraz nadciąga Dikeledi

Prawie miesiąc temu spustoszył ich Chido, teraz nadciąga Dikeledi

Źródło:
PAP

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej pokazał długoterminową eksperymentalną prognozę na najbliższe cztery miesiące. Jaka pogoda będzie w lutym i czego spodziewać się wiosną w 2025 roku? Sprawdź.

Wiosna przyjdzie wcześniej? Jest nowa długoterminowa prognoza IMGW

Wiosna przyjdzie wcześniej? Jest nowa długoterminowa prognoza IMGW

Źródło:
IMGW

Rok 2024 był najcieplejszym w historii pomiarów. Jak przekazali specjaliści z serwisu Copernicus Climate Change Service (C3S), zapisał się on w historii jako pierwszy rok kalendarzowy, w którym średnia globalna temperatura przekroczyła 1,5 stopnia Celsjusza powyżej poziomu z czasów preindustrialnych.

To już pewne. Spełnił się najczarniejszy scenariusz

To już pewne. Spełnił się najczarniejszy scenariusz

Źródło:
PAP, Copernicus Climate Change Service (C3S)

Listopad był jedynym miesiącem w 2024 roku, w którym średnia temperatura powietrza była w Polsce niższa niż zazwyczaj. Jak podaje Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, wszystkie pozostałe miesiące okazały się cieplejsze niż zwykle, a wśród nich szczególnie wyróżnił się luty.

Te mapy pokazują, jak gorący był 2024 rok w Polsce. "Luty był gamechangerem"

Te mapy pokazują, jak gorący był 2024 rok w Polsce. "Luty był gamechangerem"

Źródło:
IMGW

Start rakiety New Glenn jest zaplanowany na poniedziałkowy poranek. Sprzęt został zaprojektowany przez Blue Origin, firmę Jeffa Bezosa, i ma służyć do wynoszenia dużych ładunków na orbitę okołoziemską. Jak zapowiadają przedstawiciele przedsiębiorstwa, niektóre elementy systemu polecą w kosmos wielokrotnie.

New Glenn czeka na start. Wyniesie ładunek, jakiemu nie sprostają nawet rakiety Elona Muska

New Glenn czeka na start. Wyniesie ładunek, jakiemu nie sprostają nawet rakiety Elona Muska

Źródło:
CNN, AFP