Topinambur - co to za roślina? Właściwości i przepisy

● Topinambur do Polski trafił w XVIII wieku. ● Inna nazwa topinambura to słonecznik bulwiasty. ● W Polsce uprawia się dwie odmiany topinambura. 

Topinambur (słonecznik bulwiasty) naturalnie pochodzi z Ameryki Północnej. W Polsce uprawiany jest od 1730 roku. Co ciekawe - topinambur spokrewniony jest ze słonecznikiem zwyczajnym, należy do rodziny astrowatych. W Polsce uprawia się dwie odmiany - Albik i Rubik. Albik ma białe, maczugowate bulwy, a Rubik bardziej owalne, fioletowe. Topinambur ma owalne liście, które są u szczytu zaostrzone. Topinambur kwitnie późnym latem i wypuszcza wtedy piękne, delikatne, żółte kwiaty. Jest to roślina miododajna.

Topinambur w smaku podobny jest do karczocha lub orzechów brazylijskich, jest słodki, orzechowy. Część naziemna osiąga wysokość od dwóch do czterech metrów. 

W bulwach topinamburu znajdują się składniki mineralne i witaminy. Ma przede wszystkim wysoką zawartość potasu i inuliny (podobnie jak cykoria). Warto podkreślić, że w topinamburze znajdują się też wapń, żelazo, selen, cynk, sód, miedź, fosfor, ale również witamina C, niacyna, witamina E i B-karoten.

Najważniejsza dla właściwości prozdrowotnych topinamburu jest obecność inuliny. Ma ona właściwości błonnika. Dzięki dużej zawartości potasu topinambur zalecany jest w profilaktyce chorób układu krążenia i przy niewydolności nerek. Spożywanie bulw obniża poziom cholesterolu HDL, reguluje ciśnienie krwi i pracę przewodu pokarmowego. Jest też niskokaloryczny, więc zaleca się go osobom z nadwagą i otyłością.

Sok z bulw topinamburu zalecany jest leczeniu chorób jelita grubego, zapaleniu spojówek, skóry i powiek, łuszczycy czy owrzodzeniach oraz hemoroidach. 

Jak jeść topinambur? Można dodawać go do wielu dań. Może być po prostu alternatywą dla ziemniaka - świetnie smakuje na przykład puree z topinamburu. Bulwy mogą trafić do zupy czy sałatki, a popularny jest nawet kiszony topinambur. W sklepach można również znaleźć kawę z topinamburu, często jest z dodatkiem mniszka pospolitego.

Ile gotować topinambur? Można go traktować jak ziemniaki. Gotuje się go do miękkości. 

Popularnym daniem z wykorzystaniem topinamburu jest zupa krem. Aby ją przygotować wystarczy dokładnie oczyścić topinambur i pokroić go na niewielkie kawałki. Nie należy go obierać. Następnie warzywo do miękkości podpieka się w piekarniku lub gotuje na parze. Można go wcześniej delikatnie posolić i skropić oliwą. W garnku można podsmażyć cebulę i czosnek. Podpieczony topinambur dodaje się do garnka. W tym momencie można dodać swoje ulubione przyprawy, a nawet dodać mleczko kokosowe lub serki topione czy śmietanę. Zalewa się całość wodą i gotuje przez kilkanaście minut. Na koniec należy wszystko zblendować i zupa krem jest gotowa do jedzenia. 

Jako przekąska sprawdzi się natomiast topinambur pieczony. Wystarczy go dokładnie umyć, pokroić na mniejsze części, na blaszce skropić oliwą i dodać zioła oraz ulubione przyprawy. Następnie blaszka ląduje w piekarniku, gdzie wszystko piecze się do miękkości. Jeżeli topinambur zostanie pokrojony na cieńsze plastry, wtedy przekąska przybierze formę chipsów z topinamburu.

Jak przechowywać topinambur? Można go przez kilka dni trzymać w lodówce lub chłodnej piwnicy. Dokładne mycie i czyszczenie warto sobie zostawić na ostatnią chwilę przed przygotowywaniem potrawy.

Należy pamiętać, że spożycie zbyt dużej ilości topinamburu może zaszkodzić i spowodować zatrucie. W przypadku topinamburu będzie to spowodowane prawdopodobnie spożyciem zbyt dużej ilości inuliny. Zakłada się, że nie powinno się na raz zjadać więcej niż 100 gram topinambura. Przekroczenie tej dawki może wywołać ból brzucha, biegunkę, wzdęcia lub zaparcia. 

Najlepsza gleba dla topinamburu to gleba średnio żyzna, gleby brunatne właściwe i lepsze gleby bielicowe i płowe. Kiedy sadzić? Zalecane są dwa terminy - jesienią (dopiero listopad-grudzień) lub wiosną (kwiecień-maj). Jest to roślina, która nie wymaga zmianowania, może dawać plony nawet przez kilka lat po posadzeniu. Kiedy zbierać? Najlepszym momentem będzie późna jesień.

W Polsce topinambur uznawany jest za gatunek inwazyjny. Przez swoje niewielkie wymagania i dużą zdolność do szybkiego rozprzestrzeniania może stanowić zagrożenie dla roślinności nad brzegami rzek i jezior. Wydziela ona też związki toksyczne, które są trujące dla innych roślin.

Topinambur jest coraz bardziej dostępny. Jego bulwy można kupić już nie tylko w sklepach ze zdrową żywność, ale nawet w supermarketach czy w sklepach internetowych. W tych ostatnich ceny kilograma topinamburu wahają się od 8 do 10 złotych, a czasem nawet 20 złotych za kilogram. Dostępny jest też topinambur w proszku dla osób, które chcą wykorzystać jego probiotyczne właściwości.