Czarny bez - właściwości, owoce, kwiaty, przepisy na sok, syrop i nalewkę z czarnego bzu

● Czarny bez (Sambucus nigra L.) to pospolicie rosnący w Polsce krzew, dorastający do 10 m wysokości. ● Czarny bez kwitnie od maja, a jego kwiaty są białe lub kremowe. Można z nich przygotować leczniczy syrop, napar i nalewkę. ● Owoce czarnego bzu pojawiają się w sierpniu, zjedzone na surowo są trujące. Można z nich przygotować sok o właściwościach m.in. moczopędnych i wykrztuśnych. ● Czarny bez stosowany jest jako wsparcie leczenia chorób wątroby i nerek, reumatyzmu, infekcji górnych dróg oddechowych oraz jako profilaktyka chorób układu krążenia.

Czarny bez (Sambucus nigra L.) to duży krzew z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae), wcześniej przypisywany także do rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Czarny bez rośnie w całej Polsce, jest też powszechnie spotykany w innych krajach Europy. Kwiaty i owoce czarnego bzu są jadalne, ale owoców nie wolno jeść na surowo. Bez czarny wykorzystywany jest także jako roślina lecznicza. Znajduje również zastosowanie w kosmetyce.

Czarny bez jest dużym krzewem, który może dorosnąć nawet do 10 m wysokości. Ma kremowe lub białe, pięciopłatkowe drobne kwiaty, które rosną w dużych baldachach. W sierpniu na krzakach czarnego bzu pokazują się owoce - czarno-granatowe jagody o silnie brudzącym soku.  Czarny bez, zarówno jego kwiaty, jak i owoce, mają szereg właściwości zdrowotnych. Wśród właściwości czarnego bzu wymienia się działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i oczyszczające. Poprawia trawienie, działa uspokajająco. 

Z owoców czarnego bzu robi się soki i syropy. Owoce czarnego bzu można zbierać już w sierpniu, powinno zbierać się owoce dojrzałe. Stosowane są leczniczo. Owoce czarnego bzu działają rozkurczowo, napotnie, moczopędnie, przeciwwirusowo, przeczyszczająco. Zawierają m.in. witaminy z grupy B (B1, B2, B6, B3) i witaminę C. W przeciwieństwie do kwiatów, owoców czarnego bzu nie wolno spożywać na surowo. Są trujące przez zawartość sambunigryny, glikozydu, który neutralizuje się poprzez obróbkę termiczną lub suszenie. 

Owoce czarnego bzu stosuje się w chorobach wątroby, niestrawności, kamicy moczowej, żółtaczce, stanach zapalnych żołądka. Pomagają też na zaparcia. 

Kwiaty czarnego bzu mają cytrusowy smak i są jadalne. Czarny bez kwitnie w maju. Jego kwiaty można smażyć w cieście naleśnikowym i dodawać do sałatek. To jednak nie wszystko. Kwiat czarnego bzu zawiera cenne olejki eteryczne, garbniki, witaminy z grupy B, witaminę C, karoten, składniki mineralne. Jest dobrym źródłem flawonoidów, które uszczelniają naczynia krwionośne. Z tego też powodu właściwości kwiatów czarnego bzu wykorzystywane są w ziołolecznictwie: - zwiększają elastyczność i zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych, - działają przeciwzapalnie, - detoksykująco, - przeciwgorączkowo, - napotnie, - moczopędne, - wykrztuśnie, - rozgrzewająco.

Napar z suszonych kwiatów bzu zalecany jest przy przeziębieniu i infekcjach górnych dróg oddechowych. Stosuje się go także przy reumatyzmie. Można go pić dwa lub trzy razy dziennie lub robić z niego inhalacje przy katarze i kaszlu.

ZOBACZ >> Domowe sposoby na przeziębienie - co pomoże na ból gardła, chrypę, kaszel i katar?

Syrop z kwiatów czarnego bzu smakuje wspaniale jako dodatek do herbaty, a także do... drinków na bazie ginu lub prosecco. Przede wszystkim jednak syrop z kwiatów czarnego bzu warto pić leczniczo, jako środek pomagający w walce z przeziębieniem, kaszlem, gorączką. Możesz pić go bezpośrednio, w dawce 1 łyżka dziennie. Najczęściej jednak syrop z czarnego bzu pije się z herbatą lub wodą.

Czarny bez zaczyna kwitnąć w maju i to wtedy najlepiej zbierać jego kwiaty do zrobienia syropu. Kwiatów potrzebnych będzie sporo - nawet kilkadziesiąt baldachów.

Syrop z kwiatów czarnego bzu - składniki

- kwiaty czarnego bzu - ok. 50-60 baldachów, - litr wody, - sok z pięciu cytryn, - 1 kg cukru.

Jak zrobić syrop z kwiatów czarnego bzu?

Aby zrobić sok z kwiatów czarnego bzu, oddziel kwiaty od łodyżek i zalej wrzątkiem. Pozostaw namoczone przez ok. 12 godzin. Po tym czasie odcedź kwiaty, ale nie wylewaj wody. Dodaj do niej cukier i sok z cytryn, podgrzewaj do rozpuszczenia cukru. Nie gotuj, wystarczy doprowadzić sok do wrzenia. Gorący sok przelej do wyparzonych butelek, zapasteryzuj. Jeśli nie będziesz pasteryzować syropu, możesz przechowywać go w lodówce i wypić w ciągu kilku dni.

ZOBACZ >> Jak pasteryzować słoiki?

Sok z czarnego bzu przygotowuje się z dojrzałych owoców zbieranych na przełomie sierpnia i września. Pomaga zwalczać przeziębienie (zawiera dużo witaminy C!), wzmacnia odporność i uszczelnia naczynia krwionośne. Działa moczopędnie, wspomaga pracę nerek, pomaga przy biegunkach. Sok z czarnego bzu można rozcieńczać z wodą lub herbatą albo pić bezpośrednio w dawce ok. dwóch łyżek dwa razy dziennie.

Składniki na sok z czarnego bzu

- 1 kg owoców czarnego bzu, - litr wody, - łyżeczka imbiru i cynamonu, - kilka goździków, - cztery łyżki miodu.

Przygotowanie soku z czarnego bzu

Umyj dokładnie owoce czarnego bzu i przełóż do garnka. Dodaj pozostałe składniki, oprócz miodu. Doprowadź do wrzenia i gotuj na wolnym ogniu przez ok. 45 minut. Gdy przestygnie, przecedź sok, dodaj miód (możesz też dodać sok z połowy cytryny) i przelej do czystych i suchych słoików lub butelek. Przechowuj w lodówce i zużyj w ciągu kilku dni lub poddaj pasteryzacji, by zrobić zapasy na zimę. 

Nalewka z kwiatów czarnego bzu to aromatyczny alkohol, który ociepli zimowe wieczory, a dodany do herbaty pomoże rozprawić się z przeziębieniem. Przygotowanie nalewki z kwiatu czarnego bzu nie jest trudne, wymaga jednak czasu i cierpliwości.

Nalewka z kwiatów czarnego bzu - składniki

- kwiaty czarnego bzu: 50 baldachów - litr spirytusu - sok i skórka z dwóch niewoskowanych cytryn - 500 g miodu Jak zrobić nalewkę z kwiatu czarnego bzu?

Najpierw przygotuj syrop z kwiatów czarnego bzu (patrz wyżej). Miód rozpuść w ok. pół szklanki ciepłej (nie gorącej) wody i dodaj do syropu. W dużym czystym słoju połącz syrop (nie wyjmuj kwiatów!) z otartą skórką i sokiem z cytryn. Pozostaw w ciepłym miejscu na ok. dwa tygodnie. Po tym czasie przecedź sok i wymieszaj ze spirytusem. Przelej do czystych i suchych butelek. Nalewka powinna stać w ciepłym miejscu przez ok. sześć tygodni. Co kilka dni wstrząsaj naczyniem. Kiedy osad opadnie na dno butelki, zlej czysty płyn do nowego naczynia, zakręć i odstaw na kilka miesięcy. Im dłużej nalewka dojrzewa, tym jest smaczniejsza.

ZOBACZ >> Pigwa - co z niej zrobić? Przetwory z pigwy i uprawa