Cztery rewolucje przemysłowe – od maszyny parowej do sztucznej inteligencji

● Rewolucje przemysłowe wiążą się z wynalazkami, takimi jak maszyna parowa, prądnica, komputer czy internet. ● Skutki rewolucji przemysłowej to między innymi usprawnianie produkcji, ułatwienie transportu i poszerzanie wiedzy. ● Pojęcie czwartej rewolucji przemysłowej rozwinął w swojej książce z 2016 roku Klaus Schwab, twórca Światowego Forum Ekonomicznego.

Według słownika PWN pod potocznym terminem: rewolucja przemysłowa kryje się określenie zmian technicznych, ekonomicznych i społecznych, które są konsekwencją transformacji gospodarki. Rewolucja przemysłowa jest procesem długotrwałym. Wyróżnia się jej etapy, w czasie których zachodzą głębokie i istotne zmiany. Za osobę, dzięki której ten termin funkcjonuje w ogólnym obiegu, uważany jest angielski historyk myśli ekonomicznej Arnold Toynbee (użył go w tytule książki wydanej w 1884 roku).

Kolebką rewolucji przemysłowej jest XVIII-wieczna Wielka Brytania. Za przyczyny pierwszej rewolucji przemysłowej, do której tam doszło, uważa się eksplozję demograficzną, rozwój handlu i industrializację, czyli zwiększenie udziału przemysłu w gospodarce. Zmiany te zachodziły pomiędzy 1750 a 1850 rokiem. Rewolucja przemysłowa w Anglii charakteryzowała się zwiększaniem roli przemysłu koncentrującego się w miastach kosztem rolnictwa na obszarach wiejskich. Właściciele ziemscy stawiali na nowe urządzenia, które działały wydajniej niż ludzkie ręce. W efekcie zyski mogli inwestować w przemysł poza wsią, a bezrobotni zaczęli szukać zatrudnienia w nowych fabrykach w miastach.

Ogromne znaczenie miały wynalazki rewolucji przemysłowej. W 1769 roku James Watt opatentował swoją wersję maszyny parowej skonstruowanej wcześniej przez kowala Thomasa Newcomena. Uniwersalny silnik Watta był mniejszy i wydajniejszy. Zmiany przeszło też między innymi włókiennictwo. Jeszcze w 1764 roku James Hargreaves skonstruował mechaniczną maszynę przędzalniczą zwaną „przędzącą Jenny”, a już w 1785 rok Edmund Cartwright zaprezentował krosno mechaniczne. Przemysły włókiennicze, metalowe i węglowe zaczęły się przenikać.

Po Wielkiej Brytanii starano się wprowadzić industrializację w Belgii, Francji, Niemczech i Stanach Zjednoczonych.

Kolejne duże zmiany zaczęły zachodzić w latach 1870-1914. Chodziło o wykorzystanie energii elektrycznej i wprowadzenie produkcji masowej dzięki taśmie produkcyjnej. Pierwsza linia korzystająca z energii elektrycznej wystartowała w 1870 roku, a w kolejnych latach do głosu doszedł amerykański wynalazca Thomas Edison, który udoskonalił prądnicę i opatentował żarówkę elektryczną. W efekcie światło zaczęło docierać do domów.

Ten etap wiązał się też z rozwinięciem przemysłu chemicznego, który przyniósł aspirynę, szczepionki czy konserwację żywności. Rewolucyjne zmiany zachodziły w transporcie i komunikacji. W 1876 roku szkocki naukowiec Graham Bell wynalazł telefon. Z kolei w 1881 roku w Berlinie uruchomiono pierwszy tramwaj, a dziewięć lat później w Londynie pierwsze metro. Nie bez znaczenia było także skonstruowanie przez niemieckiego inżyniera Rudolfa Diesla silnika wysokoprężnego i zastosowanie ruchomej taśmy przez amerykanina Henrego Forda przy produkcji samochodów.

Trzecia rewolucja przemysłowa zwana jest również rewolucją naukowo-techniczną. Jej początek datuje się na połowę XX wieku, a rozkwit na lata 90. Trzecia rewolucja przemysłowa polega na poszukiwaniu i wprowadzaniu nowych źródeł energii jak jądrowa, słoneczna czy wiatrowa. W tym etapie wzrosło zapotrzebowanie na badania naukowe – czy to przez państwa uczestniczące w wyścigu zbrojeń, czy konkurujące ze sobą korporacje.

Postawiono również na elektronikę i technologie, by zautomatyzować i przyspieszyć produkcję, ale także by dostarczyć nowych form rozrywki. Mowa między innymi o komputerach osobistych, internecie czy przenośnych telefonach. Za zmianami stały takie osoby jak współzałożyciel firmy Microsoft Bill Gates czy współtwórca spółki Apple Steve Jobs. Skutki tej rewolucji widać przede wszystkim w krajach rozwiniętych. Ludzie dłużej żyją, przyspieszono przesył informacji i towarów, nastąpił też rozwój środków masowego przekazu. Negatywne skutki rewolucji przemysłowej to między innymi choroby cywilizacyjne i stres.

Trzecia rewolucja przemysłowa w Polsce kształtowała się już po wojnie, ale szczególnie wpłynęła na kraj po zmianach ustrojowych w 1989 roku i wprowadzeniu gospodarki wolnorynkowej.

Czwarta rewolucja przemysłowa (inne nazwy: przemysł 4.0, rewolucja 4.0, industry 4.0) to termin, który znalazł się w tytule książki z 2016 roku autorstwa Klausa Schwaba – twórcy Światowego Forum Ekonomicznego. Dotyczy początków XXI wieku i przenikania się sfer fizycznych, biologicznych i cyfrowych. Chodzi o wykorzystywanie sztucznej inteligencji i zwiększającej się roli internetu poprzez wprowadzanie na przykład pracy zdalnej, sprzedaży internetowej, przechowywania i dostępu do danych w chmurze czy zwiększającej się roli mobilnych technologii jak smartfony. Daje też takie możliwości jak druk 3D i rozwój nanotechnologii.

Czy jest to kolejna rewolucja przemysłową czy element trzeciej – nad tym dyskutują eksperci. Za tym pierwszym stwierdzeniem przemawia między innymi to, że tempo narodzin i rozpowszechniania się nowych technologii jest znacznie szybsze niż przy poprzednich rewolucjach. Do tego zmiany mają wpływ również na to, jacy jesteśmy i mogą wpływać na całe systemy zarządzania. Przemysł 4.0 niesie ze sobą możliwość zdobywania nowych umiejętności technologicznych i otwiera drogę do nowych miejsc pracy w tym zakresie. Z drugiej strony może prowadzić do utraty pracy przez osoby, których zawody zostaną przejęte przez sztuczną inteligencję, a dla firm może to oznaczać konieczność inwestowania w drogie rozwiązania.

W źródłach naukowych pojawia się również wizja piątej rewolucji przemysłowej, której cechą ma być funkcjonowanie inteligentnych fabryk i robotów, które towarzyszyłyby ludziom. Do tego internet w połączeniu z różnymi urządzeniami wyposażonymi w sztuczną inteligencję mógłby służyć na przykład do diagnozowania pacjentów na odległość czy przesyłania produktów dronami lub autonomicznymi pojazdami.