Rasmussen: ostrzejsze sankcje, jeśli Rosja posunie się dalej na Ukrainie

Petro Poroszenko i John Kerry:

Polska będzie uczestniczyć w funduszu wsparcia dla Ukrainy, na który państwa Sojuszu Północnoatlantyckiego przeznaczyć mają ok. 15 mln euro - informuje Polska Agencja Prasowa, powołując się na źródła dyplomatyczne. Dokładna kwota, jaką Polska przeznaczy na wsparcie Kijowa, będzie znana wkrótce. Sekretarz generalny Sojuszu Anders Fogh Rasmussen poinformował w czwartek w trakcie natowskiego szczytu w Newport w Walii, że kraje członkowskie przeznaczą ok. 15 mln euro na wsparcie dla Ukrainy. Wsparcie w postaci specjalnego funduszu ma się skoncentrować na czterech dziedzinach, takich jak: cyberbezpieczeństwo, logistyka i standaryzacja, struktury dowodzenia, kontrola i komunikacja, a także rehabilitacja weteranów. Według źródeł dypplomatycznych PAP, Polska wraz z Holandią mają być krajami wiodącymi funduszu związanego z logistyką i standaryzacją.

Konferencja prasowa Rasmussena i Poroszenki była ostatnim oficjalnym punktem pierwszego dnia szczytu. Teraz przywódcy krajów członkowskich Sojuszu udali się na roboczą kolację.

"My, przywódcy państw i rządów Komisji NATO - Ukraina, stoimy zjednoczeni w naszym poparciu dla suwerenności i terytorialnej integralności w ramach międzynarodowo uznawanych granic.

Mocno potępiamy nielegalną i bezprawną samozwańczą 'aneksję' Krymu przez Rosję i kontynuowaną przez nią destabilizację wschodniej Ukrainy w sprzeczności z prawem międzynarodowym. Wzywamy Rosję do wycofania się z samozwańczej 'aneksji' Krymu, której nie uznajemy i nie uznamy".

Jest już wspólne oświadczenie Komisji NATO - Ukraina. Oto najważniejsze fragmenty:

"Suwerenność, terytorialna integralność i niepodległość są nadal naruszane przez Rosję. Pomimo rosyjskich zaprzeczeń, rosyjskie siły zbrojne są zaangażowane w bezpośrednie operacje militarne na Ukrainie; Rosja kontynuuje dostarczanie broni bojownikom na wschodniej Ukrainie i utrzymuje tysiące żołnierzy w gotowości bojowej przy granicy z Ukrainą. Te działania podważają bezpieczeństwo Ukrainy i mają poważne implikacje dla stabilności i bezpieczeństwa całego obszaru euroatlantyckiego."

Jestem ostrożnym optymistą - tak o piątkowym spotkaniu w Mińsku mówił Petro Poroszenko w Newport.

Rasmussen: kraje NATO przeznaczą na pomoc Ukrainie ok. 15 mln euro.

Anders Fogh Rasmussen powiedział, że społeczność międzynarodowa będzie musiała nałożyć kolejne sankcje na Ukrainę, jeśli Rosja zdecyduje na dalszą interwencję na Ukrainie

Kanclerz Niemiec Angela Merkel zaznaczyła natomiast, że państwa Zachodu nadal są gotowe do rozmów z Rosją na temat politycznego rozwiązania konfliktu.

Dodała również, że przywódcy krajów członkowskich są zgodni co do tego, że kryzys na Ukrainie nie może być rozwiązany drogą militarną.

Anders Fogh Rasmussen na konferencji prasowej, w której uczestniczy wraz z ukraińskim prezydentem Petro Poroszenką, powiedział, że swoimi ostatnimi działaniami Rosja przyczyniła się jedynie do pogłębienia kryzysu na Ukrainie.

Petro Poroszenko podkreślił natomiast, że Rosja brutalnie podkopała stabilność państwa ukraińskiego.

Stany Zjednoczone przygotowują nowy pakiet sankcji gospodarczych wobec Rosji z powodu wtargnięcia wojsk tego kraju na terytorium Ukrainy - powiedział w Newport jeden z doradców Obamy ds. bezpieczeństwa Ben Rhodes. - Najważniejszą sprawą jest, by Rosja nadal ponosiła koszty za eskalowanie konfliktu. Jeśli będzie nadal zaostrzać napięcie, my zwiększymy naszą presję - powiedział dziennikarzom.

Premier Wielkiej Brytanii David Cameron i prezydent Ukrainy Petro Poroszenko:

Obecni w Newport przywódcy krajów członkowskich NATO dyskutowali również na temat sytuacji w Afganistanie. Sojusz potwierdził, że jest gotowy dalej wspierać Afganistan po zakończeniu w tym roku misji stabilizacyjnej i wezwał do zażegnania kryzysu politycznego w tym kraju.

Polskiej delegacji przewodniczy prezydent Bronisław Komorowski:

A w kuluarach szczytu dwustronne spotkania z zaproszonymi przywódcami państw-partnerów NATO.

Rasmussen potwierdził też, że szczyt NATO powoła fundusz powierniczy, który ma pomóc w modernizacji ukraińskiej armii. Szczegóły mają zostać omówione na spotkaniu Komisji NATO-Ukraina, które rozpoczęło po południu. Fundusz ma być przeznaczony na reformę dowództwa ukraińskiej armii, wsparcie logistyczne, poprawę cyberbezpieczeństwa i rehabilitację weteranów.

Sekretarz generalny NATO Anders Fogh Rasmussen powiedział, że każdy kraj członkowski Sojuszu będzie musiał samodzielnie zadecydować, czy wysyłać broń na Ukrainę.

- NATO jako sojusz nie może dostarczyć Ukrainie sprzętu wojskowego, ale mogą to uczynić poszczególne kraje członkowskie - powiedział Rasmussen na konferencji prasowej.

Wezwał też Rosję do wycofania wojsk z terytorium Ukrainy

"Miny, które mówi więcej niż tysiąc słów: jest nam przykro, Ukraino, ale..." - tak dziennikarka Hromadske TV komentuje zdjęcie, na którym znajdują się amerykański sekretarz stanu John Kerry, sekretarz generalny NATO Anders Fogh Rasmussen i ukraiński minister spraw zagranicznych Pawło Klimkin:

Spotkania, spotkania i jeszcze raz spotkania. Tym razem szef Pentagonu Chuck Hagel i minister obrony Australii David Johnston:

Kiedy poprzednio liderzy NATO obradowali w Wielkiej Brytanii, Sojusz właśnie wkraczał w nową fazę, postzimnowojenną.

- Najważniejsze z punktu widzenia kształtowania silnych mechanizmów odstraszających jest przygotowanie Sojuszu do realizacji planów ewentualnościowych.To jest ważne dla Polski, żeby potencjalny agresor wiedział, że takie plany istnieją - powiedział w Newport Bronisław Komorowski. Jak dodał, potrzebna jest do tego doskonale przygotowana infrastruktura.

- W moim przekonaniu to strona ukraińska powinna określić swoje potrzeby - podkreślił przebywający w Newport Bronisław Komorowski, zapytany o możliwość dozbrajania Ukrainy przez państwa Sojuszu. Powiedział, że Petro Poroszenko wyraził do tej pory potrzebę wsparcia przy modernizacji ukraińskiej armii - jak dodał, Polska jest gotowa taką propozycję rozważyć.

Przypomniał, że Polska, która zachowała "relatywnie wysoki" poziom wydatków na obronność, zdecydowała się przeznaczać na ten cel 2 proc. PKB.

- Będziemy przekonywali sojuszników, żeby zatrzymali dalszą redukcję wydatków na obronność,a jeśli to możliwe, podnosili je - podkreślił Komorowski.

Trwa konferencja prasowa Bronisława Komorowskiego

- Polska niezmiennie udziela wsparcia sprawie niepodległości i integralności terytorialnej Ukrainy - podkreślił prezydent. Dodał jednak, że sprawą zasadniczą są dla Polski i innych krajów członkowskich są samodzielne decyzje władz ukraińskich.

Zaznaczył, że z optymizmem patrzy na konkluzje dotyczące wzmocnienia wschodniej flanki Sojuszu, którymi zakończy się szczyt NATO. - Wraca tradycyjna rola Sojuszu w zakresie obrony terytorium krajów członkowskich - powiedział Komorowski.

Czołowi przywódcy państw NATO zgodzili się podczas spotkania na szczycie Sojuszu w Walii, że Rosja powinna zostać objęta większymi sankcjami za swe działania na wschodniej Ukrainie - oświadczył Biały Dom.

Chodzi o spotkanie z prezydentem Ukrainy Petrem Poroszenką, w którym wzięli udział prezydent USA Barack Obama, premier Wielkiej Brytanii David Cameron, prezydent Francji Francois Hollande, kanclerz Niemiec Angela Merkel i premier Włoch Matteo Renzi.

Reuters: minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow omawiał telefonicznie plan zawieszenia broni na Ukrainie z szefami dyplomacji Francji i Niemiec.

Prezydent Bronisław Komorowski, minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski, szef MON Tomasz Siemoniak i premier Portugalii Pedro Passos Coelho:

Prezydent Litwy Dalia Grybauskaite powiedziała BBC, że jeśli członkowie NATO nie zajmą się sytuacją na Ukrainie, jej własny kraj stanie w obliczu ryzyka "rosyjskiej agresji". - Uważam, że jeśli Rosja nie będzie zatrzymana, agresja Rosji nie będzie zatrzymana na Ukrainie, wówczas wcześniej czy później staniemy w obliczu agresora blisko naszych granic, absolutnie, dosłownie - powiedziała Grybauskaite.

Przed rozpoczęciem szczytu David Cameron i Barack Obama znaleźli czas, by spotkać się z uczniami jednej ze szkół w Newport:

Francois Hollande o warunkach dostawy Mistrali do Rosji: zawieszenie broni na Ukrainie i ustabilizowanie sytuacji politycznej

Niemiecki minister spraw zagranicznych Frank-Walter Steinmeier: potrzebny jest postęp w rozmowach między Rosją a Ukrainą, by zatrzymać "spiralę eskalacji.

Powiedział też jednak, że jest "umiarkowanie optymistyczny", jeśli chodzi o możliwości załagodzenia napięcia na wschodzie Ukrainy.

Minister spraw zagranicznych Macedonii Nikoła Poposki w czasie rozmowy z szefem polskiego MSZ Radosławem Sikorskim:

Ukraiński prezydent Petro Poroszenko oświadczył, że w deklaracji szczytu NATO znajdą się słowa poparcia dla udzielenia Ukrainie pomocy wojskowo - technicznej ze strony członków Sojuszu. "W deklaracji zostanie zaznaczone, że NATO popiera dwustronne działania państw członkowskich, dotyczące udzielenia wojskowo-technicznego wsparcia Ukrainie" - ogłosiła administracja prezydencka w Kijowie. - To jest to, na co czekaliśmy - oświadczył Poroszenko, który uczestniczy w spotkaniu w Newport.

Biały Dom poinformował, że najważniejsi zachodni przywódcy obecni na szczycie w Newport są zgodni co do tego, że na Rosję powinny zostać nałożone nowe sankcje w związku z sytuacją na Ukrainie

Biorąc pod uwagę słowa Hollande'a ws. Mistrali, wygląda na to, że Rosja wie lepiej, co w trawie piszczy, niż sojusznicy Francji w NATO.

Delegacja z Hiszpanii: minister obrony Pedro Morenés i premier Mariano Rajoy

A co jeszcze wczoraj Paryż mówił o sprzedaży Mistrali?

Prezydent Francji Francois Hollande: decyzja o nałożeniu dalszych unijnych sankcji na Rosję będzie zależała od rozwoju wydarzeń w ciągu najbliższych godzin

Prezydent Francji Francois Hollande o sprzedaży Mistrali Rosji: Kontrakt "nie jest zerwany czy zawieszony". Zależy od rozwoju wydarzeń w nadchodzących tygodniach.

Rosjanie postanowili zagrać Sojuszowi na nosie?

Na szczycie w Walii dojść ma do zacieśnienia współpracy NATO ze Szwecją. Podpisana ma być w tej sprawie umowa.

Do Walii Rosjan nie zaproszono. Władimir Putin przebywa w syberyjskim Górno-Ałtajsku, bardzo daleko od miejsca, gdzie zebrali się liderzy bloku, który prezydent Rosji uważa za największe zagrożenie dla jego kraju.

Teraz przywódcy krajów członkowskich NATO omawiają kwestię Afganistanu.

W golfa dziś nikt tutaj nie pogra.

Jak szczyt NATO, to i pikiety jego przeciwników - to już tradycja.

Prezydent Ukrainy Petro Poroszenko poinformował, że rozmawiał w czwartek w Newport z prezydentem USA Barackiem Obamą o sytuacji na Ukrainie, gdzie trwają walki z prorosyjskimi separatystami i armią Federacji Rosyjskiej.

Na walijskie Newport kierują się oczy całego świata - co jest możliwe dzięki obecności ogromnej liczby dziennikarzy.

Rasmussen w imieniu całego NATO oddał hołd żołnierzom służącym w misjach Sojuszu. Minutą ciszy uczestnicy szczytu upamiętnili poległych i rannych.

Po słowie wstępnym sekretarza generalnego NATO Andersa Fogha Rasmussena na salę obrad wmaszerowały poczty sztandarowe sił zbrojnych krajów członkowskich Sojuszu.

Szczyt w Newport oficjalnie się już rozpoczął.

WYDANIE SPECJALNE NA TEMAT SZCZYTU NATO NA ANTENIE TVN24 BIZNES I ŚWIAT

Wysoki rangą oficer NATO powiedział agencji Reutera, że Rosja ma na Ukrainie kilka tysięcy żołnierzy oraz setki czołgów i pojazdów opancerzonych.

- Rosja potrzebuje Stanów Zjednoczonych i Europy bardziej niż one jej - mówił David Cameron tuż przed rozpoczęciem szczytu. Zdaniem premiera Wielkiej Brytanii Władimirowi Putinowi trzeba postawić ultimatum. - Jeśli uzna prawo Ukrainy do stanowienia o swojej przyszłości, możemy mówić o normalizacji stosunków. Jeśli nie, stosunki na linii Moskwa - Waszyngton i Moskwa - Bruksela zmienią się zasadniczo - zapowiedział.

Tymczasem Rosja wierzy, że Francja zrealizuje kontrakt na dostawę dwóch okrętów desantowych typu Mistral - oświadczył w czwartek rosyjski minister przemysłu Denis Manturow. Z kolei ukraińska Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony (RBNiO) poinformowała, że do 837 wzrosła liczba ukraińskich żołnierzy poległych w walkach z separatystami prorosyjskimi i oddziałami armii Federacji Rosyjskiej we wschodniej Ukrainie.

Jeszcze przed rozpoczęciem szczytu NATO w Newport najważniejsi przywódcy państw członkowskich Sojuszu spotkali się z prezydentem Ukrainy Petrem Poroszenką. Obok prezydenta Francji, USA oraz szefów rządów Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch przy stole z Poroszenką nie zasiadł nikt z Polski.

Relacja reportera TVN24 z Newport:

Bronisław Komorowski jest już w Newport, w budynku, który będzie gościł szczyt:

Dziennik "Corriere della Sera" przestrzega przed budowaniem w Europie "muru sankcji" przed Rosją. Czy mamy pewność - pyta włoska gazeta - że po Putinie doszedłby do władzy mniejszy nacjonalista niż on? Według niego trzeba uwzględniać interesy Rosji. Jednocześnie "Corriere della Sera" wyraża przekonanie, że udzielenie przez NATO gwarancji Polsce i republikom nadbałtyckim jest obowiązkiem Sojuszu Północnoatlantyckiego.

WYDANIE SPECJALNE NA TEMAT SZCZYTU NATO NA ANTENIE TVN24 BIZNES I ŚWIAT

Angela Merkel też już jest na miejscu.

Szczyt to okazja do spotkań. Na przykład na lotnisku w Bristolu:

Na dziś nie zaplanowano żadnych antynatowskich demonstracji:

Prezydent Bronisław Komorowski przybył już do Newport. Samolot rządowy z prezydentem Komorowskim, który przewodniczy polskiej delegacji, wylądował w angielskim mieście Bristol po godz. 11 czasu polskiego.

Minister obrony Niemiec Ursula von der Leyen zaznaczyła, że w kwestii umowy o współpracy NATO-Rosja z 1997 roku Niemcy mają zdanie odmienne niż Estonia i kilka innych krajów. - To prawda, że Rosja złamała ten akt założycielski - przyznała minister. Wyjaśniła jednak, że z punktu widzenia Berlina "chodzi o zasady, które sami sobie jako wspólnota narodów narzuciliśmy". Jej zdaniem NATO powinno obecnie zademonstrować nie tylko "jedność i determinację, ale także spokój". Wspólne zasady bezpieczeństwa są dla nas ważne; nie powinniśmy z nich ot, tak rezygnować - zauważyła. W rozmowie z ZDF von der Leyen potwierdziła negatywne stanowisko Niemiec wobec pomocy wojskowej dla Ukrainy. - Niemiecki rząd wykluczył dostawy broni dla Ukrainy i jest to nadal aktualne, ponieważ konfliktu tego nie można rozwiązać za pomocą środków militarnych - wyjaśniła minister.

- Musimy jasno powiedzieć, że obecność rosyjskich żołnierzy na ukraińskiej ziemi jest nie do przyjęcia - podkreślił brytyjski premier w rozmowie z telewizją BBC.

Rosyjska dziennikarka zapytała Rasmussena, czy należy zmienić akt NATO - Rosja z 1997 r., na który m.in. Niemcy powołują się przy swoim sprzeciwie wobec baz Sojuszu na wschodniej flance. Szef Sojuszu odpowiedział, że Rosja naruszyła ten dokument. Nie powiedział jednak, co stanie się z aktem.

Tak o umowie mówił wczoraj prezydent USA Barack Obama:

Eksperci podzielają zdanie szefa NATO co do ważności szczytu:

Szef NATO wyszedł do dziennikarzy i mówi, że szczyt ten jest jednym z najważniejszych w historii: z jednej strony agresja Rosji na Ukrainę, z drugiej ofensywa dżihadystów na Bliskim Wschodzie. Anders Fogh Rasmussen wspomina też koniec misji bojowej w Afganistanie. - Ten szczyt nada kształt przyszłemu NATO - mówi Rasmussen. - Zamierzamy wzmocnić więzy atlantyckie - dodał Duńczyk.

Przed rozpoczęciem szczytu szef NATO spotkał się z młodzieżą na konferencji zorganizowanej przez Atlantic Council.

Anders Fogh Rasmussen mówił m.in., że szczyt wzmocni partnerstwo państw sojuszniczych oraz zwiększy ich zdolności do zwalczania wspólnych zagrożeń. Przyjęty na szczycie Readiness Action Plan ma, według szefa NATO, spowodować, że siły Sojuszu będę szybsze i bardziej elastyczne, by sprostać "każdemu wyzwaniu". "Rosyjska agresja na Ukrainę to pobudka. Przypomina nam, że nasza wolność, bezpieczeństwo i dobrobyt nie mogą być uważane za rzecz oczywistą" - napisał na Twitterze Rasmussen.

W październiku 1962 roku, po odkryciu przez USA, że ZSRR w tajemnicy rozmieścił swoje rakiety balistyczne z głowicami jądrowymi na Kubie, skąd bezpośrednio zagrażały Stanom Zjednoczonym, świat przez 13 dni balansował na krawędzi wojny atomowej. Konfliktowi nuklearnemu zapobiegło wówczas porozumienie między przywódcami obu krajów, Nikitą Chruszczowem i Johnem F. Kennedym, na mocy którego Moskwa zgodziła się na wycofanie rakiet z Kuby, a Waszyngton zagwarantował, że USA nie dokonają inwazji na Kubę i zdemontują swoje pociski balistyczne w Turcji, zainstalowane tam w latach 1959-60.

We wtorek do zatoki Cardiff wpłynął jeden z najnowocześniejszych okrętów brytyjskiej marynarki - niszczyciel rakietowy typu 45 HMS Duncan, którego budowa kosztowała 1 mld funtów. Na jego pokładzie odbędzie się jeden z trzech roboczych bankietów szczytu. HMS Duncan przycumował obok ściągniętego z Łotwy trałowca M-05 Viesturs, uprzednio będącego na wyposażeniu marynarki holenderskiej. Do obu okrętów dołączą wkrótce: holenderski minowiec HNLMS Urk, superszybki patrolowiec w kamuflażowych barwach HnoMS Skudd z Norwegii, wybudowany w Niemczech litewski trałowiec LNS Kursis i francuska nowoczesna fregata La Motte Picquet - nosząca tę samą nazwę co krążownik z czasów drugiej wojny światowej na cześć XVIII-wiecznego dowódcy floty francuskiej, Toussaint-Guillaume'a Picqueta, hrabiego de La Motte.

Wobec agresywnych działań Rosji, zagrażających nie tylko Ukrainie, lecz całemu europejskiemu systemowi bezpieczeństwa, NATO musi powrócić do dawnej strategii odstraszania - uważają niemieckie media, dezawuując plan pokojowy prezydenta Rosji Władimira Putina. "Frankfurter Allgemeine Zeitung" pisze, że NATO znalazło się w sytuacji poważnego konfliktu z Rosją - "swoim dawnym przeciwnikiem, który po zakończeniu zimnej wojny nigdy nie stał się prawdziwym partnerem". W Walii szefowie państw i rządów "po raz pierwszy od upadku muru berlińskiego będą musieli dyskutować nad możliwością militarnego konfliktu między Zachodem a Rosją". "Sueddeutsche Zeitung" pisze z kolei, że ten, kto po upadku muru berlińskiego marzył o wiecznym pokoju, doznał w minionym ćwierćwieczu wielu rozczarowań. Wojna na Ukrainie jest jedynie "kolejnym przypomnieniem, że pokój niekoniecznie jest stanem naturalnym ludzkości" - pisze komentator.

Przywódcy państw NATO powoli przyjeżdżają do Newport - w Cardiff wylądował właśnie prezydent Turcji Recep Erdogan. Formalne rozpoczęcie szczytu dopiero około południa.

Czym zajmować się będą przywódcy krajów członkowskich? Tłumaczy sekretarz generalny NATO.

Jaki to będzie szczyt dla Polski? Zdaniem Jacka Stawiskiego z TVN24 najważniejszy od momentu wstąpienia Polski do NATO.

Na rozpoczynającym się w czwartek w walijskim Newport szczycie NATO prezydent Ukrainy będzie zabiegał o pomoc wojskową dla swego kraju. Późnym popołudniem rozpocznie się spotkanie Komisji NATO - Ukraina z udziałem Petra Poroszenki. Jak poinformowała agencja dpa, jeszcze przed rozpoczęciem szczytu Poroszenko ma spotkać się w Newport z prezydentami USA i Francji oraz z szefami rządów Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch. Według brytyjskich źródeł rządowych przedstawi im ocenę sytuacji na wschodzie Ukrainy. Poroszenko oczekuje od Sojuszu wsparcia technicznego i doradczej pomocy wojskowej.

Czego możemy spodziewać się po rozpoczynającym się szczycie? Warto przeczytać analizę Marka Świerczyńskiego z TVN24.

W pierwszej sesji obrad na temat Afganistanu udział wezmą przywódcy 28 państw Sojuszu oraz 27 krajów partnerskich NATO, które uczestniczyły w dobiegającej końca misji ISAF. O godz. 14 odbędzie się ceremonia upamiętniająca personel wojskowy za wysiłek i poświęcenie w misji afgańskiej.

Około godz. 17.45 rozpocznie się spotkanie Komisji NATO-Ukraina z udziałem ukraińskiego prezydenta Petra Poroszenki, który oczekuje od Sojuszu wsparcia technicznego i doradczej pomocy wojskowej. NATO planuje utworzenie funduszu powierniczego, by pozyskać środki na wsparcie reformy i modernizacji ukraińskiego sektora obrony i bezpieczeństwa. Wieczorem przywódcy omówią sytuację w Iraku i Syrii, gdzie trwa ofensywa dżihadystów z organizacji Państwo Islamskie. W piątek przywódcy państw NATO mają podjąć decyzje dotyczące wzmocnienia obecności wojskowej na wschodniej flance Sojuszu w obliczu polityki Rosji na Ukrainie oraz o utworzeniu sił reagowania o wysokiej gotowości (tzw. szpicy). Polskiej delegacji na szczyt w Newport będzie przewodniczył prezydent Bronisław Komorowski; na godz. 17.10 w czwartek zaplanowano konferencję prasową prezydenta. W obradach weźmie udział także minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak.

Autor: ktom\mtom / Źródło: PAP