Unia Europejska zniosła sankcje gospodarcze i finansowe nałożone na Iran w związku z jego programem atomowym - poinformowała w sobotę wieczorem w Wiedniu szefowa unijnej dyplomacji Federica Mogherini. Sankcje zniosły w sobotę wieczorem także Stany Zjednoczone. Dzięki temu Iran będzie mógł znowu eksportować ropę do UE, a także odzyska dostęp do międzynarodowych rynków finansowych. W niedzielę do Teheranu uda się szef Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej Yukiya Amano, który porozmawia m.in. z prezydentem Hasanem Rowhanim.
Spór o irański program atomowy trwał ponad 12 lat. Zachód nakładał lub zaostrzał sankcje wobec Iranu od 10 lat, by zmusić ten kraj to rezygnacji z rozwijania programu atomowego, który według zachodnich rządów miał na celu budowę broni jądrowej. Teheran temu zaprzeczał. W wyniku samego tylko embarga naftowego Iran tracił rocznie około 40 mld dolarów.
Założenia porozumienia
Sekretarz stanu USA John Kerry i szefowa unijnej dyplomacji Federica Mogherini ogłosili zniesienie restrykcji w sobotę wieczorem w Wiedniu zaraz po tym, jak szef Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) Yukiya Amano oświadczył w stolicy Austrii, że Iran wypełnił wszystkie zobowiązania wynikające z porozumienia atomowego, które latem ubiegłego roku zawarł ze światowymi mocarstwami. Porozumienie zawarte 14 lipca przez Iran oraz sześć mocarstw - Wielką Brytanię, USA, Francję, Chiny i Rosję oraz Niemcy - przewiduje, że Teheran zrezygnuje z dążenia do uzyskania broni nuklearnej w zamian za stopniowe znoszenie międzynarodowych sankcji. Jednym z elementów porozumienia jest wymiana więźniów między Iranem a USA. Również w sobotę część z nich została uwolniona.
MAEA potwierdziła, że w ramach realizacji porozumienia, Iran m.in. znacząco zredukował liczbę wirówek do wzbogacania uranu, przekazał za granicę niemal wszystkie zapasy wzbogaconego uranu.
"Wspaniałe zwycięstwo"
- To zwycięstwo dyplomacji i potwierdzenie, że społeczność międzynarodowa jest także zdolna do rozwiązywania poważnych konfliktów - podkreślili w Wiedniu, we wspólnym oświadczeniu Federica Mogherini i minister spraw zagranicznych Iranu Mohammed Dżawad Zarif. - Zgodnie z oczekiwaniami, będziemy nadal monitorować pełną i efektywną realizację porozumienia - oświadczyli. Sekretarz stanu USA John Kerry także zapowiedział monitorowanie realizacji porozumienia z Iranem. - USA, ich przyjaciele i sojusznicy są jednak teraz bardziej bezpieczni, gdyż zagrożenie nuklearne ze strony Iranu zostało zredukowane - podkreślił Kerry. Prezydent Iranu Hasan Rowhani pogratulował Irańczykom "wspaniałego zwycięstwa" w związku z realizacją porozumienia i zniesieniem sankcji.
Informację o wdrożeniu w życie porozumienia nuklearnego z Iranem z zadowoleniem przyjął także sekretarz generalny ONZ Ban Ki-Moon. - To osiągnięcie dowodzi, że międzynarodowe troski najlepiej rozwiązać poprzez dialog i cierpliwą dyplomację - powiedział cytowany w oświadczeniu rzecznik sekretarza generalnego ONZ.
Izrael krytykuje
- To historyczny sukces dyplomacji - ocenił porozumienie z Teheranem i zniesienie sankcji minister spraw zagranicznych Niemiec Frank-Walter Steinmeier.
Rolę Francji i Wielkiej Brytanii w osiągnięciu porozumienia z Teheranem podkreślili szefowie dyplomacji obu krajów. - Francja zdecydowanie przyczyniła się do zawarcie tej umowy i będzie teraz uważnie przyglądać się jej realizacji - powiedział w Paryżu Laurent Fabius. - Porozumienie w sprawie irańskiego programu atomowego, które osiągnięto w przy istotnym udziale Wielkiej Brytanii, sprawia, że Bliski Wschód i cały świat są bardziej bezpieczne - stwierdził w Londynie Philip Hammond i dodał, że ma nadzieję, iż brytyjskie firmy wykorzystają szansę na rozwój współpracy gospodarczej z Iranem. Porozumienie z Iranem i zniesienie sankcji gospodarczych wobec tego kraju ostro skrytykował premier Izraela Benjamin Netanjahu. Ostrzegł on, że Teheran nie zrezygnuje z prac nad bronią jądrową. Iran, zdaniem Netanjahu, będzie nadal destabilizował Bliski Wschód i wspierał międzynarodowy terroryzm. - Izrael nie przestanie obserwować negatywnych działań Iranu i będzie podejmował wszelkie niezbędne środki, by zapewnić sobie bezpieczeństwo - podkreślił Benjamin Netanjahu.
Spotkanie w niedzielę
Zniesienie wszystkich restrykcji będzie rozłożone na dziesięć lat. Zostaną one przywrócone, jeśli Iran naruszy porozumienie. Teheran zgodził się na nadzór Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.
W niedzielę w Teheranie dojdzie do spotkania szefa MAEA i prezydenta Iranu Hasana Rouhaniego. - Dyskusja skupi się na roli MAEA w weryfikacji i monitorowaniu zobowiązań Iranu związanych z porozumieniem nuklearnym - czytamy w oświadczeniu Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.
Powrót irańskiej ropy
Zniesieni sankcji oznacza, że Iran będzie mógł już teraz powrócić w pełni na międzynarodowe rynki ropy naftowej. Zachodnie firmy będą mogły kupować irańską ropę i gaz.
Już w ubiegłym roku szacowano, że Teheran zgromadził na tankowcach zapasy surowca sięgające 40 mln baryłek, które po zniesieniu ograniczeń mogą natychmiast trafić na rynek. Iran - jak podaje telewizja CNBC - ma zamiar "pompować tyle ropy ile zdoła", osiągając w ciągu dwóch lat wydobycie rzędu 6 mln baryłek dziennie, co może doprowadzić do dalszego spadku i tak już niskich cen tego surowca. Iran ma drugie, co wielkości złoża ropy na świecie, a także czwarte największe złoża gazu ziemnego. Zniesienie sankcji oznacza także, że Teheran odzyska dostęp do międzynarodowych rynków i operacji finansowych. Zachodnie firmy będą mogły rozpocząć relacje biznesowe z irańskimi bankami i zacząć inwestować w irański transport.
Autor: mart//rzw / Źródło: PAP, Reuters