Początki konklawe sięgają XIII w. Stara nazwa została, ale dziś największym problemem nie jest długotrwałość wyboru papieża, a utrzymanie tego w tajemnicy. W tym celu, oprócz tradycyjnej przysięgi, której złamanie zagrożone jest ekskomuniką, Watykan korzysta też z najnowszych zdobyczy technologii.
Instytucja konklawe powstała okolicznościach mniej dostojnych, niż dzisiaj mogłoby się wydawać. W roku 1274 papież Grzegorz X zarządził, że kardynałów, którzy będą wybierać jego następcę, należy zamknąć w jakimś pomieszczeniu i - jeśli nie podejmą decyzji w ciągu trzech dni - ograniczyć im posiłki do jednego dania rano, w południe i wieczorem. Jeśli zaś nawet po ośmiu dniach nie wyłonią następcy, mają otrzymywać tylko chleb i wodę.
Radykalne środki konklawe
Była to drastyczna reakcja na trzyletnie interregnum po śmierci jego poprzednika, Klemensa IV. Zniecierpliwieni wierni zamknęli kardynałów na klucz, podawali im tylko chleb i wodę, a w końcu zdjęli dach z budynku, w którym trwały wybory, wystawiając elektorów na deszcz i wiatr. To podziałało i trzy miesiące od dnia zamknięcia kardynałowie wybrali na tron Piotrowy Grzegorza X.
Nowy papież postanowił zinstytucjonalizować praktykę "konklawe", czyli zamknięcia "na klucz" pomieszczenia, gdzie odbywa się wybór papieża.
Stara nazwa pozostała, ale obecnie surowe środki nie są potrzebne. W ostatnich 100 latach żadna elekcja papieska nie trwała dłużej niż pięć dni.
Konklawe znaczy "na klucz"
Szczegółowe rozporządzenia dotyczące wyboru nowego papieża znajdują się w Konstytucji Apostolskiej "Universi dominici gregis" o wakacie na tronie Piotrowym i wyborze biskupa Rzymu, ogłoszonej przez Jana Pawła II w roku 1996. Poprawki dotyczące późniejszych głosowań wprowadził do Konstytucji Benedykt XVI w 2007 roku.
Mocą swej władzy apostolskiej Jan Paweł II potwierdził obowiązek dochowania najściślejszej tajemnicy wobec wszystkiego, co bezpośrednio lub pośrednio dotyczy czynności związanych z wyborem następcy świętego Piotra. Osobom pomagającym przy organizacji konklawe, a więc na przykład ekipom technicznym, za złamanie tajemnicy grozi ekskomunika.
W czasie konklawe kardynałowie-elektorzy nie mogą oglądać telewizji, słuchać radia i czytać gazet. Mogą poruszać się po Watykanie, a nawet spacerować w specjalnie zabezpieczonej części Ogrodów Watykańskich, ale nie wolno im komunikować się w żaden sposób z osobami niezwiązanymi ze środowiskiem, w którym dokonuje się wybór, z wyjątkiem uzasadnionej i pilnej konieczności.
Dom Świętej Marty
W chwili rozpoczęcia czynności związanych z wyborem papieża wszyscy uczestnicy konklawe mają obowiązek zamieszkać w położonym na terenie Watykanu Domu Świętej Marty, zbudowanym w Watykanie za pontyfikatu Jana Pawła II. Wcześniej uczestnicy poprzednich konklawe mieszkali w ciasnych celach przy Kaplicy Sykstyńskiej.
Zarówno ten watykański hotel, jak i w sposób szczególny Kaplica Sykstyńska oraz wszystkie miejsca uroczystości liturgicznych będą zamknięte dla osób nieupoważnionych, a pieczę nad nimi będzie sprawował kardynał kamerling. "Należy w szczególności dopilnować, aby nikt nie zbliżał się do kardynałów-elektorów, podczas gdy będą przewożeni z Domus Sanctae Marthae do Watykańskiego Pałacu Apostolskiego" - głosi artykuł Konstytucji Apostolskiej.
Odcięci od świata
"W szczególny sposób zabrania się kardynałom-elektorom przez cały czas czynności wyboru otrzymywania gazet codziennych i czasopism jakiegokolwiek rodzaju, podobnie jak słuchania transmisji radiowych lub oglądania transmisji telewizyjnych" - to kolejne rozporządzenie. "Absolutnie zabraniam - powtórzył polski papież w kolejnym akapicie - aby pod jakimkolwiek pretekstem były wnoszone do miejsc, gdzie przebiegają czynności wyboru lub, jeśli już by się tam znalazły, były używane, jakiekolwiek urządzenia techniczne służące do nagrywania, odtwarzania oraz przekazywania głosu, obrazu albo tekstu".
Bez internetu
Elektorom zabroniono od początku wyboru papieża prowadzenia korespondencji listownej, telefonicznej i komunikowania się przy pomocy innych środków z osobami "niezwiązanymi ze środowiskiem, w którym dokonuje się wybór", z wyjątkiem uzasadnionej i pilnej konieczności. W związku z rozwojem technologii i nowych mediów, także od poprzedniego konklawe w 2005 roku, Watykan uzupełnił interpretację tego przepisu wyjaśniając, że z chwilą rozpoczęcia konklawe wyłączona zostanie sieć internetowa w Domu Świętej Marty, a uczestnicy konklawe mają zakaz korzystania z portali społecznościowych, na przykład Twittera, gdzie niektórzy z nich mają swoje profile.
Sprawdzą, czy nie ma "pluskiew"
Konstytucja nakazuje przeprowadzenie "dokładnej i surowej kontroli" technicznej w Kaplicy Sykstyńskiej i przylegających do niej pomieszczeniach, by - jak podkreślono- "nie zostały tam skrycie zainstalowane urządzenia audiowizualne w celu odtwarzania i przekazywania wiadomości na zewnątrz".
Przed konklawe personel ochrony sprawdzi, czy w Kaplicy Sykstyńskiej i przylegających do niej pomieszczeniach nie ma urządzeń podsłuchowych.
Przysięga osób postronnych
Wszystkim osobom postronnym, które będą spotykać się z elektorami w czasie wyboru, kategorycznie zabroniono podejmowania z nimi rozmowy w jakiejkolwiek formie. Wszystkie osoby postronne, włącznie ze spowiednikami i lekarzami (kardynałowie-wyborcy będą mieli do swej dyspozycji kilku zakonników-spowiedników oraz dwóch lekarzy), złożą przysięgę, w której zobowiążą się dochować na zawsze całkowitej tajemnicy wobec kogokolwiek, kto nie należy do Kolegium Kardynalskiego. Przyrzekną również, że nie będą używać aparatów nagrywających, słuchowych lub wizyjnych, odnośnie do tego, co w okresie wyboru papieża dokonuje się w granicach Watykanu. "Oświadczam, że tę przysięgę składam świadomy, że jej złamanie spowoduje w stosunku do mnie te sankcje duchowe i kanoniczne, jakie przyszły papież zdecyduje zastosować" - brzmi tekst przysięgi.
Przysięga kardynałów
Po przybyciu do Kaplicy Sykstyńskiej kardynałowie złożą przysięgę, w której zobowiążą się dotrzymać tajemnicy oraz zachować wiernie i skrupulatnie wszystkie przepisy zawarte w konstytucji "Universi dominici gregis", a także - w przypadku wybrania na papieża - bronić wytrwale praw duchowych i doczesnych oraz wolności Stolicy Świętej. Gdy przysięgę złoży ostatni kardynał, mistrz papieskich ceremonii liturgicznych wyda polecenie "extra omnes", po którym wszyscy niebiorący udziału w konklawe muszą opuścić Kaplicę Sykstyńską.
Autor: //gak/k / Źródło: PAP