Drut kolczasty, dziecko i rosyjski żołnierz. Groby Pańskie nawiązują do inwazji na Ukrainę

Na podłodze napis "dzieci" zapisany cyrylicą, taki sam, jak przed teatrem w Mariupolu, który został zbombardowany przez Rosjan 16 marca. Wokół strzępki drutu kolczastego. W tle pęknięte serce w niebiesko-żółtych barwach. Obok ciała Chrystusa stoi uzbrojony, rosyjski żołnierz. Przy nim można zobaczyć postać dziecka w czapce z ukraińskimi barwami narodowymi. Wokół postawiono też rzędy niebiesko-żółtych kwiatów (niestety, z jakiegoś powodu wyżej umieszczono kwiaty żółte, odwrotnie niż na ukraińskiej fladze). Tak wygląda Grób Pański odsłonięty w Sanktuarium Matki Bożej Księżnej Sieradzkiej w Charłupi Małej (woj. łódzkie).

OGLĄDAJ TVN24 NA TVN24 GO >>>

- Wszyscy żyjemy teraz w trudnych czasach, najpierw pandemia, teraz inwazja rosyjska na Ukrainę. Nie można bezczynnie patrzeć na ból i cierpienie, którego doświadczają nasi sąsiedzi. Zwłaszcza ukraińskie dzieci, które cierpią najbardziej – podkreślił Dawid Zawiasa, który zaprojektował tegoroczny Grób Pański.

Postać rosyjskiego żołnierza ma na kasku sowiecką gwiazdę. To - jak przekazuje Dawid Zawiasa - ma symbolizować brutalność współczesnych żołnierzy, którzy "nie odbiegają pod tym względem od armii ZSRR".

Przed kamerą TVN24 podkreśla, że co roku stara się nawiązywać do najważniejszych, bieżących wydarzeń. W tym roku - jak twierdzi - wylała się na niego fala krytyki za zbyt dosłowne przedstawienie horroru dziejącego się w Ukrainie. 

- Uważam, że zrobiłem dobrze. Pokazałem to, co miałem w sercu. To, co czułem - dodaje Zawiasa. 

Do tragedii narodu ukraińskiego nawiązuje też Grób Pański we wrocławskim kościele św. Macieja. Wierni mogą zobaczyć monstrancję z hostią, która została otoczona rozbitym szkłem. Autorką jest jest Marianna Syska, scenografka, rzeźbiarka wrocławska, wykładowczyni ASP. 

- To co widzimy w tym ołtarzu adoracji, mocno nawiązuje do naszych przeżyć. To poczucie straty, które teraz widzimy, patrząc na to, co się dzieje na Ukrainie - tłumaczy ksiądz Bartłomiej Kot, duszpasterz akademicki w Maciejówce. Dodaje, że popękane szkło nawiązuje też do naszych tragedii.

- Rozbite szkło to coś straconego bezpowrotnie, coś, czego się już nie skleja. To są opuszczone domy, to są osobiste tragedie, kiedy człowiek myśli, że kończy się jego życie - zaznacza duchowny. 

Dodaje, że w Wielką Sobotę na Grobie Pańskim pojawią się kwiaty. - Będzie to wyraz nadziei na to, że nawet wojna kiedyś się kończy. Tragedia osobista i ta większa również ma swój koniec. Jest nadzieja na nowe życie, które wszystko zwycięża - podkreśla ks. Bartłomiej Kot. 

Do sytuacji wschodnich sąsiadów odnosi się też wystrój Grobu Pańskiego w krypcie kościoła pijarów w Krakowie. Jego motywem jest wojna w Ukrainie i walka z cierpieniem, które dotyka każdego z nas.  

Tył Grobu Pańskiego jest podświetlony na kolory niebieski i żółty, a znajdujący się na ich tle krajobraz przestawia zniszczenie i chaos oraz leżące, połamane krzyże. W bliższym planie natomiast widać kwietne aranżacje również w kształcie krzyży, obok których na wysokim postumencie umieszczona została monstrancja.

- Nie chciałem, żeby było to nachalne i zbyt mocno rzucające się w serce, ale żeby ktoś sam być może doszedł do tego, że może się pomodlić i pomyśleć o tej sytuacji w wolności - podkreślił o. Piotr Wiśniowski, autor tegorocznej aranżacji. 

Jak tłumaczył, choć nawiązania do wojny są wyraźne, to głównym motywem pozostają zmagania - mniejsze i większe - które toczy każdy z nas.

- Krzyże kwitnące symbolizują wszystkie trudności, problemy dnia codziennego, które oczywiście dalej są krzyżem, ale potrafimy odnaleźć w nich coś dobrego i pozytywnego, a przynajmniej szukamy tego dobra - podkreślił zakonnik.

Grób Pański w archikatedrze warszawskiej św. Jana Chrzciciela również nawiązuje do wojny: monstrancja została umieszczona na fragmencie makiety zburzonego muru. Poniżej znajdują się rozrzucone fragmenty cegieł i spalonych belek. Obok grobu ustawiono skarbonkę do składania ofiar na pomoc dla Ukrainy.

Również grób w kościele akademickim p.w. św. Anny na Krakowskim Przedmieściu został zbudowany z gruzów symbolizujących zburzone miasto. Figura Chrystusa jest częściowo przysypana przez fragmenty zburzonego budynku. Również obok tego grobu można złożyć ofiarę na pomoc Ukrainie.

W położonym nieopodal kościele sióstr franciszkanek służebnic Krzyża pw. św. Marcina Grób Pański został zdominowany przez wizerunek płaczącego Chrystusa w koronie cierniowej oraz cytat "Ja jestem z Wami" po polsku i ukraińsku, zaczerpnięty z Ewangelii według św. Mateusza.

W parafii pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego w Szczecinie zbudowano Grób Pański, w tle którego umieszczono flagę Ukrainy. Obok można zobaczyć też kulę ziemską, na biegunie której widać czerwony krzyż.

W pozostałych kościołach w centrum Szczecina zdecydowano się na tradycyjne przyozdobienie Grobów Pańskich. W bazylice pw. św. Jana Chrzciciela, a także w kościołach pw. św. Wojciecha (parafia wojskowa) i Najświętszego Serca Pana Jezusa w aranżacji Grobu Pańskiego postać Chrystusa otaczają liczne kwiaty, nie widać nawiązań do sytuacji wojennej.

Podobnie jest w Bazylice Archikatedralnej św. Jakuba Apostoła; w pobliżu głównego ołtarza wisi natomiast flaga Ukrainy. Przy wejściu do katedry zbierane są dary i datki na potrzeby uchodźców.

Elementy nawiązujące do barw narodowych Ukrainy można znaleźć w wystrojach wielu Grobów Pańskich w Łodzi i regionie łódzkim. W kościele pw. Matki Boskiej Zwycięskiej w Łodzi przy Grobie Pańskim dobrze widoczne jest serce w łączących się ze sobą niebiesko-żółtych barwach Ukrainy i biało-czerwonych kolorach flagi Polski.

Dużą niebiesko-żółtą szarfą ozdobiono Grób Pański w kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Łodzi, gdzie figurę Chrystusa umieszczono na tle dużej planszy z fotografią rzymskiego Koloseum.

W świątyni pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na placu Kościelnym w Łodzi w wystroju grobu dominowały elementy przywołujące skojarzenia z cierpieniem Chrystusa. Wyeksponowano narzędzia tortur: pręgierz, młoty, obcęgi, gwoździe a także koronę cierniową zrobioną z drutu kolczastego.

Obok figury Jezusa otoczonej kwiatami postawiono tabliczkę z tekstem psalmu 22: "Moje szaty dzielą między siebie i los rzucają o moją suknię".

Wystrój Grobu Pańskiego w kościele Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus i Świętego Jana Bosko w Łodzi też nawiązuje do wojny: elementami dekoracji są owinięte siatką w kolorze khaki, jakiej używa się do maskowania pozycji na froncie.

Krzyż również owinięty siatką maskującą jest pochylony w taki sposób, jakby niósł go Chrystus podczas drogi na Golgotę. Umieszczony przy Grobie Pańskim w łódzkim kościele Św. Teresy krzyż niektórym odwiedzającym świątynię niektórym wiernym kojarzy się z charakterystyczną sylwetką wyrzutni rakietowej.

W pewnym kontraście do opisanych Grobów Pańskich jest ten, który pojawił się w Kaplicy Matki Bożej. Próżno tam doszukiwać się analogii do najważniejszych wydarzeń. Ojciec Michał Legan, rzecznik Jasnej Góry przyznaje, że w przeszłości Groby Pańskie były okazją do odniesienia się do ważnych wydarzeń.

- W tym roku zdecydowaliśmy się skupić na aspekcie duchowym. Na Najświętszym Sakramencie, na figurze Pana Jezusa złożonego do grobu - mówi zakonnik. 

Zaznacza, że odwołano się do ewangelii opisującej grób, jako położony w "przepięknym ogrodzie".

- Stąd dwa piękne, dostojne, ponadstuletnie drzewa oliwne i cała łąka przepięknych kwiatów. A w tle starożytna antyfona, która jest śpiewem adorującym Krzyż Pański - opowiada przed kamerą TVN24 ojciec Michał Legan.

Tadeusz Boruta, malarz, krytyk sztuki i kurator wystaw podkreśla, że Groby Pańskie w Polsce od dawna są przestrzenią do komentowania rzeczywistości i zwracania uwagi na najważniejsze wydarzenia bieżące. Ta tradycja, jak podkreśla Boruta, sięga okresu zaborów, zwłaszcza czasu po Powstaniu Styczniowym.

- Patriotyczny charakter miały także Groby Pańskie w XX wieku, szczególnie w trakcie okupacji i po wprowadzeniu stanu wojennego. Ale też przez cały okres PRL-u w wielu aranżacjach grobów łączyły się treści ewangeliczne z politycznymi. Miało to na celu kształtowanie w społeczeństwie nadziei mimo zła doświadczanego w danym momencie - podkreśla artysta.

Podstawowym symbolem, stale obecnym w aranżacjach Grobu Pańskiego, jest krzyż. W stanie wojennym - jak przypomina ekspert - pojawiały się na nim daty społecznych wystąpień i protestów przeciwko komunistycznym władzom PRL: 1956, 1970, 1976, 1980. Po zabójstwie ks. Jerzego Popiełuszki, w 1984 r., została rozpostarta na krzyżu w jednym z katowickich Grobów Pańskich sutanna księdza, a w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie autor aranżacji Jerzy Kalina umieścił wśród opadniętych suchych liści i brzozowych pni owiniętą w płótno figurę Chrystusa.

- Nie znam jednak faktów bezpośredniej interwencji cenzury i funkcjonariuszy milicji w trakcie trwania tych Misteriów Paschalnych. Wiem jednak o naciskach na proboszczy, a zwłaszcza biskupów, by zdyscyplinowali zbyt zaangażowanych politycznie księży i wymusili jakąś formę cenzury nad kulturą niezależną w Kościele. Wysiłki te były jednak bezskuteczne, gdyż władze w tej kwestii były właściwie bezradne - podkreśla Tadeusz Boruta