42. rocznica ogłoszenia stanu wojennego. Prezydent: haniebny czyn, akt tchórzostwa, zdławienia woli narodu

W 42. rocznicę ogłoszenia stanu wojennego na placu Piłsudskiego, pod krzyżem papieskim upamiętniającym mszę odprawioną przez Jana Pawła II w czerwcu 1979 r., prezydent Andrzej Duda i prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki zapalili znicze. Znicze pod krzyżem zapalili także przedstawiciele korpusu dyplomatycznego i działacze "Solidarności" z lat osiemdziesiątych. Uroczystość poprzedziło odmówienie różańca za ofiary systemu komunistycznego.

Prezydent przypomniał, że wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. oznaczało zdławienie nadziei związanych z powstaniem "Solidarności". - Była to wiara, że PRL, tamtą Polskę Ludową, niesuwerenną, nie w pełni niepodległą, znajdującą się za żelazną kurtyną uda się zmienić na lepsze poprzez jedność, poprzez to, że ludzie będą jedni z drugimi - powiedział prezydent.

Dodał, że wbrew ich twierdzeniom Polakom nie groziła wówczas interwencja sowiecka. - Wszystko to było nieprawdą. To był haniebny czyn, akt tchórzostwa, zdławienia woli narodu i pragnienia życia w niepodległym, suwerennym państwie. Komuniści na czele z generałem Jaruzelskim postanowili Polakom to odebrać, chroniąc swoje władztwo i poddaństwo wobec sowieckiego reżimu - dodał Andrzej Duda.

W swoim wystąpieniu prezydent wymienił miejsca i ofiary najgłośniejszych ofiar stanu wojennego, między innymi górników z kopalni "Wujek", zastrzelonych protestujących w Lubinie, Bogdana Włosika i Grzegorza Przemyka, księdza Jerzego Popiełuszkę oraz innych zamordowanych skrytobójczo w okresie stanu wojennego i kolejnych latach reżimu komunistycznego.

- Dziękuję wszystkim, którzy tu i w innych miejscach Polski składają hołd ofiarom stanu wojennego i składają podziękowania bohaterom tamtych lat, tym znanym i nieznanym. Miałem dziś okazję odznaczyć Orderami Odrodzenia Polski grupę takich niezłomnych, którzy nie poddali się i walczyli o wolną Polskę ryzykując życie, zdrowie i kariery zawodowe - mówił prezydent.

Czytaj również: 42. rocznica wprowadzenia stanu wojennego. "Symbol tego, do jakich zbrodni jest zdolna dyktatura"

Dodał, że jest to jednocześnie symboliczne odznaczenie całego pokolenia "Solidarności", "tych wszystkich, którzy się nie bali i niezłomnie chcieli wolnej Polski, którą drogą pokojową odzyskaliśmy w 1989 roku” i swoją postawą przyczynili się także do upadku komunizmu w Europie Środkowej.

Na zakończenie uroczystości jej uczestnicy uczcili ofiary stanu wojennego minutą ciszy.

Wpis w mediach społecznościowych z okazji 42. rocznicy ogłoszenia stanu wojennego zamieścił ambasador USA w Polsce Mark Brzezinski.

"Prezydent Reagan powiedział: 'Niech płomień milionów świec w amerykańskich domach będzie świadectwem, że Światło Wolności nie zostanie zgaszone'. Kontynuując tę tradycję, dziś, w 42. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, symbolicznym płomieniem świec oddajemy hołd jego ofiarom. Światło Wolności nigdy nie zgaśnie" - napisał na platformie X Brzezinski.

Kampania społeczna "Ofiarom stanu wojennego. Zapal Światło Wolności", organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej po raz dziewiąty, ma na celu upamiętnienie wszystkich tych, którzy stracili życie lub w inny sposób ucierpieli w wyniku wprowadzonego 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego. Dla upamiętnienia tragicznych wydarzeń sprzed 42 lat w oknach polskich domów zapłonęły świece. Internauci zapalili wirtualne Światło Wolności.

Jak przypomina IPN, akcja nawiązuje do gestu solidarności, jaki wobec Polaków represjonowanych przez reżim stanu wojennego w Wigilię Bożego Narodzenia 1981 r. wykonały rzesze mieszkańców wolnego świata. Do postawienia w oknach symbolicznych świateł wezwali wtedy prezydent USA Ronald Reagan oraz papież Jan Paweł II. W bożonarodzeniowym orędziu prezydent USA wspomniał wtedy o Polakach cierpiących z powodu reżimu komunistycznego i zwrócił się do Amerykanów, mówiąc: - Niech płomień milionów świec w amerykańskich domach będzie świadectwem, że światła wolności nie uda się zgasić. Tamtej zimy świece zapłonęły w oknie Białego Domu i w Pałacu Apostolskim w Watykanie.

Nocą z 12 na 13 grudnia 1981 r. wprowadzono w Polsce stan wojenny. Na ulicach miast pojawiły się patrole milicji i wojska, czołgi, transportery opancerzone i wozy bojowe. Wprowadzono oficjalną cenzurę korespondencji i łączności telefonicznej. Zmilitaryzowano także najważniejsze instytucje i zakłady pracy oraz rozwiązano struktury NSZZ "Solidarność", a także inne stowarzyszenia.

Władze PRL spacyfikowały 40 spośród 199 strajkujących w grudniu 1981 r. zakładów. Najtragiczniejszy przebieg miała akcja w kopalni "Wujek", gdzie interweniujący funkcjonariusze ZOMO użyli broni. Zginęło dziewięciu górników. W wyniku stanu wojennego śmierć poniosło ok. 100 osób, aresztowano lub internowano łącznie ponad 10 tys.

Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 r., a 22 lipca 1983 r. - odwołany. Wiele wprowadzonych przez dyktaturę Wojciecha Jaruzelskiego uregulowań prawnych obowiązywało do 1989 roku.