Ludzie polityki, kultury, nauki. Odeszli w ciągu minionego roku

Mówiono o niej mistrzyni rozmowy, bo akurat ta niełatwa sztuka szła jej doskonale. Pewnie dlatego, że gdy rozmawiała, to słuchała, była ciekawa i dociekliwa. A gdy przelewała słowa na papier - myślała o muzyce, jej wielkiej miłości. Poszczególne wyrazy jak nuty, układała w całość. Teresa Torańska - ją teraz wspominamy - była świetną reporterką, reportażystką, pisarką i dokumentalistką. Od lat zmagała się z chorobą. Zmarła 2 stycznia, w wieku 69 lat.

13 stycznia zmarł wybitny polski prawnik i współtwórca reformy samorządowej z lat 90., prof. Michał Kulesza. Przez ostatnie kilka lat zmagał się z chorobą nowotworową. Miał 65 lat.

17 stycznia - w wieku 87 lat - zmarła Jadwiga Kaczyńska. Była filologiem, pracowała w Instytucie Badań Literackich PAN i uczyła języka polskiego. Odegrała ogromną rolę w życiu synów - Jarosława i Lecha Kaczyńskich. Na cmentarzu powązkowskim Jadwigę Kaczyńską żegnały tysiące osób. Jarosław Kaczyński wspominał wtedy swoją matkę jako niezwykle ciepłą i serdeczną osobę.

23 stycznia zmarł kard. Józef Glemp. Przez wiele miesięcy zmagał się z nowotworem płuc. Pomimo choroby kardynał do końca uczestniczył w najważniejszych uroczystościach kościelnych. Józef Glemp przez 28 lat pełnił funkcję prymasa. Przewodził Kościołowi w czasach przełomowych: upadku komunizmu, transformacji ustrojowej i wstępowania Polski do Unii Europejskiej.

Miał wielkie pieniądze, odwagę do robienia biznesu i całkiem imponującą listę wpływowych znajomych w różnych częściach świata. 14 lutego zmarł Aleksander Gudzowaty - jeden z najbogatszych i najbardziej ekscentrycznych polskich biznesmenów. Miał 75 lat.

Czterej polscy himalaiści jako pierwsi ludzie na Ziemi stanęli zimą na wierzchołku Broad Peak. Za ten sukces zapłacili wysoką cenę, do bazy wróciło tylko dwóch z nich - Adam Bielecki i Artur Małek. Wysoko w górach, pomiędzy szczytem a obozem szturmowym, zaginęli Tomasz Kowalski i nestor polskiego himalaizmu Maciej Berbeka. Po dwóch dniach poszukiwań kierownik Krzysztof Wielicki zdecydował się zakończyć wyprawę uznając ich jednocześnie za zmarłych. Za datę ich śmierci przyjęto 6 marca.

26 marca zmarł Krzysztof Kozłowski. Był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, pierwszym szefem UOP, dziennikarzem i filozofem. Przez ponad 40 lat współpracował z "Tygodnikiem Powszechnym". Miał 82 lata.

Jak dotąd jedyna kobieta na czele brytyjskiego rządu i jedyny brytyjski premier, który rządził w XX. wieku przez trzy kadencje - Żelazna Dama, czyli Margaret Thatcher odeszła 8 kwietnia. Szefowa brytyjskiego rządu zmarła w wyniku udaru. Miała 87 lat.

Twórca zespołu Maanam, gitarzysta grup Osjan i Anawa, jeden z najważniejszych polskich muzyków - Marek Jackowski zmarł 18 maja. Jeszcze kilkadziesiąt minut przed śmiercią, na jednym z portali społecznościowych, napisał, że jest w studiu i pracuje nad nowym projektem. Przez ponad 30 lat wspólnie z Korą tworzył jeden z najbardziej elektryzujących duetów w historii polskiej muzyki. Zmarł na zawał serca w wieku 66 lat.

7 lipca zmarł wybitny polski himalaista, Artur Hajzer. Zginął podczas wspinaczki na ośmiotysięcznik Gaszerbrum I w Karakorum. Śmierć Hajzera po kilku dniach potwierdził jego partner Marcin Kaczkan, któremu udało się bezpiecznie wrócić do bazy.

Jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy, bystry i gorzki dramaturg, zdystansowany wobec rzeczywistości, której absurdy obnażał - zmarł 15 sierpnia w Nicei. Pisarz był związany z Krakowem, chociaż mieszkał w wielu miejscach świata. Za granicą był znany przede wszystkim z "Tanga" i "Emigrantów". Jego twórczość przekładana była na kilkanaście języków. Mrożek zmarł w wieku 83 lat.

Jeden z twórców służb specjalnych III RP, były szef kontrwywiadu UOP, jeden z bardziej znanych posłów polskiego Sejmu. Konstanty Miodowicz zmarł 23 sierpnia. Według prezydenta Bronisława Komorowskiego był on doskonałym przykładem państwowca, który przez całe życie służył Polsce.

Królowa literatury popularnej PRL i III RP - Joanna Chmielewska zmarła 7 października. Pisarka sprzedała w Polsce około 6 milionów kryminałów. Jej książki były popularne w wielu krajach, na języki obce tłumaczono je 107 razy. W Rosji uważana jest za najpoczytniejszą pisarkę zagraniczną. W ostatnich latach życia Chmielewska odeszła jednak od kryminału jako gatunku literackiego. Wolała pisać dla dzieci.

Twórca klasyki literatury młodzieżowej, dramaturg, prozaik, scenarzysta - Edmund Niziurski zmarł 9 października. Po jego "Księgę urwisów" czy "Niewiarygodne przygody Marka Piegusa" nadal sięgają czytelnicy w każdym wieku. Miał 88 lat.

Legendarny kolarz, dwukrotny mistrz świata, zwycięzca Wyścigu Pokoju i Tour de Pologne - Stanisław Szozda zmarł 23 września. Był idolem kibiców, wyróżniał się odwagą i brawurą. Razem z Szurkowskim, Mytnikiem i Langiem zaraził miliony Polaków rowerową pasją. Zmarł po ciężkiej chorobie, miał 63 lata.

Lou Reed, legenda rocka, założyciel zespołu Velvet Underground zmarł 27 października. Przyczyną śmierci były najprawdopodobniej powikłania po zabiegu przeszczepu wątroby, który muzyk przeszedł w maju. Miał 71 lat. Punktem zwrotnym w jego karierze był wyprodukowany przez Davida Bowiego krążek z 1972 roku "Transformer". Choć Velvet Underground nigdy nie odniósł większych sukcesów komercyjnych, był jedną z najbardziej wpływowych formacji rockowych, łącząc sztukę i muzykę w latach 60. we współpracy z Andym Warholem.

28 października, nad ranem, w wieku 86 lat zmarł pierwszy premier wolnej Polski, Tadeusz Mazowiecki. Zbudował fundamenty nowego państwa. Firmował reformy, które zdawały się nie mieć szans. W 1989 r. Tadeusz Mazowiecki wchodził do gmachu, który był bastionem poprzedniej władzy. Miał za sobą cały kraj, obok siebie kilku ludzi, przed sobą najtrudniejsze zadanie w powojennej historii Polski.

LISTOPAD 2012 06.11. Patriarcha bułgarskiej Cerkwi prawosławnej Maksym, najstarszy ze zwierzchników autokefalicznych Cerkwi prawosławnych. 19.11. Klasyk światowej literatury fantastyczno-naukowej, Rosjanin Boris Strugacki. Pisał wspólnie z bratem Arkadijem; "Piknik na skraju drogi" (1972) posłużył za punkt wyjścia dla słynnego filmu Andrieja Tarkowskiego "Stalker". GRUDZIEŃ 2012 05.12. Jeden z największych muzyków w historii jazzu Dave Brubeck, autor standardu "Take Five". 06.12. Brazylijski nestor architektury Oscar Niemeyer, czołowy przedstawiciel modernizmu, projektant założeń urbanistyczno-architektonicznych stolicy Brazylii. 12.12. Ravi Shankar, legendarny wirtuoz sitaru, popularyzator muzyki hinduskiej. Współpracował ze światowej sławy skrzypkiem Yehudim Menuhinem oraz grupą The Beatles. STYCZEŃ 2013 12.01. Amerykański programista i działacz na rzecz wolności w internecie Aaraon Swartz. Opracował (w wieku 14 lat) protokół RSS (Really Simple Sindication) stosowany w przypadku często uaktualnianych stron internetowych blogów, portali informacyjnych. 13.1. Ukraiński dysydent z czasów komunistycznych, były więzień radzieckich łagrów Mychajło Horyń. 15.01. Nagisa Oshima, jeden z najgłośniejszych i najbardziej kontrowersyjnych japońskich reżyserów ("Imperium zmysłów",1976; "Imperium namiętności",1978). Nazywany japońskim Paolo Pasolinim. 26.1. Weteran ruchu obrony praw człowieka w Rosji Walerij Abramkin - działacz Moskiewskiej Grupy Helsińskiej i szef pozarządowego Centrum Wspierania Reformy Sądownictwa Karnego. LUTY 2013 10.02. Zhuang Zedong, wielokrotny mistrz świata w tenisie stołowym i zasłużona postać tzw. dyplomacji pingpongowej - z pozoru niewielu znaczących kroków, które prowadzą do poważnych pozytywnych zmian w stosunkach między państwami. Doprowadził do wizyty w Chinach prezydenta USA Richarda Nixona. 11.02. Rem Wiachiriew, były prezes rosyjskiego koncernu gazowego Gazprom w latach 1992-2001. 17.02. Grigorij Pomieranc, rosyjski filozof, kulturoznawca, pisarz i dysydent. Wywarł duży wpływ na poglądy liberalnej inteligencji, znany z wieloletniej zaocznej polemiki z Aleksandrem Sołżenicynem. MARZEC 2013 05.03. Lewicowy prezydent Wenezueli Hugo Chavez, jeden z najbardziej charyzmatycznych, a zarazem kontrowersyjnych przywódców państw Ameryki Płd. Realizował programy społeczne, które przyniosły mu prawie bezwarunkowe poparcie najbiedniejszych Wenezuelczyków. 07.03. Alvin Lee, brytyjski gitarzysta i założyciel popularnego w latach 60. i 70. zespołu Ten Years After, grającego mieszankę bluesa, swingu, jazzu i rocka. 08.03. Włoski reżyser Damiano Damiani, twórca pierwszego bloku popularnego w wielu krajach telewizyjnego serialu o walce z mafią "Ośmiornica". 08.03. Peter Banks, założyciel i pierwszy gitarzysta zespołu Yes, grającego rock progresywny. 14.03. Jeden z przywódców reżimu Czerwonych Khmerów Ieng Sary. Były wicepremier i szef kambodżańskiej dyplomacji, oskarżony o zbrodnie przeciw ludzkości w procesie toczącym się od 2011 r. 23.03. Skonfliktowany z Kremlem rosyjski miliarder Borys Bieriezowski. Znaleziony z pętlą na szyi na podłodze łazienki w swym domu. Z wykształcenia matematyk, autor ponad 100 naukowych opracowań i artykułów. 03.30. Xabier Lopez Pena, odbywający we Francji karę więzienia były szef baskijskiego ugrupowania separatystycznego ETA, uważany swego czasu za głównego jej przywódcę. KWIECIEŃ 2013 01.04. Barbara Piasecka-Johnson, kolekcjonerka dzieł sztuki, filantropka, jedna z najbogatszych kobiet świata. Po obaleniu komunizmu w Polsce proponowała kupno bankrutującej Stoczni Gdańskiej. Prowadziła m.in. fundację przyznającą stypendia Polakom studiującym w USA. 08.04. Była premier Wielkiej Brytanii w latach 1979-1990 Margaret Thatcher. Pomogła ustanowić wspólny europejski rynek, odegrała czołową rolę w zbliżeniu krajów zachodnioeuropejskich z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Nazywana żelazną damą, ceniona za rynkowe reformy gospodarcze, oskarżana o wyniszczenie związków zawodowych. MAJ 2013 06.05. Były siedmiokrotny premier Włoch Giulio Andreotti. W parlamencie zasiadał od pierwszej jego kadencji po ustanowieniu Republiki w 1946 r. 17.05. Były wojskowy dyktator Argentyny (1976-81) Jorge Videla, skazany w 2010 r. na dożywotnie więzienie za zbrodnie przeciwko ludzkości i w 2012 r. za wdrożenie systemu kradzieży dzieci matek więzionych z przyczyn politycznych. 21.05. Ray Manzarek, współzałożyciel legendarnego zespołu The Doors. Jego popisy na instrumentach klawiszowych obok głosu Jima Morrisona to znak rozpoznawczy stylu grupy. 23.05. Georges Moustaki, klasyk francuskiej piosenki. Napisał ich ok. 300, dla artystów takich jak Edith Piaf ("Milord", 1958 r.), Yves Montand, Dalida. 24.05. Rosyjski reżyser, scenarzysta, kompozytor, operator i aktor filmowy Piotr Todorowski. Na gitarze akompaniował Włodzimierzowi Wysockiemu i Bułatowi Okudżawie. 28.05. Marszałek Związku Radzieckiego Wiktor Kulikow, były naczelny dowódca Wojsk Państw-Stron Układu Warszawskiego w latach 1977-89, w latach 1971-77 szef Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR i I wiceminister obrony ZSRR. CZERWIEC 2013 19.06. Węgierski polityk Gyula Horn, który w 1989 r. jako szef MSZ demonstracyjnie przeciął drut kolczasty na granicy z Austrią, a w latach 1994-98 pełnił urząd premiera. LIPIEC 2013 04.07. Amerykanin Douglas Engelbart, wynalazca myszy do komputera. 27.07. Kontrowersyjny argentyński artysta Leon Ferrari, który swoimi pracami naraził się na konflikt z ówczesnym arcybiskupem Buenos Aires Jorge Mario Bergoglio, obecnym papieżem Franciszkiem. SIERPIEŃ 2013 13.08. Były szef postkomunistycznej lewicy w Niemczech Lothar Bisky. 25.08. Tatiana Zasławska, rosyjska socjolog, ekonomistka i politolog, współtwórczyni Centrum Lewady, najbardziej cenionej pracowni socjologicznej w Rosji. Teoretyk gorbaczowowskiej pierestrojki. 23.08. Wadim Jusow, jeden z najwybitniejszych operatorów filmowych w Rosji, znany m.in. ze współpracy z Andriejem Tarkowskim ("Solaris", "Andriej Rublow", "Dziecko wojny"). WRZESIEŃ 2013 12.09. Włoski piosenkarz, aktor i kompozytor Jimmy Fontana, twórca przebojów jak "Che sara" i "Il Mondo". 12.09. Niemiecki aktor filmowy i teatralny Otto Sander, odtwórca roli anioła Cassiela w filmie Wima Wendersa "Niebo nad Berlinem". 13.09. Amerykański wynalazca i pionier w dziedzinie inżynierii dźwięku, Ray Dolby. Jego nazwisko stało się synonimem nowej jakości dźwięku w filmie. 13.09. Erich Loest, jeden z najważniejszych pisarzy wschodnioniemieckich i opozycjonista z czasów NRD. 18.09. Niemiecki krytyk literacki Marcel Reich-Ranicki, określany mianem instancji w powojennym życiu kulturalnym RFN, "papież literatury". Pochodził z Polski. PAŹDZIERNIK 2013 01.10. Historyk Holokaustu Israel Gutman, uczestnik powstania w getcie warszawskim. Doradzał polskiemu rządowi. Wiceprzewodniczący Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej (2000-2012). 02.10. Amerykański pisarz, autor powieści szpiegowskich i thrillerów politycznych, Tom Clancy. Międzynarodową sławę przyniosło mu "Polowanie na Czerwony Październik". 03.10. Lider białoruskiej opozycji Wiktar Iwaszkiewicz, który od początku lat 80. działał w młodzieżowym ruchu narodowym; organizował strajki w mińskich przedsiębiorstwach w 1991 r. 04.10. Generał Vo Nguyen Giap, bohater walk o niepodległość Wietnamu, bliski współpracownik Ho Chi Minha. Nazywany "czerwonym Napoleonem". Minister obrony narodowej 1946–80. 07.10. Były sefardyjski naczelny rabin Izraela Owadia Josef, uwielbiany przez setki tysięcy ludzi, choć jego ostry język sprawiał, że postrzegano go też jako postać kontrowersyjną. 07.10. Patrice Chereau - francuski reżyser filmowy ("Królowa Margot"), teatralny i operowy (tetralogia Wagnera w stulecie prezentacji cyklu i początku słynnego Festiwalu w Bayreuth). 10.10. Wilfried Martens, były premier Belgii (od kwietnia 1979 r. do marca 1992, z ośmiomiesięczną przerwą w 1981 r.), przewodniczący Europejskiej Partii Ludowej. 20.10. Jovanka Broz, trzecia i ostatnia małżonka przywódcy komunistycznej Jugosławii Josipa Broz Tito. 20.10. Francuski aktor Georges Descrieres - Arsene Lupin z serialu telewizyjnego o przygodach dżentelmena-włamywacza. 22.10. Włoski kompozytor, dyrygent i aranżer Gianni Ferrio, autor piosenki "Parole, parole", która podbiła świat w latach 70.

Autor: kde / Źródło: TVN24, PAP