Nowe obowiązkowe egzaminy dla ósmoklasistów. Wiemy, jak będą wyglądać

Do tej pory egzamin ósmoklasisty został przeprowadzony dwa razy i za każdym razem w nietypowych okolicznościach. W 2019 roku egzaminy odbywały się w czasie ogólnopolskiego strajku nauczycieli, a uczniów pilnowali m.in. strażacy, leśnicy, katecheci i urzędnicy. W tym roku przeprowadzono nie w kwietniu, jak było to w planie, a w czerwcu. Powodem zmiany terminu była pandemia.

Uczniowie podchodzili dotąd do trzech egzaminów obowiązkowych: z języka polskiego, języka obcego i matematyki. Nie można ich oblać, ale podejście do nich jest warunkiem ukończenia szkoły podstawowej.

Już w czasie reformy edukacji w 2017 roku była minister Anna Zalewska zapowiadała, że w przyszłości egzaminów będzie więcej. Ich pula zostanie poszerzona w 2022 roku, bo to wtedy szkołę podstawową będą kończyć uczniowie, którzy w 2017 roku - gdy rozpoczynała się likwidacja gimnazjów - byli w czwartej klasie. To oznacza, że od klasy czwartej uczyli się też według nowej podstawy programowej opracowanej już za rządów Prawa i Sprawiedliwości. Dotychczasowi absolwenci podstawówek (tak będzie też w przypadku dzieci, które teraz są w ósmej klasie), nową podstawę realizowali dopiero od klasy siódmej. W czasie swojej edukacji uczyli się z dwóch nie w pełni kompatybilnych podstaw programowych i wpadli w tak zwaną lukę programową.

Na czym polega? Najlepiej widać to na przykładzie historii. Np. w klasach 4-6 dzieci nie uczyły się m.in. o reformacji, Wielkiej Rewolucji Francuskiej czy Księstwie Warszawskim. Miały te tematy poznać w gimnazjum, tyle że to ich już nie obejmuje. W siódmej klasie nie mają już to szans, bo naukę zaczynają już od XIX wieku. W ministerstwie edukacji zdawali sobie sprawę, że najmniejsze problemy występują właśnie na języku polskim, obcym i matematyce, i to dlatego te przedmioty były dotąd sprawdzane na egzaminach.

Wiosną 2022 roku ósmoklasiści po raz pierwszy będą musieli zdać obowiązkowo czwarty egzamin z jednego z przedmiotów do wyboru. W puli znajdują się: biologia, chemia, fizyka, geografia i historia. Centralna Komisja Egzaminacyjna przedstawiła właśnie informatory z tych przedmiotów, a tym samym zdradziła, jak będą wyglądać te egzaminy.

Zadania z fizyki będą dotyczyć obszarów takich jak: mechanika, zjawiska cieplne i właściwości materii, elektryczność i magnetyzm, drgania, fale i optyka. Na geografii około 50 proc. zadań będzie dotyczyć Polski i około 50 proc. zadań będzie odnosiło się do geografii fizycznej.

Zadania egzaminacyjne z historii sprawdzają poziom opanowania chronologii historycznej, analizy i interpretacji historycznej, tworzenia narracji historycznej. W zadaniach egzaminacyjnych szczególny nacisk zostanie położony na sprawdzanie umiejętności krytycznej analizy informacji uzyskanych z różnych źródeł i wnioskowania oraz przedstawiania argumentów uzasadniających własne stanowisko w odniesieniu do procesów i postaci historycznych, a także – na umiejętność umieszczania procesów, zjawisk i faktów historycznych w czasie (to jest kojarzenia ich z właściwymi okresami, porządkowania w kolejności chronologicznej, natomiast w mniejszym stopniu – przypisywania im konkretnych dat rocznych lub dziennych).

Egzamin ósmoklasisty z biologii potrwa 90 minut i będzie się składać z od 18 do 25 zadań, a połowę punktów będzie można zdobyć za zadania otwarte. Tyle samo czasu na rozwiązanie zadań uczniowie dostaną na geografii, chemii i fizyce, ale tu zadań będzie więcej - nawet 30. Na historii do rozwiązania w ciągu 90 minut będzie od 24 do 28 zadań.

"W poleceniu do każdego zadania występuje co najmniej jeden czasownik wskazujący, jaką czynność powinien wykonać uczeń. W zadaniach zamkniętych, w poleceniu, będą to najczęściej czasowniki takie jak: wybierz, podkreśl, zaznacz, rozstrzygnij. W zadaniach otwartych będą to najczęściej czasowniki takie jak: podaj, wymień, określ, opisz, rozstrzygnij i uzasadnij, wyjaśnij" - czytamy na przykład w informatorze z biologii. Podobnie mają wyglądać polecenia z pozostałych przedmiotów egzaminacyjnych.

Komisja przygotowała po przeszło 50 przykładowych zadań z każdego przedmiotu.

Uczniowie będą mogli wybrać tylko jeden spośród pięciu przedmiotów do wyboru. Będą musieli to zrobić do 30 września w ósmej klasie i po złożeniu deklaracji nie będą już mogli zmienić zdania. Tak samo dotąd było z wyborem języka obcego.

- Pokazowe arkusze opublikujemy w grudniu tego roku, a w grudniu przyszłego roku przeprowadzimy próbny egzamin - zapowiada Marcin Smolik, dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. I dodaje: - Oczywiście wszystkie arkusze będą przystosowane do uczniów ze specjalnymi potrzebami i z mniejszości narodowych.

Co szkoły powinny zrobić z informatorami? - Chcielibyśmy, żeby w pierwszej kolejności zapoznali się z nimi nauczyciele - mówi Smolik. - Dobrze byłoby, gdyby realizując z uczniami materiał, starali się włączać tego rodzaju zadania w proces kształcenia. Nie chcemy, żeby zaraz robili egzaminacyjne klasówki, tylko wykorzystywali formę tych zadań w pracy z uczniami. Szczególnie w przedmiotach przyrodniczych sporo zadań jest praktycznych. Zależy nam, żeby pokazać, że to, czego się uczymy, ma przełożenie na życie codzienne i zdobyta w szkole wiedza czemuś służy - dodaje szef CKE.

Wiosną 2021 r. egzamin ósmoklasisty przeprowadzony będzie po raz pierwszy w maju. Zgodnie z harmonogramem przeprowadzenia egzaminów zewnętrznych w roku szkolnym 2020/2021 egzamin ósmoklasisty ma być przeprowadzony w dniach 25-27 maja.

To jeden z niespodziewanych efektów pandemii - okazało się, że przesunięcie egzaminu, o co postulowała w poprzednich latach część dyrektorów, jest możliwe. Zapowiadając tę zmianę, minister edukacji narodowej Dariusz Piontkowski wskazał, że dyrektorzy szkół podstawowych wyraźnie wskazywali, że kwietniowy, tak wczesny termin przeprowadzania egzaminu, demobilizuje ósmoklasistów. - I oni w końcowym etapie roku szkolnego są mniej zmobilizowani, mniej przykładali się do nauki - powiedział minister. Nie wiadomo jednak na razie, czy w kolejnych latach termin majowy zostanie utrzymany.