"Mieliśmy tylko gumowe rurki naprzeciw karabinom"

- Tutaj przed pomnikiem pomordowanych górników z kopalni Wujek trzeba powiedzieć, że są w ojczyźnie rachunki krzywd i obca dłoń ich też nie przekreśli. Mając to w pamięci wiemy, jaką ranę zadała nam wtedy junta Jaruzelskiego w grudniu 1981 roku, kiedy prawie trzy tysiące górników odważnie stanęło do walki o wolność, o Solidarność - przemawiał dzisiaj w Katowicach premier Mateusz Morawiecki w 39. rocznicę pacyfikacji kopalni Wujek.

- Wspominający ten dzień Krzysztof Pluszczyk [przewodniczący Społecznego Komitetu Pamięci Górników KWK "Wujek" w Katowicach - red.] powiedział, że mieliśmy tylko gumowe rurki naprzeciw karabinom. I rzeczywiście walka z tą nieludzką władzą była nieludzka, ale dała posiew wolności. Przelana krew nie została przelana na darmo - powiedział premier.

Powtarzał, że "zachowaliśmy się tak jak trzeba". - Ale trzeba też powiedzieć, że przez lata III RP zabrakło tych działań, które miałyby doprowadzić do elementarnej sprawiedliwości. To stąd trzeba o tym krzyczeć. Ofiara górników i rodzin pomordowanych - ta ofiara woła do dziś o zadośćuczynienie, o sprawiedliwość do polskich sędziów, o sprawiedliwość spóźnioną, ciągle potrzebną do zamknięcia tego rozdziału w historii.

Premier podziękował ofiarom i ich rodzinom za poświęcenie i odwagę. - Wszyscy, którzy jesteśmy dziećmi tamtej odwagi, chylimy czoła i dziękujemy za poświęcenie, za odwagę, za to, że tamta krew nie poszła na marne, że wytyczyła drogę do solidarności, do wolności, do niepodległej Rzeczpospolitej.

Wcześniej przed pomnikiem przemawiał przewodniczący Platformy Obywatelskiej poseł Borys Budka. - Górnicy protestujący na początku stanu wojennego w kopalni Wujek w Katowicach walczyli o wolną Polskę i o swoją godność – oświadczył Budka.

Lider największej partii opozycyjnej wraz z przewodniczącym śląskiej PO Wojciechem Saługą, prezydentem Sosnowca Arkadiuszem Chęcińskim i młodymi działaczami Koalicji Obywatelskiej złożył rano wieniec i zapalił znicz pod pomnikiem przy murze kopalni Wujek.

- Jak co roku 16 grudnia jesteśmy tu wspólnie z przedstawicielami młodego pokolenia Platformy Obywatelskiej, Koalicji Obywatelskiej, aby oddać cześć wszystkim poległym w stanie wojennym. Ta symboliczna rocznica - trzydziesta dziewiąta - skłania do refleksji, przede wszystkim do tego, by pamiętać zawsze o bohaterach stanu wojennego, którzy walczyli o wolną Polskę, w której każdy z nas będzie miał prawo do własnych poglądów, do ich demonstrowania, ale przede wszystkim do tego, by żyć w nowoczesnym, demokratycznym kraju, w kręgu cywilizacji zachodniej – powiedział Borys Budka.

- Śląsk doświadczył bardzo boleśnie okresu stanu wojennego. Kopalnia Wujek jest takim symbolem bezsilności ówczesnej władzy. Kiedy władza nie miała żadnych argumentów, użyła siły wobec osób, które walczyły przede wszystkim o swoją godność – dodał.

- Dzisiaj 39. rocznica tych wydarzeń skłania do tego, by pamiętać, że godność człowieka jest prawem niezbywalnym, że to element człowieczeństwa, że to jest coś, o co walczyli wówczas górnicy, robotnicy, inteligencja - wszyscy połączeni tym pragnieniem, by państwo szanowało każdego człowieka, by każdego człowieka traktowało podmiotowo – podsumował przewodniczący Budka.

Pacyfikacja katowickiej kopalni Wujek to największa tragedia stanu wojennego. 16 grudnia 1981 r. od milicyjnych kul zginęło tam dziewięciu protestujących górników, a kilkudziesięciu zostało rannych.

O godzinie 10 w katowickiej katedrze Chrystusa Króla rozpoczęła się msza w intencji 9 górników z Wujka, zastrzelonych przez zomowców 16 grudnia 1981 roku oraz innych ofiar stanu wojennego. Uczestniczy w niej premier, a także bliscy i znajomi górników, związkowcy oraz przedstawiciele regionalnych i lokalnych władz.

Mszy przewodniczy arcybiskup Wiktor Skworc. Zasadniczą część homilii poświęcił sprawiedliwości, z którą – jak mówił - nawet w instytucjach mających jej służyć "bywa różnie, zwłaszcza jeśli sprawiedliwości nie towarzyszy jako fundament prawość zarówno stanowiących prawo, jak i je aplikujących".

Wspomniał toczące się przez lata procesy w sprawie śmierci górników z Wujka. - Sprawa ta obnażyła impotencję państwa, które aspirowało do państwa prawa. Trudno w tym miejscu analizować przyczyny braku antytotalitarnej wrażliwości, nie tylko władzy sądowniczej - powiedział arcybiskup.

Jak ocenił, balast nierozliczonej w roku 1989 przeszłości nie pozwalał zbudować sprawiedliwych struktur ojczyzny na miarę marzeń i ambicji - "ojczyzny, w której słowa takie jak prawda, wolność, sprawiedliwość, czy prawość odzyskałyby swoją treść, znaczenie i moc oddziaływania".

Zgodził się z opiniami, że dla sprawiedliwego osądzenia zbrodni dwóch systemów totalitarnych XX wieku powoływać trzeba trybunały międzynarodowe, bo krajowe, "uwikłane w kontekst zależności, nie byłyby w stanie tego uczynić". "Trudno więc było osądzić pacyfikację kopalni Wujek i inne zbrodnie komunistycznej władzy. Te fakty potwierdzają konieczność reformy sądownictwa w naszej ojczyźnie, bo samo się nie zreformowało ani oczyściło, jak niektórzy - być może w dobrej wierze - o tym zapewniali" - uważa arcybiskup.

- To na polu poczucia elementarnej sprawiedliwości rozgrywa się ostateczne rozliczenie z przeszłością poprzez nazwanie spraw po imieniu i ostateczne zamknięcie tego rozdziału narodowej historii, którą znaczą krzyże w Poznaniu, Gdańsku i Katowicach. Nie powinna Polska, nie powinien Górny Śląsk ani Ślązacy zapomnieć o najlepszych synach tej ziemi, nie tylko bohaterach górniczej pracy, ale i zmagań o wolną Polskę. Pamięć o nich nie powinna nigdy zaginąć, zagłuszona mało przekonującym stwierdzeniem, że jednej prawdy o przeszłości ustalić nie można - podkreślił hierarcha.

Jak mówił, prawda o stanie wojennym i kopalni Wujek "jest tylko jedna", a kolejną zbrodnią jest przypisywanie ofiarom totalitaryzmu winy za poniesioną przez nie śmierć.