Rekordowe uwalnianie metanu w kopalniach. Ale mało kto potrafi go zagospodarować

Mimo utrzymania wielkości wydobycia węgla na poziomie zbliżonym do roku 2014, ilość uwolnionego przy eksploatacji metanu była w ubiegłym roku najwyższa od kilku lat i sięgnęła 933 mln m sześc., wobec 891,1 mln m sześc. rok wcześniej. Średnio wydzielało się blisko 1,8 tys. m sześc. tego gazu na minutę. - Jedną z głównych przyczyn wzrostu tzw. metanowości bezwzględnej jest schodzenie z eksploatacją coraz bardziej w głąb, gdzie jest więcej metanu. Co roku średnia głębokość eksploatacji zwiększa się o około 5-6 metrów – wyjaśnił wicedyrektor departamentu górnictwa otworowego i wiertnictwa Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach Janusz Malinga. Dzięki instalacjom odmetanowania w ubiegłym roku kopalniom udało się ująć 339 mln m sześc. metanu, czyli 36,6 proc. gazu – nieznacznie więcej niż w poprzednim roku. Jednak efektywność zagospodarowania ujętego metanu zauważalnie spadła – z blisko 66 do ponad 58 proc. – i była najniższa od wielu lat. Do produkcji ciepła, prądu i chłodu wykorzystano 197,1 mln m sześc. metanu, wobec 211,4 mln m sześc. w rekordowym pod tym względem roku 2014.

- W statystykach dotyczących efektywności odmetanowania i zagospodarowania ujętego metanu widać ograniczenie inwestycji w tym zakresie, spowodowane trudną sytuacją górnictwa. Wobec spadku cen węgla kopalnie skupiały się przede wszystkim na możliwie efektywnej eksploatacji ścian wydobywczych – skomentował dyrektor Malinga.

W ubiegłym roku oddano do użytku trzy nowe powierzchniowe stacje odmetanowania. W dziewięciu kopalniach wskaźnik efektywności odmetanowania był wyższy niż średnia dla wszystkich zakładów posiadających instalacje ujmowania gazu. Niższe wskaźniki odnotowano m.in. w kopalniach Knurów-Szczygłowice, Brzeszcze czy Wujek. Większość metanu z kopalń jest wyprowadzona do atmosfery drogą wentylacyjną, szkodząc klimatowi, bo potencjał cieplarniany metanu jest dwudziestojednokrotnie większy niż dwutlenku węgla.

Odprowadzanie metanu wydzielającego się podczas eksploatacji, a także odmetanowanie pokładów na etapie przygotowań do eksploatacji, to konieczność związana z zapewnieniem bezpieczeństwa górnikom. W ostatnich pięciu latach w kopalniach doszło do 17 wypadków związanych z zapaleniem metanu, w których ośmiu górników zginęło, 24 doznało ciężkich, a 22 lekkich obrażeń. Tylko w ubiegłym roku były trzy incydenty związane z metanem – w jednym z nich niegroźnie ucierpiały cztery osoby. Metan - bezbarwny i bezwonny, lżejszy od powietrza gaz towarzyszący złożom węgla - występuje w większości polskich kopalń - na każda wydobytą tonę przypada niespełna 13 m sześc. tego gazu. Jego uwalnianie z górotworu to naturalne zjawisko w górnictwie; często dzieje się tak przy drążeniu chodników, kiedy kombajn narusza strukturę skał. Ryzyko jest tym większe, im bardziej pokład jest nasycony metanem. Istotne są też właściwości geologiczne skał, m.in. ich przepuszczalność. Aby zmniejszyć ryzyko, w kopalniach drąży się np. tzw. chodniki drenażowe, służące odprowadzaniu gazu. Z pokładów metanowych pochodzą cztery na pięć ton wydobytego w Polsce węgla. Na każdą z nich przypada średnio o połowę więcej tego gazu niż przed kilkunastu laty. Prawie połowa wydobycia pochodzi z miejsc zaliczanych do najwyższej kategorii zagrożenia metanowego. Metan tworzy z powietrzem wybuchową mieszaninę; wybucha w stężeniach od 5 do 15 proc. - najbardziej wybuchowy moment to poziom 9,5 proc. Liderem w wykorzystywaniu metanu jest Jastrzębska Spółka Węglowa, choć również w pozostałych górniczych firmach pracują generatory, wykorzystujące metan do produkcji ciepła, prądu i chłodu. Dotychczas w Polsce nie rozwinęło się wydobycie metanu jako tzw. kopaliny podstawowej; jest on traktowany jako kopalina towarzysząca złożom węgla kamiennego. W połowie sierpnia pilotażowy projekt służący pozyskaniu metanu metodą szczelinowania rozpocznie na Śląsku spółka Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo.

Zobacz: Kopalnie jednak do wygaszenia?

Autor: PMB / Źródło: PAP