Polityka monetarna - na czym polega? Jaki jest jej cel?

● Polityka monetarna, inaczej polityka pieniężna, polega na podejmowaniu działań w celu zapewnienia stabilności cen, którą rozumie się jako niską inflację. ● Politykę pieniężną dzieli się na ekspansywną i restrykcyjną. ● Politykę monetarną w Polsce prowadzi Narodowy Bank Polski. ● Instrumentami polityki pieniężnej prowadzonej przez NBP są operacje otwartego rynku, rezerwa obowiązkowa, operacje depozytowo-kredytowe.

Polityka monetarna i polityka fiskalna to dwa filary polityki makroekonomicznej państwa. W przeciwieństwie do polityki fiskalnej, która zajmuje się kształtowaniem dochodów i wydatków państwa oraz działaniami rządu w zakresie zarządzania środkami publicznymi, polityka monetarna polega na podejmowaniu działań w celu zapewnienia stabilności cen. Stabilność ta rozumiana jest jako niska inflacja, stąd politykę pieniężną sprowadzić można do działań wpływających na wysokość stóp procentowych w gospodarce.

Politykę pieniężną podzielić można na:

– politykę ekspansywną, – politykę restrykcyjną.  

Ekspansywna polityka monetarna zmierza do zwiększenia podaży pieniądza. Ekspansywna polityka pieniężna polega zatem na obniżaniu stóp procentowych, obniżeniu wskaźnika rezerw obowiązkowych i zakupie papierów wartościowych. Restrykcyjna polityka monetarna zaś zmierza do obniżenia podaży pieniądza i wzrostu bezrobocia. Polega ona zaś na podwyżce stóp procentowych, podwyższeniu wskaźnika rezerw obowiązkowych, a także sprzedaży lub emisji papierów wartościowych.

Politykę pieniężną prowadzi bank centralny lub inna upoważniona do tego instytucja finansowa. W Polsce politykę monetarną prowadzi Narodowy Bank Polski. Zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu. Zatem prowadzenie polityki pieniężnej przez NBP to jego ustawowy i najważniejszy cel prowadzonych działań. 

Cele polityki monetarnej dzielone są w literaturze na trzy kategorie:

– cele strategiczne, czyli utrzymywanie stabilnego poziomu cen, ograniczenie bezrobocia, równowagę gospodarczą oraz walkę z inflacją lub deflacją; – cele pośrednie, które w sposób bezpośredni koordynowane są przez Narodowy Bank Polski; – cele operacyjne. 

Narodowy Bank Polski prowadząc politykę monetarną wykorzystując tzw. strategię celu inflacyjnego. Polega ona na wyznaczeniu poziomu inflacji w danym okresie i podejmowaniu działań zmierzających do jego utrzymania. Wśród zasadniczych celów tej strategii wskazuje się:

– uznanie stabilności cen za nadrzędny cel polityki pieniężnej; – ogłoszenie numerycznego celu pieniężnego; – uwzględnienie w ramach działań polityki pieniężnej wskaźników ekonomicznych, w tym prognoz inflacji; – transparentność banku centralnego i komunikacja z otoczeniem; – odpowiedzialność wobec społeczeństwa za realizację założonych celów.

Narodowy Bank Polski prowadząc politykę monetarną wykorzystuje następujące instrumenty polityki pieniężnej:

– operacje otwartego rynku, – rezerwę obowiązkową, – operacje depozytowo-kredytowe.

Operacje otwartego rynku to transakcje, które dokonywane są z bankami komercyjnymi z inicjatywy NBP. Obejmują one sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz oraz emisję własnych papierów. Umożliwiają one wpływanie na poziom krótkoterminowych stóp procentowych. Celem rezerwy obowiązkowej jest łagodzenie wpływu bieżących zmian w płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym, a także ograniczaniu nadpłynności banków. Operacje depozytowo-kredytowe służą natomiast łagodzeniu wahań najkrótszych, przede wszystkim jednodniowych stóp procentowych.  

Narzędzia polityki pieniężnej w literaturze dzielona są ponadto na:

– instrumenty sterowania bezpośredniego, – instrumenty sterowania pośredniego, – instrumenty ilościowe, – instrumenty jakościowe, – instrumenty kontroli ogólnej, – instrumenty kontroli selektywnej.