Delikt – na czym polega odpowiedzialność cywilna deliktowa?

● Odpowiedzialność deliktowa to odpowiedzialność za szkodę wynikającą z deliktu, czyli czynu niedozwolonego. ● Odpowiedzialność kontraktowa to odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.  ● Delikt konstytucyjny to zawinione naruszenie Konstytucji lub ustawy przez określone podmioty, w związku z zajmowanym przez nie stanowiskiem lub w zakresie ich urzędowania. 

Odpowiedzialność cywilna, mimo że jest jedną z najważniejszych instytucji prawa cywilnego, nie została zdefiniowana wprost. Przyjmuje się, że jest to gotowość do ponoszenia negatywnych konsekwencji, które powstają w związku ze swoim działaniem lub działaniem osób trzecich. Najważniejszym celem odpowiedzialności cywilnej jest zrekompensowanie powstałej szkody.

Wyróżnia się odpowiedzialność deliktową i odpowiedzialność kontraktową.

Odpowiedzialność cywilna deliktowa – z łacińskiego ex delicto – to odpowiedzialność cywilna, która wynika z deliktu. Co to jest delikt? Delikt jest to czyn niedozwolony. Zatem odpowiedzialność deliktowa to odpowiedzialność za szkodę, którą została wyrządzona czynem niedozwolonym. 

Podstawą odpowiedzialności deliktowej są przepisy Kodeksu cywilnego – od art. 415 do art. 449. Warunkiem jej powstania jest zaś jednoczesne spełnienie trzech przesłanek:

– powstanie szkody, np. zniszczenie rzeczy lub naruszenie dobrego imienia; – zaistnienie zawinionego zdarzenia, które wywołało szkodę – przy czym wina może mieć postać winy umyślnej lub winy nieumyślnej; – istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zdarzeniem a szkodą.

Warto podkreślić, że jeżeli wszystkie te okoliczności zaistnieją jednocześnie, powstaje odpowiedzialność deliktowa i nie ma znaczenia, czy strony są związane stosunkiem prawnym, np. umową, czy też nie. Co więcej, mogą być to zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne, które zobowiązane są do naprawienia szkody wyrządzonej przez jej organy lub podmioty nieposiadające odpowiedzialności prawnej.

Co w praktyce oznacza wyrządzenie drugiemu szkody ze swojej winy? Gdy prowadzisz firmę budowlaną i podczas prac remontowych z rusztowania spadło wprost na zaparkowany samochód wymontowane okno, jako wykonawca robót zobowiązany jesteś do naprawienia szkody. Z odpowiedzialnością deliktową mamy też do czynienia, gdy z parapetu twojego mieszkania spadnie doniczka i uszkodzi zaparkowany pod budynkiem samochód. Zalałeś sąsiadów, bo zapomniałeś zakręcić wodę? Powstała szkoda także podlega naprawieniu z tytułu odpowiedzialności deliktowej.

Odpowiedzialność cywilna kontraktowa powstaje w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Jej podstawą jest art. 471 k.c., który zakłada także okoliczności wyłączające odpowiedzialność. Jeżeli bowiem niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada, nie ma on obowiązku naprawienia powstałej szkody.

Warto podkreślić, że odpowiedzialność kontraktowa wbrew swojej nazwie nie musi wiązać się z zobowiązaniem wynikającym wyłącznie z umowy (kontraktu). Źródłem odpowiedzialności kontraktowej może być także m.in. ustawa, czynność prawna jednostronna, akt administracyjny.

Kiedy będziesz zobowiązany do naprawienia szkody z tytułu odpowiedzialności kontraktowej? Jeżeli prowadzisz firmę budowlaną i podczas wykonywania prac, np. wymiany okien, jedno z nich – nowo zamontowane – spadnie i uszkodzi zaparkowany w pobliżu samochód, a zdarzenie to jest następstwem nieprawidłowego zamontowania okna, wówczas zobowiązany jesteś do naprawienia szkody z tytułu odpowiedzialności kontraktowej.

Kiedy zalejesz sąsiada w trakcie prowadzenia remontu, a wynikać to będzie z nienależycie podłączonego kranu, wówczas także mowa o odpowiedzialności kontraktowej. 

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, które daje ubezpieczonemu ochronę w razie, gdy będzie on zobowiązany do naprawienia szkody z tytułu OC, może w różny sposób traktować odpowiedzialność deliktową i kontraktową. Niektóre towarzystwa ubezpieczeniowe obejmują bowiem ubezpieczeniem OC wyłącznie szkody powstałe z deliktu. Jednocześnie dopuszczają rozszerzenie ubezpieczenia o ochronę OC kontraktową. Inne zaś nie rozróżniają tych odpowiedzialności. Szczegóły zawarte są każdorazowo w umowie, którą zawierasz z towarzystwem ubezpieczeniowym. 

Od deliktu w prawie cywilnym należy odróżnić pojęcie deliktu konstytucyjnego. Jest to zawinione naruszenie Konstytucji lub ustawy przez określone w Konstytucji RP podmioty, w związku z zajmowanym przez nie stanowiskiem lub w zakresie ich urzędowania. Zalicza się do nich:

– Prezydenta Rzeczypospolitej, – Prezesa Rady Ministrów, – Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, – członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, – członków Rady Ministrów, – Prezesa NBP, – osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem, – Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych, – posłów i senatorów w związku z naruszeniem zakazu prowadzenia przez nich działalności gospodarczej.