W czerwcu kluczowa decyzja dla kredytobiorców

- W połowie czerwca Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych będzie podejmować decyzje o wskaźniku, który zastąpi WIBOR – powiedział we wtorek na konferencji prasowej prezes Związku Banku Polskich Tadeusz Białek.

Chodzi o poddanie ponownej analizie procesu wdrożenia nowego wskaźnika referencyjnego zastępującego w umowach kredytowych WIBOR. Poprosił o nią na początku kwietnia minister finansów Andrzej Domański. Zgodnie z tzw. mapą drogową obecnie używany na rynku wskaźnik referencyjny WIBOR (od którego zależy np. oprocentowanie kredytów czy obligacji) miał zostać do końca 2027 r. zastąpiony przez wskaźnik WIRON.

- W ramach przeglądu wskaźników alternatywnych, które mogłyby zastąpić WIBOR, w maju odbędą się szerokie konsultacje publiczne, których wcześniej zabrakło. W ich wyniku ocenie zostaną poddane wskaźniki WIRON, WIRF i WRR pod względem tego, czy powinny zostać wskaźnikiem, który zastąpi WIBOR - zapowiedział prezes ZBP, który jest także przewodniczącym Komitetu Sterującego Narodowej Grupy Roboczej ds. reformy wskaźników referencyjnych.

Podkreślił, że przegląd wskaźników referencyjnych niczego nie zmienia i dojdzie do przejścia ze wskaźnika WIBOR, od którego obecnie zależy m.in. oprocentowanie obligacji czy kredytów, na inny wskaźnik referencyjny. Dodał, że WIBOR przestanie być kwotowany z końcem 2027 r.

- Musimy przejść ze wskaźników typu IBOR na wskaźniki typu Risk Free Rate. Reforma musi być przeprowadzona zgodnie ze światowymi trendami – dodał Tadeusz Białek.

WIRF, czyli Warszawski Indeks Rynku Finansowego, obejmuje transakcje overnight, ale robione wyłącznie przez instytucje kredytowe i finansowe. WIRON, który jest wskazany jako następca WIBOR, obejmuje też transakcje dużych firm. Z kolei WRR, czyli Warsaw Repo Rate to indeks, który mierzy krajowy rynek transakcji zabezpieczonych REPO oraz Buy-Sell-Back. Te trzy wskaźniki należą do grona wskaźników RFR (Risk Free Rate).

Indeksy te są oparte o dokonane transakcje, które następnie byłyby przeliczane w taki sposób, by uzyskać wskaźniki miesięczne, trzymiesięczne itd., a więc tworzone są na podstawie rzeczywistych transakcji z przeszłości.

Z kolei WIBOR to indeks, który oparty jest w części na podstawie zawartych transakcji, ale także na podstawie wiążących deklaracji banków na temat stawek, po jakich gotowe są przyjąć depozyt w nadchodzących okresach (np. miesięcznym, trzymiesięcznym itd.).

Podczas konferencji prasowej Tadeusz Białek stwierdził, że banki, które starają się przy pomocy aneksów do umów kredytowych wpisać do tych umów tzw. klauzule awaryjne, dotyczące ewentualnej zmiany wskaźnika referencyjnego, od którego zależy oprocentowanie kredytów, wypełniają swój obowiązek prawny.

- Zgodnie z unijnym rozporządzeniem BMR (dotyczy ono wskaźników referencyjnych - red.), które jest stosowane bezpośrednio, banki mają obowiązek wprowadzania do starych umów, zawartych przed wejściem w życie rozporządzenia BMR klauzul awaryjnych. Rozporządzenie wymaga aktywnych działań ze strony banków. Unijny ustawodawca uznał, że aneksowanie umów jest najlepszym rozwiązaniem dla klientów, bo daje im większy komfort ze względu na posiadanie odpowiednich zapisów w umowie – powiedział Białek.

Działanie banków skrytykował w swoim raporcie w roku 2023 Rzecznik Finansowy, który zwracał uwagę, że klienci otrzymują taki aneks w sytuacji, kiedy przychodzą do banku w innej sprawie i często nie są w stanie ocenić zapisów umowy. Tadeusz Białek wnioski z tego raportu nazwał "absurdalnymi". Przyznał jednak, że odmowa podpisania takiego aneksu niczego nie zmienia w samym kredycie.

- Jeśli klient nie podpisze aneksu, w sensie formalnym nic się nie stanie. Kredyt zostanie skonwertowany na nowy wskaźnik na mocy rozporządzenia ministra finansów, a nie na mocy klauzuli awaryjnej – zaznaczył prezes ZBP.

Pod koniec kwietnia 2022 r. ówczesny premier Mateusz Morawiecki zapowiedział, że od 1 stycznia 2023 r. rząd będzie chciał narzucić bankom posługiwanie się inną niż WIBOR stawką referencyjną, bardziej korzystną dla kredytobiorców.

Na początku sierpnia 2022 r. większość uczestników konsultacji publicznych w sprawie reformy wskaźników wskazało WIRF jako alternatywę dla WIBOR-u. Miesiąc później Komitet Sterujący NGR wybrał jednak WIRD – którego nazwa została zmieniona na WIRON - jako docelowy wskaźnik RFR dla Polski.