Popyt – czym jest i jak wpływa na podaż

● Popyt to ilość dobra, którą po określonej cenie i w określonym czasie będą chcieli kupić nabywcy. ● Podaż to ilość dobra, którą dostawcy mogą dostarczyć na rynek w określonym czasie. ● Popyt i podaż przedstawiane są za pomocą krzywych. Punkt przecięcia się tych krzywych wyznacza punkt równowagi cenowej danego produktu. ● Elastyczność cenowa popytu obrazuje wrażliwość popytu na zmianę ceny.

Popyt nie jest pojęciem prawnym, ale ekonomicznym. Jego definicję znaleźć można w ekonomicznych opracowaniach naukowych i książkach akademickich dotyczących m.in. makro- i mikroekonomii. Definicja popytu i podaży znajduje się również w encyklopediach i leksykonach ekonomicznych.

Popyt (wielkość popytu) to ilość określonego dobra, którą po określonej cenie i w określonym czasie będą chcieli kupić nabywcy. Popyt dotyczy zarówno dóbr, jak i usług, i odnosi się bezpośrednio do tego, jak bardzo pożądany czy rozchwytywany jest dany zasób.

Poziom popytu ma zasadnicze znaczenie dla każdej działalności gospodarczej. Im wyższy jest popyt na dane dobro, tym większa jest opłacalność produkowania i sprzedaży tego dobra. 

Popyt jest zmienny w czasie i kształtowany przez wiele czynników, m.in.:

– poziom dochodów nabywców, – poziom dostępności danego dobra (podaż), – ceny zamienników (substytutów) danego dobra, – oczekiwania co do poziomu cen danego dobra w przyszłości, – preferencje nabywców i aktualne mody, – kwestie polityczne, gospodarcze, społeczne, geograficzne (klimatyczne).

Warto zauważyć, że w dużym stopniu popyt zależy od subiektywnej oceny nabywców – tego, czy w danej chwili oceniają określony produkt lub usługę jako potrzebną, atrakcyjną i opłacalną.

Jednym z kluczowych czynników, od których zależy popyt, jest cena. Jeżeli nie jest to dobro pierwszej potrzeby, bardzo często to właśnie cena decyduje o tym, czy dane dobro zostanie kupione, czy nie. 

Ze zjawiskiem tym związane jest tzw. prawo popytu. Prawo popytu stanowi, że przy takich samych pozostałych warunkach wraz ze wzrostem ceny maleje popyt na dane dobro. I odwrotnie: im niższa cena, tym popyt staje się wyższy. Wysoka cena sprawia bowiem, że nabywcy zaczynają rezygnować z zakupów lub szukać tańszych zamienników. Niska cena sprawia z kolei, że dane dobro zaczyna być oceniane jako bardziej atrakcyjne i jest przez to chętniej wybierane.

Współzależność popytu i ceny ilustruje pojęcie krzywej popytu. Krzywa popytu w formie wykresu pokazuje, jaką ilość określonego dobra nabywcy będą chcieli kupić przy różnych jego cenach. Na krzywej tej widać więc np., jak szybko spada popyt na dany towar lub usługę wraz ze wzrostem jego ceny.

Na ogół krzywa popytu przedstawiana jest w formie linii prostej, choć w rzeczywistości może mieć ona dowolny przebieg, a tempo spadku popytu nie musi być proporcjonalne do tempa wzrostu ceny. W ekonomii znane są również wyjątki od krzywej popytu, przy wystąpieniu których wraz ze wzrostem ceny popyt nie maleje, ale rośnie. To m.in. paradoks Giffena czy efekt owczego pędu.

Z pojęciem popytu nierozerwalnie wiąże się pojęcie podaży. Podażą nazywana jest ilość określonego dobra, którą dostawcy chcą i mogą dostarczyć w określonym czasie na rynek. 

Tak samo jak popyt, podaż najczęściej jest ilustrowana w formie krzywej. Krzywa podaży pokazuje, jak wraz ze wzrostem ceny rośnie podaż, zaś wraz ze spadkiem ceny podaż ta maleje. Innymi słowy, im wyższa cena, tym mniejsze staje się zainteresowanie danym produktem (popyt), a co za tym idzie rośnie ilość tego dobra gotowego do sprzedania. 

Na wielkość podaży oprócz ceny mają wpływ również inne czynniki, m.in.:

– koszty produkcji,  – technologia,  – ceny konkurencji, – oczekiwania co do poziomu cen danego dobra w przyszłości, – wymiana handlowa (eksport i import), – kwestie polityczne, gospodarcze, społeczne, geograficzne (klimatyczne).

Podstawowym sposobem na określenie dynamiki danego produktu wraz ze zmianą jego ceny jest zestawienie jego krzywych popytu i podaży. Punkt przecięcia tych dwóch krzywych nazywany jest punktem równowagi cenowej tego produktu. Punkt ten wyznaczony jest ceną, przy której popyt idealnie zrównuje się z aktualną podażą produktu. 

Punkt równowagi cenowej produktu oznacza, że gdy cena jest poniżej tego punktu, następuje nadwyżka popytu nad podażą – produkt jest tak tani, że nabywców jest więcej, niż produktu. Analogicznie, jeżeli cena produktu jest powyżej punktu równowagi cenowej, pojawia się nadwyżka podaży nad popytem, czyli produkt zalega na półkach czy magazynach. 

Jedynie w punkcie równowagi cenowej popyt i podaż ulegają pełnemu zrównoważeniu. Jest to więc kompromis pomiędzy tym, że nabywca chce kupić jak najtaniej, a tym, że sprzedawca chce sprzedać jak najdrożej.

W kontekście popytu i podaży często pojawia się pojęcie ich elastyczności. Elastyczność popytu lub podaży to inaczej ich wrażliwość na zmianę określonego czynnika. 

Elastyczność cenowa popytu będzie więc określać to jak bardzo będzie zmieniał się popyt wraz ze zmianą ceny. Jeżeli zmiana ceny o 10 proc. w jednym przypadku będzie powodowała zmianę popytu o 5 proc., a w drugim przypadku zmianę popytu o 50 proc., będzie można powiedzieć, że w pierwszym przypadku mamy do czynienia z mniejszą, a w drugim z większą elastycznością cenową popytu.

Przeciwieństwem elastyczności cenowej popytu jest popyt nieelastyczny (sztywny), w którym zmiana ceny nie powoduje żadnej zmiany popytu.