Dyskryminacja w miejscu pracy i podczas rekrutacji. Jakich sygnałów nie ignorować? Przepisy i przykłady

● Dyskryminacja w pracy to sytuacja, kiedy ze względu na pewne czynniki pracownik traktowany jest mniej korzystnie niż byłby traktowany inny pracownik w porównywalnej sytuacji. ● Niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. ● Można też wyróżnić dyskryminację wielokrotną, czyli nierówne traktowanie pracownika ze względu na kilka czynników jednocześnie. ● Możesz domagać się swoich praw przed sądem – jeżeli masz dowody nadużyć i pociągniesz pracodawcę do odpowiedzialności, przysługują Ci roszczenia: odszkodowanie lub zadośćuczynienie pieniężne.

Jeśli kiedykolwiek poczułeś się potraktowany przez pracodawcę gorzej niż inni współpracownicy w porównywalnej sytuacji, być może padłeś ofiarą dyskryminacji w pracy. Co to jest dyskryminacja w pracy, jakie są jej przejawy, jakich sygnałów nie należy ignorować?

7 września 2019 r. weszła w życie nowelizacja przepisów Kodeksu pracy dotyczących dyskryminacji. W jej wyniku zastąpiono dawny zamknięty katalog przyczyn dyskryminacji nowym – obecnie katalog przesłanek dyskryminacji jest otwarty i w określonych okolicznościach również inne nieobiektywne przyczyny nierównego traktowania pracowników mogą podlegać karze.

Przepisy związane z równym traktowaniem w zatrudnieniu znajdziemy w rozdziale IIa Kodeksu pracy. Otwierający ten rozdział artykuł 183a § 1. informuje, że pracownicy powinni być równo traktowani w następującym zakresie: 

– nawiązania i rozwiązania stosunku pracy,  – warunków zatrudnienia, – awansowania, – dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Pracodawcy mają bezwzględny zakaz dyskryminacji pracowników. Wszyscy pracownicy powinni być równo traktowani, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

W dalszej części tego rozdziału Kodeks pracy dzieli dyskryminację na bezpośrednią i pośrednią. Dyskryminacja o charakterze bezpośrednim ma miejsce wtedy, gdy pracownik z jednej lub kilku wspomnianych wyżej przyczyn jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy. Dyskryminowanie pośrednie jest trudniejsze do udowodnienia, a o jego przejawach przeczytamy w kolejnych paragrafach wspomnianego artykułu KP.

Kiedy mamy do czynienia z dyskryminacją w miejscu pracy? Dyskryminujące mogą być zachowania pracodawcy już na etapie rekrutacji pracownika. W firmie, w której ubiegasz się o stanowisko, podczas rozmowy kwalifikacyjnej mogą zapytać o Twój wiek (np. w kontekście zatrudniania pracowników młodocianych) czy obywatelstwo (przepisy o zatrudnianiu cudzoziemców). Pracodawca nie może natomiast żądać od Ciebie informacji dotyczących sfery osobistej, na przykład:

– stanu cywilnego – orientacji seksualnej, – przekonań religijnych, – poglądów politycznych.

Przykłady dyskryminacji podczas rekrutacji to np.:

– pytania o plany założenia rodziny (dyskryminacja kobiet w pracy), – dopytywanie o pochodzenie etniczne (dyskryminacja ze względu na pochodzenie), – brak udogodnień technicznych w firmie, np. brak windy (dyskryminacja osób niepełnosprawnych), – prośba o komentarz do bieżącej sytuacji politycznej. Inne przejawy dyskryminacji w miejscu pracy to:

– dyskryminacja ze względu na płeć – możemy mówić zarówno o dyskryminacji kobiet w pracy, jak i o dyskryminacji mężczyzn w pracy; są to sytuacje, w której dana osoba ze względu na płeć jest/była traktowana mniej korzystnie niż inna osoba w porównywalnej sytuacji; – dyskryminacja ze względu na pochodzenie – ma miejsce wtedy, gdy dana osoba ze względu na pochodzenie jest/była traktowana mniej korzystnie niż inna osoba w porównywalnej sytuacji.

Przykładem dyskryminacji ze względu na pochodzenie jest np. zatrudnienie Polaka zamiast kandydata pochodzenia romskiego, w przypadku gdy ta druga osoba ma wyższe kompetencje.

Dyskryminacją są wszelkie działania negatywne dla pracownika, które opierają się na założeniu, że ze względu na określone prawem czynniki pracownik jest/został potraktowany w gorszy sposób niż byłaby potraktowana inna osoba na jego miejscu.