Papież Franciszek zapowiedział w poniedziałek otwarcie tajnych watykańskich archiwów z czasów drugiej wojny światowej. Chodzi o dokumenty dotyczące pontyfikatu papieża Piusa XII. Od wielu dekad oczekiwały tego środowiska żydowskie w związku z zarzutami, że papież ten zrobił zbyt mało i milczał w sprawie zagłady Żydów.

Papież zapowiedział w przemówieniu w czasie audiencji, że watykańskie archiwa zostaną odtajnione 2 marca 2020 roku. Franciszek wyjaśnił, że zostaną one otwarte dokładnie w 80. rocznicę wyboru kardynała Eugenio Pacellego na Stolicę Piotrową.

"Kościół nie boi się historii"

- Podejmuję tę decyzję po wysłuchaniu opinii moich najbliższych współpracowników, w duchu spokoju i zaufania, pewien tego, że poważne i obiektywne badania historyczne będą w stanie ocenić we właściwym świetle i przy właściwym podejściu krytycznym momenty chwały tego papieża, a także bez wątpienia również chwile wielkich trudności, pełnych udręk decyzji, ludzkiej i chrześcijańskiej roztropności - oświadczył papież, ogłaszając swe postanowienie w sprawie otwarcia archiwów.

Franciszek odniósł się do potajemnych działań podejmowanych przez Watykan i samego Piusa XII w latach wojny. - Mogą one wydawać się powściągliwością, lecz były to jednak próby, z ludzkiego punktu widzenia także bardzo trudne, utrzymania w okresach gęstych mroków i okrucieństwa płomyka inicjatyw humanitarnych, ukrytej, ale aktywnej dyplomacji, nadziei pokładanej w możliwe otwarcie serc - stwierdził.

- Kościół nie boi się historii, lecz ją kocha i chciałby kochać ją bardziej i lepiej tak, jak kocha Boga - zapewnił papież. - A zatem z taką samą ufnością moich poprzedników otwieram i powierzam badaczom to dziedzictwo dokumentów - dodał. W ten sposób nawiązał do tego, że część archiwów została już wcześniej udostępniona.

Franciszek przypomniał, że postać papieża, który przewodził Kościołowi w jednym z "najsmutniejszych i najmroczniejszych momentów XX wieku" była przedmiotem wielu badań naukowych i była "często dyskutowana czy nawet krytykowana, można by rzecz z pewnym uprzedzeniem i przesadą".

"Obiektywna ocena" Piusa XII

Przypomina się, że Franciszek jeszcze jako arcybiskup Buenos Aires opowiadał się w 2010 roku za otwarciem tajnego archiwum Watykanu z dokumentami z lat pontyfikatu Piusa XII. Jako ówczesny kardynał Jorge Bergoglio wyrażał opinię, że Kościół, otwierając archiwa, nie powinien obawiać się prawdy.

Zadowolenie z decyzji papieża w poniedziałek wyraził Komitet Żydów Amerykańskich (AJC).

"Przez ponad 30 lat AJC nawoływał do pełnego otwarcia tajnych archiwów Stolicy Apostolskiej z okresu drugiej wojny światowej" - stwierdził w e-mailu do agencji Reutera międzynarodowy dyrektor AJC ds. kwestii międzyreligijnych, rabin David Rosen.

Jak podkreślił, umożliwi to "obiektywne ocenienie, najlepiej jak to możliwe, zapisów historycznych z tych najstraszniejszych czasów, by poznać zarówno porażki, jak również dzielne starania podejmowane w czasie Shoah (hebrajska nazwa Holokaustu - red.)".

Tajne archiwa Watykanu

Pius XII stał na czele Kościoła katolickiego w latach 1939-1958. Jego pontyfikat budzi sprzeczne oceny. Chodzi zwłaszcza o jego postawę wobec zagłady Żydów w czasie II wojny światowej.

Część środowisk żydowskich twierdzi, że Pius XII przymykał oko na zagładę Żydów podczas drugiej wojny światowej, nie wypowiadając się na ten temat dostatecznie głośno i zdecydowanie.

Watykan od lat stanowczo odpierał te zarzuty, twierdząc, że Pius XII po cichu pracował na rzecz ratowania Żydów, a także starał się nie pogarszać ich sytuacji. W ostatnich latach Watykan ujawniał nieznane dokumenty i listy świadczące o tym, że Pius XII był zaangażowany w ratowanie Żydów.

Proces beatyfikacyjny Piusa XII trwa od ponad 50 lat i był wstrzymywany na tle tych polemik. Ostatnio został wstrzymany w 2007 roku na mocy decyzji Benedykta XVI w związku z ówczesnymi protestami części środowisk żydowskich wobec planów ogłoszenia papieża czasów wojny błogosławionym.

W 2009 roku Benedykt XVI upoważnił z kolei Kongregację Spraw Kanonizacyjnych do wydania dekretu o heroiczności cnót papieża, co jest ważnym krokiem na drodze do jego beatyfikacji.

Autor: mm / Źródło: reuters, pap