Skąd wzięły się morza na Księżycu. Najnowsze analizy

Źródło:
sciencealert.com
"Wylądowaliśmy, zbadaliśmy, szczęśliwie wróciliśmy"
"Wylądowaliśmy, zbadaliśmy, szczęśliwie wróciliśmy"tvn24
wideo 2/10
Księżyc - misje, nauka

Bez względu na porę czy miejsce na Ziemi, nasz naturalny satelita zawsze pokazuje nam tylko jedną stronę. Druga, niewidoczna strona jest jednak znacznie bardziej naznaczona kraterami. Najnowsze symulacje rzuciły więcej światła na zagadkę, dlaczego oba oblicza Księżyca tak bardzo różnią się od siebie.

Oświetlona strona Księżyca pokryta jest morzami księżycowymi - rozległymi równinami zastygłego bazaltu. Z perspektywy Ziemi zdają się być ciemnymi plamami. Dzięki badaniom wiemy, że po niewidocznej stronie naszego naturalnego satelity znajdują się przede wszystkim kratery. Dotychczas nie było jasne, dlaczego obie strony tak bardzo różnią się od siebie. Dzięki nowej symulacji naukowcy mieli szansę rozwiązać tę zagadkę. Badania na ten temat opublikowano w czasopiśmie naukowym "Science Advances".

Kosmiczne uderzenia i morza magmy

Łącząc ze sobą różne funkcje, modele komputerowe potwierdziły ideę, że jego widoczna strona pokryta była lawą, powstałą najprawdopodobniej z powodu uderzenia. Dlatego obie strony Księżyca różnią się pod względem skał.

Astronomowie od dawna podejrzewali, że widoczna strona Księżyca była kiedyś pokryta morzem magmy, które po schłodzeniu wygładziło skalisty krajobraz i utworzyło ciemne skazy, które widzimy dzisiaj. Wciąż jednak trwają spory, co mogło spowodować aktywność wulkaniczną.

Różnice te może wyjaśnić ogromny krater na południowym biegunie Księżyca, znany jako Basen Biegun Południowy - Aitken (SPA). Jest to pozostałość po jednej z największych i najstarszych uderzeń ciała niebieskiego, do jakich doszło na naszym naturalnym satelicie. Według symulacji do zdarzenia doszło około 4,3 miliarda lat temu. Ogromne ciepło, które zostało wtedy wytworzone, ogrzało górną warstwę płaszcza po bliższej stronie do tego stopnia, że eksperci zaczęli podejrzewać, że doprowadziło to do koncentracji potasu, fosforu czy toru.

KsiężycLick Observatory/ESA/Hubble

Topnienie płaszcza

Do tej pory naukowcy znaleźli właśnie takie pierwiastki w próbkach skał księżycowych z widocznej strony, szczególnie z obszaru zwanego Procellarum KREEP Terrane (PKT).

- Pokazujemy, że w każdych prawdopodobnych warunkach, jakie panowały w czasie formowania się SPA, dochodzi do koncentracji tych pierwiastków - wyjaśnił naukowiec planetarny Matt Jones z Uniwersytetu Browna. - Spodziewamy się, że przyczyniło się to do topnienia płaszcza, które spowodowało powstanie strumieni lawy, widocznych na powierzchni - dodał.

W symulacjach, najstarsza równina wulkaniczna po widocznej stronie Księżyca istniała nawet 700 milionów lat po zdarzeniu. Zdaniem ekspertów, ta strona Księżyca zareagowała bardziej, ponieważ skupione były tam materiały wytwarzające ciepło i doszło do niewielkich zmian w grawitacji.

W każdym z badanych scenariuszy górny płaszcz półkuli południowej rozgrzewał się i płynął w kierunku półkuli północnej po widocznej stronie Księżyca. Tymczasem górna warstwa płaszcza po odwróconej stronie pozostawała zbyt chłodna, by zareagować w ten sam sposób.

Ta różnica mogła spowodować asymetrię obserwowaną po dwóch stronach Księżyca. - To, jak uformował się PKT, jest prawdopodobnie najważniejszą zagadką w nauce o Księżycu. Z kolei uderzenie w Basen Biegun Południowy - Aitken to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii satelity. Ta praca łączy obie te rzeczy, a jej wyniki są naprawdę ekscytujące - mówił Jones.

Autorka/Autor:kw

Źródło: sciencealert.com

Źródło zdjęcia głównego: Lick Observatory/ESA/Hubble

Pozostałe wiadomości

We wtorek na terenie Elbląga wprowadzony został stan pogotowia przeciwpowodziowego. Władze podjęły taką decyzję w związku z wylaniem rzeki Kumieli. Ponadto zalane zostało miasto Tolkmicko. To tam panuje najtrudniejsza sytuacja.

W Elblągu woda podchodzi pod szpital

W Elblągu woda podchodzi pod szpital

Źródło:
TVN24

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) ostrzega przed niebezpiecznymi wezbraniami rzek związanymi z silnymi opadami. W mocy są alerty pierwszego i drugiego stopnia.

Niebezpieczne wezbrania rzek. IMGW nadal ostrzega

Niebezpieczne wezbrania rzek. IMGW nadal ostrzega

Źródło:
IMGW

Pogoda na dziś, czyli na wtorek 29.07. Po niespokojnej nocy w ciągu dnia deszcz ma słabnąć, a na termometrach zobaczymy do 23 stopni Celsjusza. Warunki biometeorologiczne w większości kraju zapowiadają się neutralnie.

Pogoda na dziś - wtorek, 29.07. Opady zakończą swoją wędrówkę nad Polską

Pogoda na dziś - wtorek, 29.07. Opady zakończą swoją wędrówkę nad Polską

Źródło:
tvnmeteo.pl

Obserwując dziką zwierzynę, można czasem zauważyć osobniki o specyficznym umaszczeniu. Zdjęcia jednego z nich otrzymaliśmy na Kontakt24. Leśnicy wyjaśnili, z czego wynika nietypowy kolor zwierząt.

Łaciaty łoś zauważony na Mazurach

Łaciaty łoś zauważony na Mazurach

Źródło:
Kontakt24, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych

Co najmniej 2606 interwencji związanych z niebezpieczną pogodą odnotowali w poniedziałek polscy strażacy. Trudne warunki panowały od południowych krańców kraju po Wybrzeże. W działaniach brało udział ponad 16 tysięcy strażaków i ochotników.

Ponad 2600 zgłoszeń po ulewach w Polsce

Ponad 2600 zgłoszeń po ulewach w Polsce

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, TVN24, PAP

Najbliższe dni przyniosą poprawę aury w większości Polski, chociaż na wielkie zmiany na plus nie mamy co liczyć. Pochmurne chwile będą przeplatać się z tymi bardziej pogodnymi. Również temperatura nie będzie nas specjalnie rozpieszczać - na termometrach zobaczymy maksymalnie 24 stopnie.

Deszcz ma słabnąć, ale prawdziwe lato nie przyjdzie

Deszcz ma słabnąć, ale prawdziwe lato nie przyjdzie

Źródło:
tvnmeteo.pl

Grecję sparaliżowały pożary lasów, wywołane falą ekstremalnych upałów, które przez kilka dni nie ustępowały zarówno na kontynencie, jak i na wyspach. Najpoważniejsza sytuacja panowała na Eubei.

Płonęły wyspy i okolice miast. Ogień strawił cztery tysiące hektarów

Płonęły wyspy i okolice miast. Ogień strawił cztery tysiące hektarów

Źródło:
ekathimerini.com

W Portugalii, nieopodal północnej granicy z Hiszpanią, szaleją pożary. W ich wyniku zginęła co najmniej jedna osoba, kilkanaście zostało rannych, a kilkaset - ewakuowanych. Ponieważ pogoda sprzyja kolejnym wybuchom ognia, miejscami ograniczono dostęp do zabytków.

Ogień zabija i rani. Ograniczono dostęp do zabytków

Ogień zabija i rani. Ograniczono dostęp do zabytków

Źródło:
PAP

Wokół Bursy, czwartego co do wielkości miasta Turcji, już trzeci dzień szaleją pożary. Podczas walki z żywiołem śmierć poniosły cztery osoby. Płoną także inne rejony kraju.

Spadła cysterna, zginęły trzy osoby

Spadła cysterna, zginęły trzy osoby

Źródło:
PAP, BBC News Turkce, Hurriyet

Obfite opady deszczu doprowadziły do powstania gwałtownej powodzi w mieście Brosteni na północy Rumunii. W wyniku żywiołu zginęła co najmniej jedna osoba - podała agencja Reuters.

Wody powodziowe zrównały z ziemią górskie miasto

Wody powodziowe zrównały z ziemią górskie miasto

Źródło:
Reuters

Północne Chiny wciąż zmagają się z silnymi deszczami, które powodują ryzyko groźnych zjawisk. W poniedziałek rano osuwisko zabiło cztery osoby w północnej części kraju. Ofiara śmiertelna pojawiła się również w centrum Chin.

Deszcz sprawił, że ziemia osunęła się na wioskę

Deszcz sprawił, że ziemia osunęła się na wioskę

Źródło:
Reuters, PAP

W związku z intensywnymi opadami deszczu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) wydał ostrzeżenia hydrologiczne przed wezbraniami rzek. Obowiązują alarmy nawet trzeciego stopnia.

Czerwone alarmy przed wezbraniami rzek

Czerwone alarmy przed wezbraniami rzek

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Nie mamy dobrych wiadomości dla ciepłolubnych - wszystkich nas czeka spadek temperatury znacznie poniżej średniej. Sprawdź najnowszą autorską długoterminową prognozę pogody na 16 dni, przygotowaną przez prezentera tvnmeto.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: ofensywa zimna w samym środku wakacji

Pogoda na 16 dni: ofensywa zimna w samym środku wakacji

Źródło:
tvnmeteo.pl

Nad Polskę nadciąga niż genueński. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe apeluje, aby w niedzielę nie podejmować żadnych aktywności w Tatrach. Powodem są wyjątkowo niekorzystne warunki pogodowe, które mogą stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia turystów.

Apel TOPR: nie wychodźcie w góry

Apel TOPR: nie wychodźcie w góry

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Temperatura 50,5 stopni Celsjusza została zmierzona 25 lipca w mieście Silopi na południowym wschodzie Turcji. To najwyższa odnotowana wartość w historii kraju.

Ponad 50 stopni. Najwyższa temperatura w historii kraju

Ponad 50 stopni. Najwyższa temperatura w historii kraju

Źródło:
PAP, Deutsche Welle

W rejonie Pekinu i północno-wschodnich Chin ulewne deszcze spowodowały powodzie i lawiny błotne, w wyniku których zginęły dwie osoby, a dwie kolejne są zaginione. W przemysłowym mieście Baoding w ciągu jednej nocy spadło aż 145 litrów na metr kwadratowy deszczu, co wymusiło ewakuację ponad trzech tysięcy mieszkańców.

W nocy spadły zatrważające ilości deszczu. Nie żyją dwie osoby

W nocy spadły zatrważające ilości deszczu. Nie żyją dwie osoby

Źródło:
PAP

Kiedy nastanie jakaś stabilizacja w pogodzie? Czy po deszczowym lipcu sierpień będzie ratunkiem dla branży turystycznej? W wielu regionach kraju słychać narzekania na pogodę. Ostatnie lata z lipcami suchymi i gorącymi jak w Hiszpanii rozpieściły nas i pozwoliły zapomnieć, jak wyglądał kiedyś lipiec w naszym kraju.

"Słychać narzekania" na lipiec. Co z pogodą w sierpniu?

"Słychać narzekania" na lipiec. Co z pogodą w sierpniu?

Źródło:
TVN24+

Gwałtowna burza przeszła w sobotę przez Zakopane. Towarzyszył jej ulewny deszcz i bardzo silny wiatr. Na nagraniu widać, jak mocno padało.

Oberwanie chmury nad Zakopanem. Ściana deszczu

Oberwanie chmury nad Zakopanem. Ściana deszczu

Źródło:
tvnmeteo.pl

W sobotę około południa na greckiej wyspie Eubei wybuchł pożar. Zdjęcia i nagranie unoszącego się dymu nad płonącym lasem otrzymaliśmy na Kontakt24. W gaszeniu ognia biorą udział samoloty gaśnicze.

Pożar na greckiej wyspie. Z żywiołem walczy kilkudziesięciu strażaków

Pożar na greckiej wyspie. Z żywiołem walczy kilkudziesięciu strażaków

Źródło:
Kontakt24, protothema.gr, naftemporiki.gr

Para z Kansas City została obudzona w piątek rano przez głośny huk. Okazało się, że na ich dom spadło drzewo. Przebiło ono sufit, a przez dziurę do salonu wlała się woda.

Drzewo spadło na dom. "Brzmiało to jak wybuch bomby"

Drzewo spadło na dom. "Brzmiało to jak wybuch bomby"

Źródło:
CNN, fox4kc.com

Przez kanadyjską prowincję Quebec przeszły silne burze z deszczem, a miejscami gradem. Wywołały szereg szkód. Samochody utknęły w tunelach, powalone zostały liczne drzewa. W pewnym momencie bez prądu było kilkadziesiąt tysięcy odbiorców.

Silne burze uwięziły samochody

Silne burze uwięziły samochody

Źródło:
cbc.ca, theweathernetwork.com

Miasto Ruidoso w amerykańskim stanie Nowy Meksyk po raz trzeci tego lipca nawiedziła powódź błyskawiczna. Co najmniej kilka osób zostało uwięzionych przez rwącą wodę.

Trzecia powódź błyskawiczna w tym miesiącu

Trzecia powódź błyskawiczna w tym miesiącu

Źródło:
Reuters, USA Today

W piątek odwołano ponad 20 rejsów między Maderą a kilkoma lotniskami w Europie. Powodem był utrzymujący się nad portugalską wyspą porywisty wiatr.

Wichury sparaliżowały lotnisko na Maderze. Polscy turyści uziemieni

Wichury sparaliżowały lotnisko na Maderze. Polscy turyści uziemieni

Źródło:
PAP

Powrót wilków do amerykańskiego Parku Narodowego Yellowstone sprawił, że po raz pierwszy od 80 lat zaczęły rosnąć dawno niewidziane tam drzewa - donoszą amerykańscy naukowcy.

Wilki wróciły do parku narodowego. Czegoś takiego nie widzieli od 80 lat

Wilki wróciły do parku narodowego. Czegoś takiego nie widzieli od 80 lat

Źródło:
livescience.com

Małopolska Trzebinia to miejsce, gdzie można spędzić aktywnie czas. Wszystko dzięki między innymi festynowi Małopolska Tour. Poza rajdem rowerowym to także impreza dla rodzin z dziećmi. A to dopiero początek atrakcji, które czekają na turystów w tym mieście.

W Trzebini każdy znajdzie coś dla siebie

W Trzebini każdy znajdzie coś dla siebie

Źródło:
tvnmeteo.pl

W okolicach miasta Delvine w południowej Albanii trwa walka z pożarem roślinności. Ogień rozprzestrzenia się bardzo szybko i zagraża mieszkańcom okolicznych wiosek. Co najmniej pięć osób zostało przewiezionych do szpitala. Albańskie ministerstwo obrony zarządziło natychmiastową ewakuację miejscowej ludności.

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

Źródło:
Reuters, Bold News, shqiptarja.com

"Niże pozostają przy piłce" - donoszą niemieccy meteorolodzy. To stwierdzenie zgadza się z rytmem natury, choć bywa on ostatnio mocno zachwiany. Między 21 a 30 lipca ma zwykle miejsce piąta fala monsunu europejskiego w Europie Środkowej, a między 1 a 10 sierpnia - szósta fala.

Czy grożą nam podtopienia? Sytuacja jest rozwojowa

Czy grożą nam podtopienia? Sytuacja jest rozwojowa

Źródło:
TVN24+

W Finlandii trwa najdłuższa od 1961 roku fala ciepła. W piątek w tym kraju odnotowano czternasty dzień z rzędu z temperaturą powietrza powyżej 30 stopni Celsjusza. Upał doskwiera także innymi krajom nordyckim. Norweskie pielęgniarki obawiają się o zdrowie pacjentów w szpitalach, a w Szwecji panuje niezwykle wysokie zagrożenie pożarowe.

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Źródło:
ENEX, 8sidor.se, PAP

W piątek w Radżastanie w Indiach silne opady doprowadziły do zawalenia się dachu szkoły. Katastrofa budowlana doprowadziła do śmierci kilkorga dzieci.

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Źródło:
Reuters, indianexpress.com