Jak trzmiele uczą się rozwiązywać zagadki? Podpatrują swoich kumpli

Wiele gatunków owadów posiada niezwykle rozwinięte struktury społeczne - od pszczół po mrówki, zwierzęta te tworzą zgrane społeczności, w których każdy osobnik pełni ważną, ustaloną rolę. U przynajmniej niektórych gatunków związki między członkami jednej grupy mogą być jeszcze ściślejsze. Opublikowane na łamach czasopisma "Plos Biology" badanie pokazuje, że trzmiele nie tylko potrafią razem pracować, ale także podpatrywać zachowania innych osobników.

Naukowcy z Uniwersytetu Londyńskiego Królowej Marii (QMUL) przeprowadzili eksperyment na grupie trzmieli. Zaprojektowali oni pudełko-łamigłówkę, które można było otworzyć na dwa sposoby - naciskając czerwoną klapkę zgodnie z ruchem wskazówek zegara lub niebieską klapkę w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. W przypadku pomyślnego rozwiązania zagadki, owad otrzymywał nagrodę w postaci smakowitego roztworu sacharozy.

Autorzy badania przeszkolili jedną grupę trzmieli do otwierania pudełka za pomocą czerwonej klapki, zaś inne owady - do używania niebieskiej. Następnie wprowadzili przeszkolone osobniki do innych populacji, których członkowie mogli swobodnie obserwować, w jaki sposób ich kuzyni dostają się do słodkiej nagrody. Kiedy nadeszła kolej "obserwatorów" na rozwiązanie zagadki, w zdecydowanej większości wybierali oni tę samą metodę, którą podpatrzyli u innych osobników, nawet po odkryciu alternatywnej opcji. Preferencja ta została utrzymana przez całe kolonie - w średnio 98,6 procenta przypadków zwierzęta wybierały otwarcie pudełka za pomocą nauczonej metody.

W eksperymencie udział wzięła również grupa kontrolna, w której nie było "demonstratora". Tutaj niektórym trzmielom udało się otworzyć pudełka, ale robiły one to znacznie rzadziej niż te, które mogły zaobserwować zachowanie innego osobnika. Owady, które miały wsparcie przeszkolonego osobnika, otwierały około 28 pudełek dziennie, podczas gdy dla grupy kontrolnej wartość ta wynosiła zaledwie 1.

W dodatkowym eksperymencie badacze umieścili "niebieskie" i "czerwone" trzmiele w tych samych populacjach pszczół. W jednej populacji 97,3 procenta z 263 przypadków otwarcia pudełek do 12 dnia wykorzystywało metodę czerwoną. W innej, trzmiele preferowały metodę niebieską we wszystkich dniach z wyjątkiem jednego. Pokazuje to, że trendy behawioralne mogą się zmieniać, czego przyczyną może być wycofywanie się doświadczonych owadów z żerowania i pojawienia się nowych "uczących".

Naukowcy podkreślają, że wyniki podobnych eksperymentów zostały wykorzystane do badania struktur społecznych u innych gatunków zwierząt, w tym naczelnych i ptaków. Jeśli trzmiele również są do tego zdolne, mogłoby to wyjaśnić pochodzenie społecznych struktur u bezkręgowców.

- Repertuar zachowań owadów społecznych, takich jak trzmiele, jest jednym z najbardziej skomplikowanych na naszej planecie, ale wiele z nich uznajemy za instynkt - wyjaśnia Alice Bridges, główna autorka badania. - Nasze wyniki sugerują jednak, że społeczne uczenie się może mieć większy wpływ na ich wykształcanie się niż wcześniej przypuszczano.

- Fakt, że trzmiele mogą obserwować i uczyć się, a następnie wyrobić sobie nawyk tego zachowania, to kolejny dowód na to, że są one znacznie mądrzejszymi stworzeniami niż myślimy - tłumaczy Lars Chittka, współautor badania. - Mamy tendencję do przeoczenia "cywilizacji" tworzonych przez pszczoły, mrówki i osy na naszej planecie, ponieważ są one niewielkie, a ich społeczeństwa wydają się rządzone przez instynkt. Nasze badania pokazują jednak, że innowacje mogą rozprzestrzeniać się w koloniach owadów jak memy w mediach społecznościowych. Wskazuje to, że owady potrafią reagować na całkowicie nowe wyzwania środowiskowe znacznie szybciej niż przez wielopokoleniowe zmiany ewolucyjne - dodaje.