Szok termiczny powstaje w wyniku gwałtownej zmiany temperatury organizmu, najczęściej z powodu nagłego ochłodzenia. O wstrząs termiczny najłatwiej, kiedy rozgrzany od słońca organizm nagle zanurzy się w zimnej wodzie. Może dojść do zatrzymania pracy serca. Sprawdź, jakie są objawy szoku termicznego i jak udzielić pierwszej pomocy, kiedy wystąpi.
Szok termiczny (inaczej: wstrząs termiczny) to reakcja rozgrzanego organizmu na nagły kontakt z zimną wodą.
Objawy szoku termicznego to trudności ze złapaniem oddechu, lęk, w ciężkim przypadku zatrzymanie pracy serca.
Leczenie szoku termicznego polega na udzieleniu poszkodowanemu pierwszej pomocy: stopniowym i łagodnym ogrzaniu, wykonaniu resuscytacji w przypadku zatrzymania pracy serca.
Szok termiczny - co to jest?
Szok termiczny (inaczej: wstrząs termiczny) następuje z powodu nagłej zmiany temperatury ciała. W większości przypadków wstrząs termiczny wywołuje nagły kontakt rozgrzanego organizmu z zimną wodą, np. po wskoczeniu do wody po opalaniu. Do szoku termicznego dochodzi w tej sytuacji bardzo szybko, ponieważ woda wychładza organizm szybciej niż powietrze. Co ważne, wstrząsu termicznego nie wywołuje wyłącznie lodowata woda. Wystarczy, że ma poniżej 15 st. Celsjusza. Konsekwencje wstrząsu termicznego to m.in. zaburzenia krążenia i oddychania, które mogą prowadzić do śmierci.
Z przeprowadzonych w Kanadzie badań dotyczących związku szoku termicznego z utonięciami rybaków w latach 1976-2002 wynika, że ze znanych przyczyn śmierci wskutek utonięcia (27,8 proc. wszystkich badanych śmiertelnych wypadków), najwięcej spowodowanych było wstrząsem termicznym, osłabnięciem sił podczas pływania i hipotermią. 95 proc. śmiertelnych przypadków miała miejsce w wodzie poniżej 15 st. Celsjusza. Zatrzymanie oddychania i utonięcie z powodu szoku termicznego następowały ok. pięć minut po zanurzeniu w wodzie.
Szok termiczny - przyczyny
Naczynia krwionośne rozszerzają się pod wpływem ciepła. Nagły kontakt z zimną wodą powoduje gwałtowne obkurczenie naczyń i wypchnięcie nagromadzonej w nich krwi do serca. Układ krążeniowy nie ma wówczas czasu stopniowo dostosować się do nowych warunków. W ciężkich przypadkach szoku termicznego dochodzi do zatrzymania pracy serca i śmierci.
Do szoku termicznego dochodzi najczęściej po opalaniu, spożywaniu alkoholu, intensywnym wysiłku fizycznym czy wizycie w saunie, czyli sytuacjach, w których podnosi się temperatura organizmu. O wstrząs termiczny łatwiej jest u dzieci i starszych ludzi, osób cierpiących na chory układu oddechowego i układu krążenia.
Szok termiczny - objawy
Objawy szoku termicznego:
- przyspieszone i nagłe próby zaczerpnięcia powietrza, które nie przynoszą pożądanych efektów i mogą prowadzić do hiperwentylacji i zakrztuszenia się wodą; hiperwentylacja może spowodować zawroty głowy, utratę przytomności i zaburzenia krążenia krwi, z jego zatrzymaniem włącznie,
- problemy z sercem - gwałtowne obkurczenie rozszerzonych przez wysoką temperaturę naczyń krwionośnych powoduje wypychanie krwi z powrotem do serca, które nie radzi sobie z nagłym pompowaniem większej jej ilości; w konsekwencji może dojść do zatrzymania pracy serca, niedotlenienia mózgu i utraty przytomności,
- brak oddechu - zdarza się kiedy pod wpływem szoku termicznego dochodzi do skurczu mięśni krtani,
- panika i dezorientacja.
Szok termiczny - leczenie i pierwsza pomoc
Jeśli w pobliżu znajduje się ratownik, koniecznie należy go wezwać do udzielenia poszkodowanemu pierwszej pomocy przy wstrząsie termicznym. Pierwszą rzeczą, którą należy zrobić w przypadku szoku termicznego, jest wyciągnięcie poszkodowanego z wody i sprawdzenie, czy nie doszło do zatrzymania pracy serca. Dalsze postępowanie zależy od stanu osoby, która doznała szoku termicznego.
Jeśli doszło do zatrzymania pracy serca, należy zadzwonić po pogotowie, a w czasie oczekiwania na przyjazd karetki, przeprowadzić resuscytację. Układamy poszkodowanego na twardym podłożu, udrażniamy drogi oddechowe i sprawdzamy, czy oddycha. Następnie wykonujemy na przemian 30 uciśnięć klatki piersiowej i dwa wdechy - powtarzamy do odzyskania oddechu lub przyjazdu pogotowia, gdy ratownicy medyczni przejmą akcję ratunkową.
Wyciągniętego z wody człowieka, który doznał szoku termicznego, ale oddycha samodzielnie, należy osuszyć i ogrzać poprzez stopniowe podniesienie temperatury jego ciała:
- umieścić poszkodowanego w ciepłym i suchym miejscu,
- zdjąć mokrą odzież,
- przykryć folią termiczną (kocem ratunkowym, powinien znajdować się w apteczce samochodowej) lub zwykłym kocem, ręcznikiem, suchymi ubraniami.
Jak zapobiegać szokowi termicznemu?
Aby uniknąć wstrząsu termicznego, nie powinno nigdy wchodzić się do chłodnej wody po intensywnym wysiłku czy długotrwałym opalaniu. Absolutnie nie wolno w tej sytuacji wbiegać lub wskakiwać do wody. Wchodząc do niej, trzeba to robić powoli i stopniowo, przyzwyczajając organizm do niższej temperatury. Można na przykład najpierw zrobić sobie spacer wzdłuż brzegu morza czy jeziora, chłodząc stopy po kostki albo usiąść na brzegu basenu i zanurzyć w wodzie stopy. Potem należy zwilżyć ramiona, kark, twarz, klatkę piersiową w okolicach sercach. Po takim schłodzeniu organizmu można powoli wejść już głębiej do wody.
Inne rzeczy, o których należy pamiętać, żeby zminimalizować ryzyko wystąpienia szoku termicznego:
- nie wchodzić do wody po spożywaniu alkoholu,
- na łódce, kajaku, pontonie itp. należy nosić kamizelkę ratunkową - uratuje nas w przypadku wstrząsu termicznego po nagłym wpadnięciu do wody,
- do pływania na desce wkładać piankę neoprenową, która chroni przed zimnem.
Autor: ks/mro
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock