Skończyła się astronomiczna zima, witamy wiosnę. Jedną z pięciu


Dziś o godzinie 17.15 Słońce przeszło przez punkt Barana, zwany też punktem równonocy wiosennej. Rozpoczęła się astronomiczna wiosna. Od tego momentu półkula północna - czyli nasza - będzie otrzymywała więcej słonecznych promieni niż południowa.

Wiosnę można powitać aż na pięć sposobów.

Poza rozpoczynającą się dziś wiosną astronomiczną (o której więcej za chwilę), mamy wiosnę termiczną, która zaczyna się, gdy średnia temperatura dobowa przez dłuższy czas mieści się w przedziale 5-15 st. Celsjusza. Ta wiosna przychodzi nieregularnie i stopniowo, zazwyczaj od ostatniego tygodnia marca aż do nawet połowy kwietnia w rejonach podgórskich.

Kryterium wyróżniającym wiosnę fenologiczną - ważną dla botaników - są oznaki budzącej się do życia przyrody, w tym kwitnienie w naturze przebiśniegów i krokusów.

Kiedy tradycyjnie zaczyna się wiosna kalendarzowa, wie każdy uczeń, obecny i były, bo 21 marca przypada dzień wagarowicza.

A wiosna meteorologiczna nadeszła już dość dawno: zaczęła się pierwszego dnia marca i obejmie także kwiecień oraz maj.

Pięć rodzajów wiosny - zobacz TOTERAZ:

Warto też wspomnieć, że gdy my rozpoczynamy wiosnę, na półkuli południowej zaczyna się jesień.

Od ekliptyki do punktu Barana. Trochę terminologii

Z punktu widzenia astronomii, występowanie pór roku jest następstwem ruchu Ziemi wokół Słońca oraz nachylenia osi ziemskiej w stosunku do płaszczyzny orbity tego ruchu.

Zacznijmy od wyjaśnienia terminu ekliptyka. To wielkie koło na sferze niebieskiej, wzdłuż którego z Ziemi obserwuje się pozorny roczny ruch Słońca. Wspomniana w tej definicji sfera niebieska to fikcyjna powierzchnia kulista otaczająca Ziemię. Przyjmujemy, że środek tej sfery przypada w miejscu, gdzie znajduje się obserwator, natomiast jej promień jest nieskończenie wielki w porównaniu z promieniem Ziemi.

Oś obrotu naszej planety tworzy z ekliptyką kąt 66,5 stopnia.

Dwa razy w roku Słońce znajduje się w punktach, w których ekliptyka przecina się z równikiem niebieskim, czyli rzutem równika ziemskiego na sferę niebieską. W momentach tych mamy do czynienia ze zrównaniem się dnia z nocą, co oznacza początek astronomicznej wiosny lub jesieni.

Miejsce przecięcia ekliptyki z równikiem niebieskim, przez które Słońce przechodzi z półkuli południowej na północną, nazywa się punktem Barana.

Ekliptyka i jej związek z nachyleniem osi obrotu (Wikimedia Commons/ Dna-webmaster - CC BY 3.0)

"Kalendarz się rozjechał"

Dla wielu ludzi myląca jest sytuacja, w której wiosna astronomiczna zaczyna się 20 marca, a kalendarzowa dzień później. Zapamiętaliśmy, że przez wiele lat - do 2012 - data początku obu była wspólna i przypadała 21 marca.

- Trochę nam się kalendarz rozjechał - przyznał w rozmowie z "Faktami z Zagranicy" TVN24 BiS Jerzy Rafalski z toruńskiego Planetarium. Uspokajał przy tym, że nie wiąże się z tym żaden problem. Obie daty pokrywałyby się, "gdyby Ziemia obracała się dokładnie według liczb naturalnych". Tak jednak nie jest.

Jak wyjaśnił astronom, początek astronomicznej wiosny "schodkami" cofa się w stosunku do kalendarzowej - może przypaść nawet 19 marca - "a potem dokonujemy poprawki".

Wiosna astronomiczna i kalendarzowa. Astronom tłumaczy
Wiosna astronomiczna i kalendarzowa. Astronom tłumaczyTVN24 BiS

Koniunkcje ciał niebieskich

W czasie astronomicznej wiosny na niebie będzie można podziwiać wiele ciekawych zjawisk.

Obecnie najjaśniejszym obiektem astronomicznym na niebie, po Księżycu i Słońcu, jest planeta Wenus. Na początku kwietnia jej zachód przypadnie około godziny 21 i będzie ona widoczna na wieczornym niebie przez całą wiosnę.

W marcu łatwiejsze staje się dostrzeżenie Merkurego, gdyż znajduje się on dość blisko Wenus, po jej prawej stronie. Koniunkcja obu planet w odległości czterech stopni następuje właśnie w pierwszy dzień astronomicznej wiosny - 20 marca.

Na wiosennym niebie będzie można również podziwiać kilka koniunkcji Księżyca z jasnymi planetami. Już 3 kwietnia Księżyc zbliży się na 3,8 stopnia do Jowisza. Ponownie nastąpi to 30 kwietnia, w podobnej odległości. Z kolei 18 kwietnia Księżyc będzie o 5,2 stopnia od Wenus. W maju natomiast wystąpi koniunkcja Księżyca z Wenus (17 maja) i Księżyca z Jowiszem (27 maja).

Niebo w marcu (Małgorzata Latos/PAP)Małgorzata Latos/PAP

Niebo pełne "spadających gwiazd"

Wiosną będzie można zobaczyć rój Lirydów - meteorów, które promieniują w drugiej połowie kwietnia. Maksimum ich aktywności nastąpi w nocy z 22 na 23 kwietnia. Rój ten znany jest od starożytności, a obecnie naukowcy wiedzą, że ma związek z kometą okresową C/1861 G1 (kometa Thatchera) o okresie obiegu dookoła Słońca równym 415 lat. W latach 1803 oraz 1922 wystąpiły deszcze meteorów z roju Lirydów, podczas których można było obserwować nawet 1800 "spadających gwiazd". Zwykle jednak rój ten ma przeciętną aktywność, osiągając w maksimum około 18 zjawisk w ciągu godziny.

Od połowy kwietnia do końca maja aktywny jest także rój o nazwie eta Akwarydy. Maksimum przewidziane jest na 6 maja. Będzie można ujrzeć wtedy nawet 50 "spadających gwiazd" w ciągu godziny. Rój ten jest związany ze słynną kometą Halleya.

Trójkąt wiosenny

Na wiosennym niebie dominować będą trzy konstelacje: Lew, Panna i Wolarz, z których każda ma na swoim obszarze jasną gwiazdę. W przypadku Lwa jest to Regulus (znany też jako Serce Lwa), w Pannie - gwiazda Spica (inaczej Kłos), a w Wolarzu gwiazda Arktur (zwana Gwiazdą Wiosenną). Razem te trzy gwiazdy tworzą tzw. Trójkąt Wiosenny, rozciągający się na dużym obszarze nieba.

Astronauci nad naszymi głowami

Końcówka marca i pierwsza połowa kwietnia to bardzo korzystny okres do obserwacji Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) przelatującej wieczorami nad Polską. Zwykle widoczne będą po dwa jasne przeloty na dobę, mniej więcej pomiędzy godziną 20.00 a 22.30. Następny okres widocznych przelotów stacji ISS nastąpi w maju.

Kiedy naprawdę zaczyna się wiosna? (Maria Samczuk , Maciej Zieliński/PAP)Maria Samczuk , Maciej Zieliński/PAP

Autor: amm//rzw / Źródło: TVN Meteo, PAP

Źródło zdjęcia głównego: Myriams-Fotos/Pixabay (CC0)

Pozostałe wiadomości

IMGW ostrzega przed niebezpieczeństwami pogodowymi. W części kraju obowiązują alerty meteorologiczne drugiego i pierwszego stopnia przed roztopami. W nocy oraz w poniedziałek towarzyszyć nam będą również opady marznące i silne podmuchy wiatru.

Noc pod znakiem niebezpiecznej pogody. Pomarańczowe alerty IMGW dla części kraju

Noc pod znakiem niebezpiecznej pogody. Pomarańczowe alerty IMGW dla części kraju

Aktualizacja:
Autor:
jdw,ps,anw,as
Źródło:
IMGW

Jakiej pogody możemy się spodziewać w nowym roku? Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) opublikował długoterminową eksperymentalną prognozę pogody na styczeń, luty, marzec i kwiecień 2024. Jeden z tych miesięcy zapowiada się cieplejszy, a jeden zimniejszy niż zazwyczaj.

Eksperymentalna prognoza długoterminowa IMGW. Pogoda na drugą część zimy i początek wiosny

Eksperymentalna prognoza długoterminowa IMGW. Pogoda na drugą część zimy i początek wiosny

Autor:
anw
Źródło:
IMGW

W niedzielę wieczorem nad wieloma regionami Polski unosi się smog. Normy jakości powietrza są przekroczone o kilkaset procent. Sprawdź, jakim powietrzem oddychasz w swoim mieście.

Smog w Polsce. Miejscami poważnie przekroczono normy

Smog w Polsce. Miejscami poważnie przekroczono normy

Autor:
anw
Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czyli na poniedziałek 11.12. Noc przyniesie opady deszczu, śniegu z marznącym deszczem oraz śniegu. W dzień również będzie padać, termometry pokażą maksymalnie 9 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - poniedziałek, 11.12. Nocą mocniej powieje, w dzień do 9 stopni

Pogoda na jutro - poniedziałek, 11.12. Nocą mocniej powieje, w dzień do 9 stopni

Autor:
anw
Źródło:
tvnmeteo.pl

Do Polski zmierza ciepło z zachodu - będzie prawie 10 stopni. Co jeszcze czeka nas w pogodzie w ciągu kolejnych dni? Jakie będą święta Bożego Narodzenia? Sprawdź długoterminową prognozę pogody.

Pogoda na 16 dni: Koniec grudniowej zimy. Czy na długo?

Pogoda na 16 dni: Koniec grudniowej zimy. Czy na długo?

Autor:
Tomasz
Wasilewski
Źródło:
tvnmeteo.pl

W kierunku australijskiego stanu Queensland przesuwa się silny cyklon tropikalny Jasper. Meteorolodzy ostrzegają przed ulewnymi opadami deszczu, powodziami i silnym wiatrem. Mieszkańcy zaczęli robić zapasy, półki w niektórych sklepach opustoszały.

Puste półki w supermarketach. Szykują się na uderzenie cyklonu

Puste półki w supermarketach. Szykują się na uderzenie cyklonu

Autor:
ps
Źródło:
ABC, 9news.com.au, CNN, PAP, tvnmeteo.pl

Z badania przeprowadzonego przez międzynarodowy zespół naukowców wynika, że oceany są w stanie zmagazynować pochodzący z atmosfery dwutlenek węgla o około 20 procent więcej, niż wynika z raportu opracowanego przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC). Artykuł na ten temat opublikowano na łamach "Nature".

Badacze: oceany mogą gromadzić 20 procent węgla więcej, niż szacowano

Badacze: oceany mogą gromadzić 20 procent węgla więcej, niż szacowano

Autor:
anw
Źródło:
PAP, Nature

Zbliża się grudniowa "noc spadających gwiazd". Już w przyszłym tygodniu nastąpi maksimum roju Geminidów. W ciągu godziny możemy zobaczyć 120 przecinających niebo meteorów.

Niebawem deszcz meteorów. Niebo rozświetlą Geminidy

Niebawem deszcz meteorów. Niebo rozświetlą Geminidy

Autor:
ps
Źródło:
tvnmeteo.pl, livescience.com

Pogoda na święta Bożego Narodzenia. Jak zapowiada rzecznik prasowy IMGW Grzegorz Walijewski, święta spędzimy raczej w jesiennej aurze. Synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton Pyziołek zwraca jednak uwagę na to, że amerykański model pogodowy zakłada trochę inny scenariusz.

Pogoda na święta Bożego Narodzenia. "Możemy się znaleźć między młotem a kowadłem"

Pogoda na święta Bożego Narodzenia. "Możemy się znaleźć między młotem a kowadłem"

Autor:
map
Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Sześć osób nie żyje, a ponad 20 jest rannych po przejściu tornada przez centrum stanu Tennessee w USA. Jak poinformowały lokalne władze, wiele domów zostało zniszczonych, a dziesiątki tysięcy mieszkańców pozostaje bez prądu.

Tornada w Tennessee. Nie żyje sześć osób, ponad 20 jest rannych

Tornada w Tennessee. Nie żyje sześć osób, ponad 20 jest rannych

Autor:
bp//mrz
Źródło:
PAP, Reuters

Jadący na motocyklach żołnierze żandarmerii wojskowej w Brazylii mieli niecodziennego towarzysza. Tuż obok nich pojawiła się niebiesko-żółta papuga ara. Udało się to uwiecznić na nagraniu.

Papuga dołączyła do patrolu. Zobacz nagranie

Papuga dołączyła do patrolu. Zobacz nagranie

Autor:
ps
Źródło:
Reuters

W Rzymie, Mediolanie, Wenecji, Turynie i Bolonii aktywiści klimatyczni wlali w sobotę do rzek i kanałów substancję, barwiąc wodę na zielono. Ich akcja przy wykorzystaniu nieszkodliwego, jak zapewniono, środka była wyrazem protestu wobec braku konkretnych rezultatów konferencji klimatycznej COP28, trwającej w Dubaju.

Rzeki i kanały zafarbowane na zielono. "Rząd mówi, Ziemia tonie"

Rzeki i kanały zafarbowane na zielono. "Rząd mówi, Ziemia tonie"

Autor:
JW/ams
Źródło:
PAP, TVN24 Biznes

Dobór pompy ciepła to zadanie, które należy zlecić wykwalifikowanemu specjaliście. Zaproponuje on urządzenie dostosowane do zapotrzebowania na ciepło budynku oraz potrzeb jego mieszkańców. Istnieje jednak kilka ważnych aspektów, na które przyszli użytkownicy powinni zwrócić szczególną uwagę przed podjęciem ostatecznej decyzji o zakupie urządzenia. 

Pompa ciepła - na co zwrócić uwagę przy jej doborze?

Pompa ciepła - na co zwrócić uwagę przy jej doborze?

Autor:
red.
Źródło:
viessmann.pl

Ratownicy Grupy Beskidzkiej GOPR podnieśli do drugiego stopnia zagrożenie lawinowe w rejonie Babiej Góry. W partiach szczytowych leży prawie metr śniegu.

Większe ryzyko lawin na Babiej Górze. Ostrzeżenie dla turystów

Większe ryzyko lawin na Babiej Górze. Ostrzeżenie dla turystów

Autor:
ps
Źródło:
PAP

W nocy z poniedziałku na wtorek asteroida przeleci tuż przed Betelgezą, jedną z najjaśnieszych gwiazd naszego nieba, znajdującą się w gwiazdozbiorze Oriona. Kto będzie miał szansę na oglądanie tego niezwykłego wydarzenia?

Zaćmienie Betelgezy tuż-tuż. Kto będzie miał szansę je zobaczyć

Zaćmienie Betelgezy tuż-tuż. Kto będzie miał szansę je zobaczyć

Autor:
map
Źródło:
space.com

W parku rozrywki w Orlando przyszedł na świat biały aligator. Gad nie jest albinosem, cierpi na leucyzm. Pracownicy szukają teraz dla nowego podopiecznego odpowiedniego imienia.

W Orlando wykluł się niezwykły aligator leucystyczny

W Orlando wykluł się niezwykły aligator leucystyczny

Autor:
anw
Źródło:
Reuters, CNN

Choć należą do tej samej rodziny, w otoczeniu innych ptaków wrony i sójki przejawiają diametralnie różne zachowania względem jedzenia - oceniają autorzy pracy opublikowanej na łamach czasopisma naukowego "PLOS One".

Które z tych ptaków są bardziej wybredne - sójki czy wrony?

Które z tych ptaków są bardziej wybredne - sójki czy wrony?

Autor:
jdw
Źródło:
Science Daily, TVN24.pl

Uznawane w starożytnym Egipcie za wcielenie boga Thota pawiany, mimo otaczającego je kultu, za życia cierpiały z powodu nieodpowiednich warunków bytowych - wskazują wyniki badania opublikowanego na łamach czasopisma naukowego "PLOS One". W ramach pracy przeanalizowano zmumifikowane szczątki co najmniej 36 zwierząt.  

Były czczone, ale życia nie miały łatwego. Zbadano szkielety starożytnych pawianów

Były czczone, ale życia nie miały łatwego. Zbadano szkielety starożytnych pawianów

Autor:
jdw
Źródło:
Live Science, PLOS One

Ogromne ilości martwych ryb pokryły plażę w północnej Japonii. Władze poinformowały, że przyczyna masowej śmierci nie jest znana. Do mieszkańców zaapelowano o niejedzenie ich.

Morze wyrzuciło tysiące martwych ryb

Morze wyrzuciło tysiące martwych ryb

Autor:
ps
Źródło:
Reuters, AP

Decydując się na montaż urządzeń zwiększających efektywność energetyczną budynku, takich jak pompy ciepła, moduły fotowoltaiczne czy nowoczesne kotły gazowe, warto skorzystać z programów dofinansowania do ich zakupu i montażu. Wśród nich znajdziemy programy oferujące dotacje zarówno skierowane do właścicieli nowych budynków, jak i tych poddawanych termomodernizacji. 

Dotacje do źródeł energii dla domów jednorodzinnych

Dotacje do źródeł energii dla domów jednorodzinnych

Autor:
red.
Źródło:
viessman.pl

Ukraińscy policjanci na zachodzie kraju dokonali nieoczekiwanego odkrycia po zatrzymaniu jednego z aut. Pod maską samochodu znajdował się mały kot, który przejechał w ten sposób ponad 200 kilometrów.

Przejechał pod maską samochodu ponad 200 kilometrów

Przejechał pod maską samochodu ponad 200 kilometrów

Autor:
ps
Źródło:
PAP, rbc.ua

Małże z gatunku przyszynka szlachetna, których liczebność w rejonie wybrzeży Chorwacji gwałtownie spadała od 2016 roku, zaskoczyły biologów morskich wzrostem swojej liczebności.

Nawet 120-centymetrowe małże znów widywane w Chorwacji

Nawet 120-centymetrowe małże znów widywane w Chorwacji

Autor:
jdw
Źródło:
Reuters, TVN24.pl

Ulewne deszcze nawiedziły Mahe, największą wyspę Seszeli. Opady doprowadziły do powodzi i osuwiska, w wyniku którego zniszczone zostały domy i budynki przemysłowe. Prezydent Wavel Ramkalawan ogłosił stan wyjątkowy. Zginęły trzy osoby.  

Głaz zwalił się na dom, zginęły dwie osoby. Potężne załamanie pogody na Seszelach

Głaz zwalił się na dom, zginęły dwie osoby. Potężne załamanie pogody na Seszelach

Autor:
jdw
Źródło:
Reuters, TVN24.pl

Tragiczny los spotyka zwierzęta żyjące w Parku Narodowym Hwange w Zimbabwe. Dotkliwa susza spowodowała obniżenie wód gruntowych, z których czerpana jest woda do wodopojów. Ekolodzy informują, że padło kilkadziesiąt słoni.

Zwierzęta padają z pragnienia. "Doświadczyliśmy skutków zmian klimatu"

Zwierzęta padają z pragnienia. "Doświadczyliśmy skutków zmian klimatu"

Autor:
ps
Źródło:
PAP, Reuters

Ostatni raz średni poziom dwutlenku węgla w atmosferze był równy jego obecnym wartościom 14-16 milionów lat temu - oceniają autorzy pracy opublikowanej w piątek w czasopiśmie naukowym "Science". Badacze przestrzegają przed dalszym zwiększaniem emisji gazów cieplarnianych. 

Naukowcy: dwutlenku węgla w atmosferze jest tyle, co nawet 16 milionów lat temu

Naukowcy: dwutlenku węgla w atmosferze jest tyle, co nawet 16 milionów lat temu

Autor:
jdw
Źródło:
Live Science, Science

Podczas wykopalisk na terenie ruin starożytnych Pompejów archeolodzy znaleźli pozostałości piekarni. Niewolnicy razem z osłami byli w niej zamykani i zmuszani do mielenia ziarna do produkcji chleba - poinformowała w piątek dyrekcja parku archeologicznego.

Piekarnia, która była więzieniem. "Wstrząsający aspekt niewolnictwa"

Piekarnia, która była więzieniem. "Wstrząsający aspekt niewolnictwa"

Autor:
ps
Źródło:
PAP, Reuters

Jedno z miast w Pakistanie, Lahaur, spowiła warstwa gęstego smogu. Metropolia zajmowała w czwartek przed południem drugie miejsce w rankingu miast o najgorszej jakości powietrza. Lokalne przychodnie pediatryczne notują wzrost liczby pacjentów.

Oglądają świat zza szarej zasłony, coraz częściej chorują

Oglądają świat zza szarej zasłony, coraz częściej chorują

Autor:
jdw
Źródło:
Reuters, TVN24.pl

Mieszkańcy greckiej wioski Metamorfosi zagłosowali za jej przeniesieniem. Miejscowość trzy raz została zniszczona przez powódź, a ostatni raz do takiego kataklizmu doszło we wrześniu. - Można mieć nadzieję, że będziemy mieć bezpieczne domy - powiedział wójt Petros Kontogiannis.

Powodzie trzy razy zniszczyły wieś. Głosowanie w sprawie przenosin

Powodzie trzy razy zniszczyły wieś. Głosowanie w sprawie przenosin

Autor:
ps
Źródło:
PAP, Reuters

Gdy 10-miesięczna suczka Luna zniknęła z oczu właścicieli, nikt nie spodziewał się, że należy szukać jej nie na ziemi, ale nad jej powierzchnią. Dokładnie na wysokości ośmiu metrów, na jednym z drzew, owczarka niemieckiego wypatrzył przyjaciel rodziny.

Owczarek niemiecki utknął na drzewie

Owczarek niemiecki utknął na drzewie

Autor:
jdw
Źródło:
CNN, TVN24