Normy stężenia smogu - co tak naprawdę oznaczają?

Smog to problem wielu polskich miastShutterstock

Od kilku lat smog w końcu stał się nośnym, medialnym tematem w Polsce. I dobrze! Dzięki temu w końcu zaczęliśmy zwracać uwagę na jakość powietrza, którym wszyscy oddychamy, a przede wszystkim na negatywne konsekwencje, które niesie dla naszego zdrowia smog, zalegający niekiedy długimi tygodniami nad polskimi miastami oraz wsiami. Na ulicach coraz łatwiej znaleźć tablice informujące o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza, Polacy równie chętnie pobierają kolejne aplikacje do monitorowania poziomu stężenia smogu. Ale co właściwie oznaczają kolejne wartości?

Polska oddycha najgorszym powietrzem spośród krajów Europy. Nasza energetyka oparta jest w znakomitej większości na węglu, spora część domów pozbawiona jest bardziej ekologicznego, sieciowego ciepła do ogrzewania wnętrz i wody, swoje "trzy grosze" dorzuca również transport -samochody są choćby główną przyczyną pojawiania się smogu w Krakowie w letnie, bezwietrzne dni! Na szczęście wszyscy coraz więcej robimy wspólnie i dla samych siebie - by raz na zawsze uporać się z problemem zanieczyszczonego powietrza. W skali makro to przede wszystkim ograniczanie liczby "kopciuchów", czyli niskoemisyjnych, mocno brudzących powietrze kotłów do spalania drewna czy niskiej jakości węgla, ale również obejmowanie miejską siecią ciepłowniczą kolejnych dzielnic. Samorządy wymieniają tabor autobusowy na ten ekologiczny, na ulicach coraz częściej można również spotkać samochody elektryczne, a państwowe spółki energetyczne inwestują kolejne miliony w alternatywne, czyste źródła energii - najlepszymi tego przykładami są gazoport w Świnoujściu czy farma wiatrowa, która powstaje na Bałtyku.

Samodzielnie również próbujemy się chronić w każdy możliwy sposób przed rakotwórczymi substancjami, które unoszą się w powietrzu. Prawdziwą furorę robią u nas maski przeciwsmogowe - dziś nie są już powodem do wstydu i noszą je nawet nastolatki! Ocieplamy domy, wymieniamy okna, coraz chętniej kupujemy również domowe oczyszczacze powietrza, pamiętając, że zanieczyszczenia przenikają również do wnętrza naszych czterech ścian. Te najlepsze, jak na przykład marki Philips, w kilkanaście minut potrafią oczyścić powietrze z całego, chroniąc wszystkich domowników przed przykrymi konsekwencjami smogu.

Miasta o najwyższym stężeniu średniorocznym pyłu PM10 - powyżej normy 40 µg/m3 (Polski Alarm Smogowy)Polski Alarm Smogowy

Gdzie mierzy się smog w Polsce?

Polski system mierzenia zanieczyszczenia w środowisku tylko pozornie jest skomplikowany. System pomiaru jakości przynależy do Inspekcji Ochrony Środowiska, którego poszczególne działy odpowiadają za jakość pomiarów i utrzymanie sieci monitorującej. Łącznie mamy około trzystu stacji pomiarowych, z których większość zlokalizowana jest w miastach i miejscach przemysłowych. Polska sieć oceny jakości powietrza została pomyślana przede wszystkim, jako system ostrzegania ludności, stąd najwięcej stanowisk badawczych umieszczono na południu kraju, gdzie jest największa gęstość zaludnienia i smog występuje najczęściej.

Oprócz rządowych stacji, należących do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, mocno rozbudowaną sieć ma również krakowski start-up - Airly, który od dwóch lat rozwija własną siatkę czujników. Niewielkie urządzenia, które stworzyła ta firma, na bieżąco zbierają dane o poziomie zanieczyszczeń, w ten sposób budując wiarygodną bazę szeregu parametrów, które pomogą szybciej i skuteczniej eliminować źródła smogu w Polsce. Póki co, Airly ma tysiące czujników, które umieszczono głównie w największych miastach, ale coraz częściej można spotkać również mniejsze miejscowości, gdzie jakość powietrza ciągle jest wielką niewiadomą.

Liberalne normy stężenia pyłów

Polski system pomiaru zanieczyszczeń w powietrzu opiera się przede wszystkim na mierzeniu stężenia pyłu zawieszonego: PM2,5 i PM 10. To drobne, niewidoczne, ale niezwykle szkodliwe substancje, które powstają głównie w wyniku spalania niskoemisyjnego. Taka mieszanina, wraz z metalami ciężkimi, tlenkami azotu, dwutlenkiem siarki i innymi dioksynami i węglowodorami tworzy właśnie smog - ciężką, zalegającą chmurę pyłów i gazów, których poszczególne elementy mają zwykle średnicę mniejszą niż 1/5 ludzkiego włosa!

W przypadku pyłu zawieszonego PM2,5 w gruncie rzeczy trudno mówić o jakiejkolwiek normie - te cząsteczki są tak małe, że bez trudu docierają do górnych dróg oddechowych człowieka, przenikają również do płuc i krwi, tworząc niesamowite spustoszenie w organizmie. Mierzy się go w mikrogramach na metr sześcienny powietrza (µg/m3) i ustalono, że dopuszczalne stężenie średnioroczne wynosi 25 µg/m3. Im mniejsze więc stężenie takiego pyłu, tym lepiej dla zdrowia.

Normy pyłu PM10 zostały ustalone dyrektywą Unii Europejskiej, choć każdy z krajów Wspólnoty ma trochę inne normy zanieczyszczeń. Średniodobowe stężenie tej mieszaniny powinno być niższe niż 50 µg/m3 i nie powinien być przekraczany więcej niż przez 35 dni w roku - średnioroczny pomiar powinien wynosić mniej niż 40 µg/m3. W Polsce ustalono, że dopuszczalny limit średniej dobowej to właśnie 50 µg/m3; gdy stężenie wzrasta do 200 µg/m3 - mamy do czynienia z poziomem informowania, zaś przy stężeniu powyżej 300 µg/m3 zaczyna się próg alarmowy.

Nie da się ukryć, że polskie normy stężenia PM2,5 i PM10 należą do najbardziej liberalnych w Europie. Czesi wszczynają alarm, gdy stężenie wynosi powyżej 100 µg/m3, we Francji ten próg jest jeszcze bardziej restrykcyjny - alarm ogłasza się już przy 80 µg/m3.

Smog towarzyszy Polakom w codziennym życiuShuttestock

Pyły to nie wszystko

Oprócz pomiaru pyłów zawieszonych w atmosferze, stacje badawcze zwykle mierzą stężenia również innych, równie szkodliwych substancji, które znajdują się w powietrzu. Najważniejszym z nich jest benzo(a)piren - rakotwórczy węglowodór, który szczególnie groźny jest w sytuacji, gdy nasze organizmy są na niego narażone długotrwale. Ustalono, że dopuszczalny poziom tego związku wynosi 1 ng/m3 (nanogram na metr sześcienny). Niestety, w Polsce normy te są regularnie i wielokrotnie łamane - w Rybniku we wrześniu tego roku stężenie benzo(a)pirenu w powietrzu wynosiło aż 1600 procent!

Istotny dla naszego zdrowia jest również wynik pomiaru stężenia dwutlenku azotu (NO2) - w ciągu jednej godziny pomiar powinien wynieść mniej niż 200 µg/m3, a wyższe stężenie nie powinno występować częściej niż 18 razy w ciągu roku. Ważny jest też dwutlenek siarki (SO2), którego godzinowe stężenie nie powinno przekraczać 350 µg/m3 - dopuszcza się najwyżej 24 przekroczenia. Równie szkodliwy jest również benzen (C6H6), który jest jedną z najgroźniejszych toksyn przemysłowych. Jest niezwykle lotny i bardzo łatwo się nim zatruć, dlatego średnioroczna norma wynosi 5 µg/m3.

Osobną kwestią jest obecność ozonu. Przyzwyczailiśmy się myśleć, że ten izotop tlenu (O3) jest nam niezbędny, sporo mówiło się o "dziurze ozonowej", którą wszelkimi sposobami próbowaliśmy łatać przez ostatnie lata. Okazuje się jednak, że ozon jest pożądany w najniższych warstwach atmosfery - a więc w powietrzu, którym oddychamy - jedynie w niewielkim stężeniu: inaczej ludzki organizm reaguje zaburzeniami oddychania, bólami głowy, a nawet obrzękiem płuc. Wysokie stężenie ozonu zwykle występuje u nas latem, gdy za oknem panują wysokie temperatury. Dopuszczalne stężenie ozonu w powietrzu to 120 µg/m3, mierzone w cyklu ośmiogodzinnym - i nie powinno być więcej niż 25 dni w roku, gdy norma ta jest przekroczona.

Indeks jakości powietrza

Zdecydowana większość źródeł pomiaru jakości powietrza tworzy indeks jakości powietrza - to końcowy efekt wyliczeń, opartych o aktualne odczyty stężeń poszczególnych substancji w atmosferze, pokazujący, jak dobre - lub złe - jest w tej chwili powietrze. Dzięki temu każdy z nas nie musi trudzić się sprawdzaniem poszczególnych parametrów z osobna, bo algorytm sam odpowie nam na najbardziej interesujące nas pytanie: czy za oknem jest dziś smog? Poszczególne algorytmy nieco różnią się od siebie, zwykle biorą pod uwagę również inne dane - pobrane z różnych lokalizacji, niektóre jednak są na tyle dopracowane, że - przewidując pogodę, potrafią również estymować jakość powietrza w dopiero nadchodzących godzinach.

Philips

Interesując się tematem smogu, warto również pamiętać, że rezygnowanie z aktywności fizycznej czy długotrwałego przebywania poza domem to nie wszystko. Liczne badania naukowców dowiodły, że przebywanie wyłącznie w domu, gdy za oknem smog, wcale nie musi nas przed nim chronić! Okazuje się, że przeciętnie powietrze w naszych domach jest jedynie o 10 procent lepsze niż to na zewnątrz. Właśnie dlatego warto zadbać o obecność w naszych mieszkaniach niewielkich, ale działających cuda urządzeń - domowe oczyszczacze powietrza potrafią usunąć niemal wszystkie zanieczyszczenia z naszych czterech kątów. Te nowoczesne i wysoce wydajne, takie jak marki Philips, mają również wbudowane czujniki do pomiaru zanieczyszczeń.

Philips

Na panelu urządzenia wyświetla się informacja o tym, jak zanieczyszczone jest powietrze w jego otoczeniu. Oprócz wskaźnika poziomu PM2,5 oczyszczacz jest wyposażony także w światełko LED, które za pomocą kolorów przekazuje informację o jakości powietrza: kolor czerwony - bardzo zła jakość powietrza, fioletowy - zła jakość powietrza, różowy - średnia jakość powietrza, niebieski - dobra jakość powietrza. Posiada również tryb automatyczny, który sprawia, że urządzenie natychmiast reaguje na najmniejsze zmiany jakości powietrza - gdy stan powietrza pogarsza się oczyszczacz jest pobudzony do wzmożonej pracy i efektywnie oczyszcza pomieszczenia z wszelkich zanieczyszczeń.

Materiał powstał we współpracy z firmą Philips

Autor: Philips

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Gdzie jest burza? W piątek 8.08 wieczorem grzmi w części kraju. Wyładowaniom atmosferycznym towarzyszą opady deszczu i silny wiatr. Śledź aktualną sytuację pogodową w Polsce w tvnmeteo.pl.

Gdzie jest burza? Wciąż grzmi w części kraju

Gdzie jest burza? Wciąż grzmi w części kraju

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) opublikował eksperymentalną, długoterminową prognozę pogody na końcówkę lata, jesień, a także początek zimy. Jaka może być aura w poszczególnych regionach? Sprawdź najnowsze prognozy na wrzesień, październik, listopad i grudzień 2025.

Jaka będzie jesień? Jest prognoza IMGW

Jaka będzie jesień? Jest prognoza IMGW

Źródło:
IMGW

W piątek pod Atenami, we wschodniej Attyce, wybuchł pożar. W wyniku szalejącego żywiołu zginęła jedna osoba. Spłonęły budynki i pola uprawne, a akcję gaśniczą utrudnia pogoda.

Pożar pod Atenami. Znaleziono ciało starszego mężczyzny

Pożar pod Atenami. Znaleziono ciało starszego mężczyzny

Źródło:
Reuters, eKathimerini

W najbliższych dniach nad Polską dominować będzie wyż z zachodu, przynosząc przede wszystkim słoneczną i ciepłą aurę, zwłaszcza w sobotę. W niedzielę pojawi się przejściowe pogorszenie pogody, jednak nie potrwa ono długo.

W weekend nie wszędzie będzie gorąco i słonecznie. Co czeka nas dalej

W weekend nie wszędzie będzie gorąco i słonecznie. Co czeka nas dalej

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czyli na sobotę 9.08. W większości kraju czeka nas pogodna noc, choć lokalnie mgły ograniczą widzialność. W dzień aura dopisze w całym kraju, miejscami zrobi się upalnie.

Pogoda na jutro - sobota, 9.08. Nocą lokalnie pojawią się mgły

Pogoda na jutro - sobota, 9.08. Nocą lokalnie pojawią się mgły

Źródło:
tvnmeteo.pl

Myśliwy z USA udał się do Republiki Południowej Afryki, by polować na bawoły. Mężczyzna zginął jednak podczas tropienia jednego z osobników. Polowanie odbyło się w ramach safari, których urządzanie od lat krytykowane jest przez organizacje walczące o prawa zwierząt.

Pojechał polować na bawoły, zginął

Pojechał polować na bawoły, zginął

Źródło:
CNN

W nocy z piątku na sobotę na niebie zalśni Pełnia Jesiotrów. Skąd wzięła się ta nazwa i o której godzinie wypatrywać kulminacji tego zjawiska?

Pełnia Jesiotrów tuż-tuż. Kiedy jej wypatrywać

Pełnia Jesiotrów tuż-tuż. Kiedy jej wypatrywać

Źródło:
timeanddate.com, tvnmeteo.pl

Silny wiatr sparaliżował w piątek porty w Atenach. Władze wydały zakaz wypłynięć promów, przez co wielu podróżujących wyczekuje wiele godzin na odpłynięcie. Trudne warunki mają trwać jeszcze przez kilka dni.

Turyści uwięzieni w greckich portach. Godzinami czekają na rejs

Turyści uwięzieni w greckich portach. Godzinami czekają na rejs

Źródło:
eKathimerini

Temperaturę blisko 48 stopni Celsjusza zanotowano w czwartek w stolicy stanu Arizona. To pierwsza tak wysoka wartość, jaką w historii pomiarów odnotowano tam w sierpniu. Ekstremalne upały doprowadziły do rekordowego zapotrzebowania na energię.

Tak gorąco w sierpniu jeszcze tam nie było

Tak gorąco w sierpniu jeszcze tam nie było

Źródło:
PAP

Pożar, który od kilku dni trawi departament Aude na południu Francji, jest drugim największym w historii kraju. Z pomocą sprzyjającej pogody ogień został opanowany, ale walka z żywiołem będzie trwać jeszcze w kolejnych dniach.

"Nigdy nie widziałem tak poważnej katastrofy w naszym regionie"

"Nigdy nie widziałem tak poważnej katastrofy w naszym regionie"

Źródło:
PAP, francebleu

Intensywne opady deszczu nawiedziły prefekturę Kagoshima w Japonii, powodując powodzie, zniszczenia dróg oraz osuwiska ziemi. W jednym z miast w dobę spadło 500 litrów deszczu na metr kwadratowy. Służby ratunkowe poszukują zaginionych osób.

Pierwsze tak intensywne opady w historii. "Sytuacja zagraża życiu"

Pierwsze tak intensywne opady w historii. "Sytuacja zagraża życiu"

Źródło:
Reuters, NHK

Grzyby zaczynają pojawiać się w polskich lasach - w tym gatunki występujące przeważnie na przełomie lata i jesieni. Naukowcy z Wrocławia informują, że początek sezonu w wielu regionach rozpoczyna się intensywnie. Podczas wypraw powinniśmy jednak pamiętać o zasadach bezpieczeństwa.

Obrodziło grzybami. W lasach są już gatunki kojarzone z wrześniem

Obrodziło grzybami. W lasach są już gatunki kojarzone z wrześniem

Źródło:
PAP

Wkraczamy właśnie w końcówkę lata, która w Polsce bywa zazwyczaj przyjemna, łagodna i pogodna. To jeszcze nie babie lato, ale widać i czuć już pierwsze oznaki schyłku najcieplejszej pory roku.

Lato powinno wyglądać już dużo lepiej. Nadchodzi wielka zmiana

Lato powinno wyglądać już dużo lepiej. Nadchodzi wielka zmiana

Źródło:
TVN24+

Prawie 20 stopni Celsjusza - taka wartość pojawiła się w piątek rano na termometrach w Bielsku-Białej. Anomalia związana jest ze zjawiskiem wiatru fenowego. Chociaż warunki do powstania halnego nie są idealne, związane z nim ocieplenie było odczuwalne w wielu regionach.

Anomalia termiczna na południu Polski. Prawie 20 stopni o 5 rano

Anomalia termiczna na południu Polski. Prawie 20 stopni o 5 rano

Źródło:
IMGW, tvnmeteo.pl

Astronauta Barry "Butch" Wilmore przechodzi na emeryturę. Amerykanin swoją decyzję ogłosił niedługo po powrocie z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, na której z powodu problemów technicznych zamiast tygodnia utknął na 9 miesięcy.

Był uwięziony w kosmosie przez dziewięć miesięcy, odchodzi z NASA

Był uwięziony w kosmosie przez dziewięć miesięcy, odchodzi z NASA

Źródło:
CNN, BBC

Stan alarmowy w Portugalii przedłużono co najmniej do 13 sierpnia. Został on ogłoszony z powodu utrzymujących się licznych pożarów oraz ekstremalnie wysokich temperatur, które w niektórych regionach przekroczyły 40 stopni Celsjusza. Policja intensyfikuje działania przeciwko podpalaczom.

Przedłużono stan alarmowy. Trwają poszukiwania podpalaczy

Przedłużono stan alarmowy. Trwają poszukiwania podpalaczy

Źródło:
PAP, Sic Noticias

Kalifornijscy strażacy walczą z pożarem niedaleko Los Angeles. Ogień pojawił się w czwartek po południu, zmuszając tysiące ludzi do ewakuacji. Mimo ogromnego zaangażowania strażak setek strażaków oraz pilotów samolotów gaśniczych i helikopterów żywioł nie został jeszcze opanowany.

Ogień rozprzestrzenia się z "alarmującą szybkością". Ewakuacje niedaleko Los Angeles

Ogień rozprzestrzenia się z "alarmującą szybkością". Ewakuacje niedaleko Los Angeles

Źródło:
PAP, Los Angeles Times, Fox News, Reuters

Na początku roku Kalifornia zmagała się z ogromnymi pożarami lasów, które oficjalnie pochłonęły życie trzydziestu jeden osób. W nowym badaniu naukowcy udowadniają jednak, że ofiar śmiertelnych było znacznie więcej.

Pośrednie ofiary pożarów. Może być ich ponad 10 razy więcej niż oficjalnych

Pośrednie ofiary pożarów. Może być ich ponad 10 razy więcej niż oficjalnych

Źródło:
Reuters, CNN

W Tatrach możemy obecnie podziwiać jeden z najpiękniejszych widoków lata. Wszystko dzięki wierzbówce kiprzycy, która zakwitła na Hali Gąsienicowej. W efekcie północna część Doliny Gąsienicowej w Tatrach zabarwiła się na różowo.

"To zjawisko trwa krótko, dlatego warto się pospieszyć"

"To zjawisko trwa krótko, dlatego warto się pospieszyć"

Źródło:
PAP

W środę 6 sierpnia po raz 30. w przeciągu niespełna roku doszło do erupcji wulkanu Kilauea na Hawajach. Zaobserwować można było potężne wyrzuty lawy sięgające do 90 metrów wysokości.

Ten sam wulkan wybuchł 30. raz w tym roku

Ten sam wulkan wybuchł 30. raz w tym roku

Źródło:
Reuters, USGS

Mieszkańcy Izraela przygotowują się na ekstremalnie wysoką temperaturę. Zdaniem meteorologów fala upałów potrwać ma około tygodnia. Najwyższe wartości prognozowane są na weekend - w Dolinie Jordanu i wokół Morza Martwego termometry mogą pokazać 50 stopni.

Największa fala upałów od blisko stu lat

Największa fala upałów od blisko stu lat

Źródło:
PAP, israelnationalnews.com, The Times of Israel

Lew morski zaatakował 9-letnią dziewczynkę u wybrzeży hrabstwa Monterey w Kalifornii. Do zdarzenia doszło kilka miesięcy po zakwicie toksycznych alg u wybrzeży południowej Kalifornii, który spowodował, że te morskie zwierzęta stały się agresywne.

Lew morski zaatakował dziewczynkę. Zwierzęta przez zatrucie stały się agresywne

Lew morski zaatakował dziewczynkę. Zwierzęta przez zatrucie stały się agresywne

Źródło:
Los Angeles Times, abc7 news

Urbanizacja przyczynia się do znacznego spadku populacji owadów zapylających - twierdzą naukowcy. Zagrożone są nie tylko pszczoły, ale także ćmy i bzygi, którym poświęcano mniej uwagi w ostatnich latach. Eksperci podkreślają, że zapylacze są niezbędne do rozmnażania nawet 90 procent gatunków dzikich roślin kwiatowych i wielu gatunków uprawnych.

Kluczowe dla ekosystemów owady są zagrożone. Naukowcy alarmują

Kluczowe dla ekosystemów owady są zagrożone. Naukowcy alarmują

Źródło:
Phys.org

Za nami chłodna, a miejscami mroźna noc. W niektórych regionach na południu Polski temperatura spadła poniżej zera. Najchłodniej było w Litworowym Kotle, gdzie termometry pokazały -6 stopni Celsjusza.

Mroźna noc w części kraju. Termometry pokazały -6 stopni Celsjusza

Mroźna noc w części kraju. Termometry pokazały -6 stopni Celsjusza

Źródło:
TVN24

W południowej Australii doszło do rozległego zakwitu toksycznych glonów z gatunku Karenia mikimotoi. Zjawisko szkodzi zarówno lokalnym ekosystemom, jak i ludziom. Rząd przeznaczyły znaczne środki na walkę z problemem.

Zakwit toksycznych glonów. Zagrożenie dla zwierząt, turystyki i gospodarki

Zakwit toksycznych glonów. Zagrożenie dla zwierząt, turystyki i gospodarki

Źródło:
PAP, Reuters

NASA planuje umieścić reaktor jądrowy na Księżycu do roku 2030. Jak przekazał tymczasowy szef agencji Sean Duffy, decyzja ma na celu zapewnienie stałego i niezależnego źródła energii dla misji Artemis III oraz utrzymanie przewagi Stanów Zjednoczonych w rywalizacji kosmicznej.

NASA chce zbudować reaktor jądrowy na Księżycu. Jak najszybciej

NASA chce zbudować reaktor jądrowy na Księżycu. Jak najszybciej

Źródło:
CNN

Europejskie lasy coraz słabiej pochłaniają dwutlenek węgla. Jak wynika z badań międzynarodowego zespołu naukowców, wynika to z szeregu czynników, w tym zwiększonego wylesiania czy fal upałów. Utrata zdolności magazynowania dwutlenku węgla może utrudnić Europie osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku.

Europa traci jeden z najważniejszych "pochłaniaczy" dwutlenku węgla

Europa traci jeden z najważniejszych "pochłaniaczy" dwutlenku węgla

Źródło:
PAP, GFZ