Sekstans – budowa i zastosowanie w astronawigacji

Źródło:
zpe.gov.pl, pwn
Dar Młodzieży wpływa do Szczecina (30.07.2021)
Dar Młodzieży wpływa do Szczecina (30.07.2021)
tvn24
Dar Młodzieży wpływa do Szczecinatvn24

Sekstans (sekstant), czyli kątomierz lusterkowy, wykorzystywany jest w astronomii i żeglarstwie. Przyrząd pozwala określić wysokość ciała niebieskiego w stosunku do horyzontu, jak również ustalić pozycję statku czy jachtu. Dzięki temu, że - w przeciwieństwie do wielu form nowoczesnej nawigacji - nie wymaga zasilania, jest do dziś traktowany jako przydatny zapasowy instrument nawigacyjny.

● Sekstans został wynaleziony w 1731 roku przez angielskiego matematyka i wynalazcę Johna Hadleya.

● Nazwa tego przyrządu nawigacyjnego pochodzi od łacińskiego słowa „sexta” oznaczającego szósty (szósta część), ponieważ łuk sekstansu obejmuje 60°, czyli jedną szóstą okręgu.

● Sekstans zastąpił używane do XVIII wieku oktanty, które posiadały kątomierz stanowiący wycinek jednej ósmej okręgu, czyli 45°.

Co to jest sekstans?

Sekstans stanowi lusterkowy kątomierz, który wykorzystują żeglarze i astronomowie. Jego podstawową funkcję stanowi wskazanie wysokości (kąta wzniesienia), na jakiej znajduje się punkt, który obserwujemy. Za pomocą sekstansu można również mierzyć kąty poziome i pionowe między obiektami widocznymi na Ziemi, by ustalić linie pozycyjne.

Do czego stosuje się sekstans?

Sekstans pozwala na ustalenie pozycji danego obiektu z Ziemi względem stałego punktu odniesienia. Jego podstawowym zadaniem jest określenie poziomych i pionowych kątów. Wynaleziony w XVIII wieku sekstans ułatwił pracę astronomom oraz żeglarzom. Choć przyrząd ten jest obecnie rzadko jest używany, na wielu statkach często stanowi podstawę wyposażenia. Dzieje się tak ze względu na to, że nie jest to narzędzie zależne od elektryczności, w przeciwieństwie do urządzeń GPS, które mogą okazać się zawodne np. w czasie sztormu.

shutterstock_583374115Shutterstock

Jak działa sekstans?

Obsługa sekstansu nie jest skomplikowana, choć na początku mogą występować pewne trudności. Trzymając się jednak podstawowych zasad, można wczuć się w rolę obserwatora obiektów widocznych z Ziemi. Pierwszym krokiem jest skierowanie lunety w stronę horyzontu. Następnie trzeba obracać alidadą (ramieniem) w taki sposób, by obraz obserwowanego ciała, pojawiający się na zwierciadłach kątomierza, nałożył się na linię styku ziemi oraz nieba. Jeśli wszystkie czynności zostały poprawnie wykonane, można odczytać pomiar na skali. Warto zaznaczyć, iż odczytane wartości wymagają interpretacji. Wskazania skali są bowiem dwa razy większe niż kąt przesunięcia ramienia sekstansu. W celu ograniczenia działań matematycznych liczba kresek znajdujących się na podziałce, jest dwukrotnie zwiększona.

Kiedy został wynaleziony sekstans?

Sekstans skonstruowano w 1731 roku. Dokonał tego angielski wynalazca przyrządów optycznych John Hadley. Sekstans wykorzystywali nie tylko astronomowie, ale również kierujący statkami morskimi. Sekstans ma swoje ograniczenia, a wskazywane wartości nie zawsze są dokładne. Budowa przyrządu nie uległa jednak znacznemu przeobrażeniu na przestrzeni lat.

Sekstans czy sekstant, która forma jest prawidłowa?

Niektóre osoby spierają się między sobą, która forma jest prawidłową nazwą kątomierza. Według słownika PWN oba określenia – sekstant i sekstans – są poprawne.

Jaki jest inny model sekstansu?

Warto dodać, iż sekstant wykorzystywany w obserwacjach astronomicznych i nawigacji morskiej nie jest jedynym tego typu przyrządem. Istnieje bowiem druga odmiana kątomierza, która znalazła swoje zastosowanie w lotnictwie. W przypadku tego modelu punkt odniesienia stanowi pęcherzyk powietrza w libelli. W nieruchomym zwierciadle znajduje się otwór, dzięki któremu można obserwować libellę względem nieboskłonu. Chcąc odczytać niezbędne wartości, należy zsynchronizować widoczne ciało niebieskie z obrazem pęcherzyka.

Czy sekstans umożliwia dokładny pomiar?

Sekstans stanowi dość precyzyjny przyrząd, jeśli warunki są sprzyjające. Jako prosty morski przyrząd nawigacyjny pozwala on na wskazanie pozycji statku z dokładnością do 1 mili. Sekstantu nie można jednak stosować w celu określenia pułapu lecącego samolotu. To właśnie dlatego popularny niegdyś kątomierz został zastąpiony dokładnymi systemami nawigacyjnymi. Ich przewaga polega m.in. na częstych i szybkich aktualizacjach. Dzięki temu na bieżąco można monitorować pozycję oraz pułap samolotu. Kolejną minusem sekstantu jest konieczność regularnej diagnostyki. Jeśli działania te są zaniedbywane, wskazywane wartości nie będą precyzyjne.

Sekstans jest niezwykle przydatnym przyrządem w astronawigacji. Pomimo upływu ponad 250 lat od jego wynalezienia, forma przyrządu nie uległa przeobrażeniu. Warto zatem pamiętać, iż sekstans stanowi cenne uzupełnienie wyposażenia nawigacyjnego.

Źródła: Astronawigacja, Karol Borchardt, wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Miniatura, 2007 zpe.gov.pl encyklopedia.pwn.pl W stronę nieba. Interaktywna szkoła astronomii, Andrzej Branicki, wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017 Astronawigacja. Teoria i praktyka, Adam Kantorysiński, wydawnictwo: Nautica, 2020

Autorka/Autor:red.//am

Źródło: zpe.gov.pl, pwn

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Pogoda w najbliższych dniach w Polsce nie będzie pogarszać sytuacji hydrologicznej w kraju. Nadal jednak sytuacja na rzekach na południu i południowym zachodzie kraju pozostaje niebezpieczna. Jak przekazał na antenie TVN24 rzecznik IMGW Grzegorz Walijewski, przemieszczająca się po Odrze wypłaszczona fala kulminacyjna może stwarzać zagrożenie dla szczelności wałów przeciwpowodziowych.

Wypłaszczona fala na Odrze. "To nie jest dobra informacja"

Wypłaszczona fala na Odrze. "To nie jest dobra informacja"

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Sytuacja hydrologiczna wciąż jest bardzo trudna, na wielu stacjach przekroczone są stany alarmowe i ostrzegawcze. Wielu z niepokojem patrzy na Odrę. Kiedy fala wezbraniowa na tej rzece dotrze do Wrocławia?

Fala wezbraniowa "jest mocno rozciągnięta". Kiedy dotrze do Wrocławia

Fala wezbraniowa "jest mocno rozciągnięta". Kiedy dotrze do Wrocławia

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW, PAP

Pogoda na jutro, czyli na środę 18.09. W nocy pojawią się w części kraju silne zamglenia i mgły ograniczające widzialność. W dzień dopisze pogodna i słoneczna aura. Termometry pokażą maksymalnie 26 stopni.

Pogoda na jutro - środa, 18.09. Mglista noc w części kraju, w dzień do 26 stopni

Pogoda na jutro - środa, 18.09. Mglista noc w części kraju, w dzień do 26 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Poziom wody w rzekach na południu i południowym zachodzie Polski pozostaje wciąż wysoki. Najtrudniejsza sytuacja wystąpiła w województwie dolnośląskim, gdzie najwięcej stanów alarmowych jest przekroczonych na Odrze i Nysie Kłodzkiej. Obowiązują ostrzeżenia hydrologiczne IMGW najwyższego stopnia.

Trudna sytuacja na rzekach. Tu są przekroczone stany alarmowe

Trudna sytuacja na rzekach. Tu są przekroczone stany alarmowe

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW, PAP

Ogień szaleje w Portugalii. Co najmniej siedem osób zginęło w trawiących kraj od niedzieli pożarach lasów i nieużytków rolnych. Wśród zabitych jest trzech strażaków.

Ponad pięć tysięcy strażaków walczy z pożarami

Ponad pięć tysięcy strażaków walczy z pożarami

Źródło:
PAP, Reuters

Tej nocy i jutro o poranku w części kraju widzialność może być ograniczona nawet do 100 metrów. IMGW prognozuje wystąpienie gęstych mgieł. Sprawdź, gdzie należy uważać.

Gęste mgły ograniczą widzialność. IMGW ostrzega

Gęste mgły ograniczą widzialność. IMGW ostrzega

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Po wielu ulewnych dniach nastanie spokój w pogodzie. Aurę w Polsce kształtował będzie rozległy, stabilny wyż, do kraju napłynie ciepłe powietrze. W weekend termometry pokażą miejscami 23 stopnie.

Wyż Serkan przejmie stery w pogodzie

Wyż Serkan przejmie stery w pogodzie

Źródło:
tvnmeteo.pl

Wtorek to kolejny dzień zmagań służb i mieszkańców ze skutkami powodzi. - Z uwagi na rozmiar działań związanych z powodzią zwiększamy obecność wojska, policji i funkcjonariuszy innych służb - przekazał wicepremier, szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz po sztabie kryzysowym we Wrocławiu. Policja informowała, że w wyniku powodzi zmarło już siedem osób.

Powódź w Polsce. Szpital polowy i kolejne tysiące wojskowych

Powódź w Polsce. Szpital polowy i kolejne tysiące wojskowych

Źródło:
tvn24.pl, TVN24., PAP

Poziom wody w Wiśle powoli się stabilizuje. Choć w górnym biegu rzeki nadal przekroczone są stany ostrzegawcze i alarmowe, to pojawiają się pierwsze spadki. Fala wezbraniowa znajduje się w okolicach Sandomierza.

Co z falą kulminacyjną na Wiśle? Prognozy

Co z falą kulminacyjną na Wiśle? Prognozy

Źródło:
PAP, IMGW

Już pięć osób zginęło w wyniku powodzi w Dolnej Austrii. Kolejną ofiarą jest 81-letnia kobieta. Tam, gdzie woda ustępuje, rozpoczyna się szacowanie strat. Wiele miejscowości pozostaje jednak nadal odciętych od świata.

Kolejna ofiara śmiertelna powodzi. Wiele miejscowości odciętych od świata

Kolejna ofiara śmiertelna powodzi. Wiele miejscowości odciętych od świata

Źródło:
PAP, Reuters

Dziś w nocy będziemy mogli obejrzeć częściowe zaćmienie Księżyca. Zjawisko zbiega się z tzw. superpełnią, kiedy nasz naturalny satelita wydaje się być większy niż zwykle. Do obserwacji nocnego spektaklu nie będziemy potrzebowali specjalnych przyrządów.

Dzisiejszej nocy czekają nas superpełnia i częściowe zaćmienie Księżyca

Dzisiejszej nocy czekają nas superpełnia i częściowe zaćmienie Księżyca

Źródło:
PAP, "Z głową w gwiazdach", National Geographic

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało instrukcję, jak należy zachować się, gdy utkniemy w domu w trakcie powodzi. Nasze życie mogą nam uratować konkretne gesty i kolory, które pomogą przekazać cenne informacje ratownikom.

Jak wezwać pomoc w trakcie powodzi

Jak wezwać pomoc w trakcie powodzi

Źródło:
MSWiA, TVN24

Przez Bratysławę przechodzi fala wezbraniowa na Dunaju. Woda w nocy z poniedziałku na wtorek sięgnęła 9 metrów i 70 centymetrów, po czym zaczęła opadać. Służby meteorologiczne uspokoiły, że nie ma niebezpieczeństwa dla słowackiej stolicy.

Szczyt fali dotarł do Bratysławy

Szczyt fali dotarł do Bratysławy

Źródło:
PAP, Reuters

Część czeskiej Ostrawy została zalana po tym, jak w poniedziałek doszło do uszkodzenia wału przeciwpowodziowego u zbiegu Odry i Opawy. Późnym wieczorem udało się ograniczyć wypływ wody. Na wniosek minister obrony Jany Czernochovej rząd zdecydował o wykorzystaniu dwóch tysięcy żołnierzy w pomocy przy likwidacji skutków powodzi w kraju. Marszałek województwa morawsko-śląskiego Josef Bielica poinformował o odnalezieniu trzech ofiar śmiertelnych kataklizmu.

Zalało część Ostrawy. Wody na dwa metry

Zalało część Ostrawy. Wody na dwa metry

Źródło:
PAP

Pogoda na dziś. Wtorek 17.09 będzie pierwszym od dłuższego czasu dniem bez deszczu. Czeka nas dużo słońca i będzie bardzo ciepło, a w niektórych regionach nawet gorąco. Temperatura sięgnie 25-26 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - wtorek 17.09. Ulga od deszczu, nawet 26 stopni

Pogoda na dziś - wtorek 17.09. Ulga od deszczu, nawet 26 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Marszałek województwa morawsko-śląskiego Josef Bielica poinformował o odnalezieniu trzech ofiar śmiertelnych powodzi. Siódmą ofiarę śmiertelną potwierdziły rumuńskie służby ratunkowe. Kolejne dwie osoby zginęły w Austrii w związku z trwającą tam powodzią – w Dolnej Austrii sytuacja powodziowa nadal jest krytyczna.

Stan alarmowy w Rumunii, na Węgrzech sytuacja pogarsza się z godziny na godzinę

Stan alarmowy w Rumunii, na Węgrzech sytuacja pogarsza się z godziny na godzinę

Źródło:
PAP

Sytuacja powodziowa w części południowo-zachodniej Polski jest bardzo trudna. Giną ludzie, woda zalewa miasta i domy. Zarządzono wiele ewakuacji. Ekohydrolożka Iwona Wagner próbowała na antenie TVN24 odpowiedzieć na pytanie, co doprowadziło do tak tragicznych skutków tego kataklizmu.

"Może to dramatyczne wydarzenie w końcu pozwoli nam wyjść z iluzji"

"Może to dramatyczne wydarzenie w końcu pozwoli nam wyjść z iluzji"

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl

Alert RCB. W części południowo-zachodniej Polski zagrożeniem dla ludzi i zwierząt może być kontakt z wodą powodziową. Eksperci Rządowego Centrum Bezpieczeństwa wysłali SMS-owy alert do odbiorców sieci komórkowych na terenie trzech województw.

"Wyrzuć bez względu na stan opakowania"

"Wyrzuć bez względu na stan opakowania"

Źródło:
RCB, PAP

Dzięki eksperymentalnemu projektowi współprowadzonemu przez IMGW-PIB możemy zobaczyć zasięg zalanych terenów na mapach. Potężne rozlewiska widać koło Prudnika, w Kotlinie Kłodzkiej i w okolicach zbiornika Racibórz Dolny. Natomiast najnowsze dane, z 16 września z godziny 14, pokazują m.in. rozlewiska rzeki Bóbr w okolicach Pilchowic, Wlenia, Lwówka Śląskiego.

Powódź 2024 na mapach. "Pochodzą z satelitów radarowych obserwujących Ziemię"

Powódź 2024 na mapach. "Pochodzą z satelitów radarowych obserwujących Ziemię"

Źródło:
tvn24.pl

Sytuacja hydrologiczna na Słowacji może ponownie się pogorszyć - ostrzegają krajowe służby meteorologiczne. Pomimo złagodzenia opadów deszczu poziom wody w Dunaju wciąż się podnosi, a eksperci obawiają się o ponowne wezbrania w rzekach na zachodzie kraju. Na nadejście powodzi szykuje się Bratysława.

Bratysława boi się wielkiej wody

Bratysława boi się wielkiej wody

Źródło:
PAP

Co przyniesie pogoda w nadchodzącym czasie? Możemy spodziewać się fali bardzo ciepłego powietrza. Sprawdź, co czeka nas w drugiej połowie września w najnowszej prognozie temperatury na 16 dni, przygotowanej przez prezentera tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: niż Boris zanika, wkrótce połączą się ze sobą dwa wyże

Pogoda na 16 dni: niż Boris zanika, wkrótce połączą się ze sobą dwa wyże

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda w Polsce w niedzielę była dynamiczna. W Wielkopolsce odnotowano dwie trąby powietrzne. Zjawiska można zaobserwować na nagraniach.

Trąby powietrzne w Wielkopolsce

Trąby powietrzne w Wielkopolsce

Źródło:
tvnmeteo.pl, TVN24, PAP

Po burzach z silnymi opadami deszczu w południowo-wschodnich regionach Niemiec pojawiły się niewielkie powodzie. Według lokalnych mediów sytuacja na zalanych terenach jest opanowana. Prognozy wskazują na kolejne fale intensywnego deszczu, dlatego władze Bawarii i Saksonii przygotowują się do wezbrań na rzekach.

W Niemczech też wezbrały rzeki. Ostrzeżenia przed intensywnym deszczem

W Niemczech też wezbrały rzeki. Ostrzeżenia przed intensywnym deszczem

Źródło:
DW, PAP, Tageschau, DWD

Deszcz w Polsce pada i nie przestanie padać przez kilkadziesiąt najbliższych godzin. Na wielu stacjach hydrologicznych polskich rzek przekroczone są stany alarmowe. W opolskim Jarnołtówku pobita została suma dobowa opadów z 1997 roku - w ciągu 24 godzin spadło tam ponad 161 litrów wody na metr kwadratowy.

Ekstremalne opady. Tutaj został pobity rekord z 1997 roku

Ekstremalne opady. Tutaj został pobity rekord z 1997 roku

Źródło:
IMGW, PAP

Gwałtowne opady deszczu w krótkim czasie mogą doprowadzić do powodzi błyskawicznych. Szczególnie zagrożone nimi są tereny miejskie, w których nie ma zapewnionego odpowiedniego odpływu wody. Jak wygląda powódź błyskawiczna, jak powstaje i jak sobie radzić z jej konsekwencjami? Wyjaśniamy.

Grożą nam powodzie błyskawiczne. Co to jest i jak zachować się w razie niebezpieczeństwa

Grożą nam powodzie błyskawiczne. Co to jest i jak zachować się w razie niebezpieczeństwa

Źródło:
TVN24, tvnmeteo.pl, PAP

Trąba powietrzna przeszła w sobotę w powiecie radomskim na Mazowszu. Ponad 20 dachów budynków mieszalnych i gospodarczych zostało uszkodzonych. Silny wiatr zerwał dachy także w powiecie kozienickim.

Trąba powietrzna nieopodal Radomia. "Dachy zerwane częściowo lub całkowicie"

Trąba powietrzna nieopodal Radomia. "Dachy zerwane częściowo lub całkowicie"

Źródło:
tvnmeteo.pl, PAP

Nad Polskę nadciągają ogromne opady deszczu. Województwa położone na południu i południowym zachodzie kraju są zagrożone powodziami. Jak przygotować się na tak niebezpieczne warunki pogodowe?

Jak przygotować się na powódź

Jak przygotować się na powódź

Źródło:
tvnmeteo.pl, RCB

W czwartek na Śnieżce pojawiły się opady śniegu oraz deszczu ze śniegiem. Poinformował o nich Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW). W Karkonoszach panują bardzo niekorzystne warunki dla turystów. Zimowe opady spodziewane są także w Tatrach.

Na Śnieżce spadł pierwszy śnieg

Na Śnieżce spadł pierwszy śnieg

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl, IMGW

Lato wielkimi krokami zbliża się do końca. Czego spodziewać się w pogodzie jesienią i jaki będzie początek zimy 2024/2025? Grudzień i styczeń to mogą być mokre miesiące - wynika ze wstępnej, długoterminowej prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW).

Co czeka nas jesienią i jak zacznie się zima? Prognoza IMGW

Co czeka nas jesienią i jak zacznie się zima? Prognoza IMGW

Źródło:
IMGW

Ostatnie tygodnie lata oraz wczesna jesień sprzyjają aktywnemu wypoczynkowi na świeżym powietrzu. W wielu regionach Polski właśnie wtedy pejzaże mienią się niesamowitymi barwami, a temperatury sprzyjają uprawianiu przeróżnych sportowych aktywności. Jeśli zastanawiasz się gdzie w ciekawy sposób, bez chwili nudy spędzić przyjemnie sobotę lub niedzielę mamy idealną propozycję. Zapraszamy do lektury! 

Szukasz pomysłu na rodzinny weekend? Spędź go aktywnie! 

Szukasz pomysłu na rodzinny weekend? Spędź go aktywnie! 

Źródło:
Nowa Osada