Ryjówka aksamitna, czyli znany między innymi w Polsce mały ssak, którego można spotkać w ogrodach, lasach czy na łąkach, zawiera jad uszkadzający czerwone krwinki. Ułatwia jej to możliwości polowania, dzięki czemu może uniknąć śmierci głodowej. To trzeci jadowity ssak w naszym kraju. Odkrycia dokonali polscy naukowcy.
Wytwarzanie jadu wśród ssaków jest rzadkością. Do przykładów tych zwierząt należy między innymi australijski dziobak, który ma jadowite kolce na tylnych kończynach. Żyjąca w Ameryce Północnej blarina krótkoogonowa, nazywana też ryjówką krótkoogoniastą, zabija owady jadem zawartym w ślinie. Jadowitą ślinę mają także małe ssaki owadożerne z Kuby i Haiti zwane almikami.
Żyjący w Polsce rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens), także z rodziny ryjówkowatych, dzięki jadowitej ślinie potrafi zabić zwierzę większe od siebie. Jego jad ma silne działanie paraliżujące, co pozwala unieruchamiać ofiarę i "utrzymywać" ją w stanie śpiączki. Jadowitym ssakiem jest również rzęsorek mniejszy (Neomys milleri).
Ryjówka aksamitna trzecim jadowitym ssakiem w Polsce
Dotychczas były one uważane za jedyne jadowite ssaki żyjące w naszym kraju. Polscy naukowcy odkryli jednak, że jadowita jest również pospolita w naszym kraju ryjówka aksamitna (Sorex araneus), czyli mały ssak ważący od pięciu do 15 gramów. Ponieważ ryjówka żeruje przez całą dobę, zjadając niemal tyle, ile waży, głównie owady i inne bezkręgowce, dodatkowe możliwości łowieckie są jej bardzo potrzebne. Jeśli nie może jeść, umiera w ciągu 10 godzin.
Już 400 lat temu pojawiały się w piśmiennictwie sugestie, jakoby ryjówki były jadowite, jednak późniejsi badacze uznali je za nieuzasadnione.
Teraz naukowcy pobrali wyciąg ze ślinianek rzęsorka rzeczka oraz ryjówki aksamitnej, by sprawdzić wpływ zawartego w próbce jadu na czerwone krwinki (erytrocyty) żab z rodzaju Peophylax.
Jak się okazało, pod wpływem śliny ryjówki doszło do silnej hemolizy, czyli przejścia hemoglobiny do osocza w wyniku zniszczenia erytrocytów. Dzięki swojej jadowitości pozwalającej upolować większą zdobycz (na przykład małe żaby, młode myszy, a nawet inne ryjówki), ryjówkom aksamitnym łatwiej jest uniknąć śmierci głodowej.
"Znacznie bardziej rozpowszechnione niż się przypuszcza"
Jak komentują autorzy artykułu opublikowanego 7 czerwca na łamach czasopisma "Zoological Letters", "to prawdopodobne, że wytwarzanie jadu wśród ryjówkowatych i innych ssaków z rzędu owadożerów (Eulipotyphia) jest znacznie bardziej rozpowszechnione, niż się przypuszcza".
Autorami badania sią Krzysztof Kowalski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Paweł Marciniak oraz Leszek Rychlik z Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock