Gąska zielonka - charakterystyka, przyrządzanie, ostrzeżenia

● Gąska zielonka (Tricholoma equestre) to grzyb uważany za jadalny, ale pojawiały się relacje o zatruciach nią po zjedzeniu dużych ilości. ● Grzyby gąski zielonki najczęściej rosną w borach sosnowych. ● Gąska zielonka podobna jest do trujących grzybów: muchomora sromotnikowego i gąski siarkowej. ● Zielonki można przyrządzać na różne sposoby, najczęściej występują gąski marynowane

Gąska zielonka to pospolity, jesienny grzyb z gatunku gąskowatych. Wyrasta w miesiącach od września do listopada, ale podczas łagodnych zim można znaleźć go również w grudniu. Inne nazwy tego grzyba to między innymi gąska zielona, gąska żółta, zieleniatka, prośnianka, słonka czy podzielonka.

Zielonki występują w Europie i Ameryce Północnej, ale nie tylko – można je znaleźć również w Japonii, Kostaryce, a także w Afryce. Wyrastają w lasach iglastych, głównie pod sosnami, preferują przy tym glebę piaszczystą.

Gąski zielonki znajdują się zazwyczaj w większych grupach, a młode owocnik długo chowają się w ściółce, więc nie jest je łatwo znaleźć.

>> Sprawdź też: Kiedy na grzyby? Kalendarz grzybiarza, sezon na grzybobranie

Grzyby zielonki charakteryzuje:

Kapelusz o barwie żółtozielonej lub żółtobrązowej sięgający średnicy do ośmiu centymetrów. Na górze znajduje się skórka (często pokryta piaskiem). We wstępnej fazie kapelusz jest półkulisty, później ulega spłaszczeniu. Powierzchnia jest promieniście żyłkowana. Spodni fragment kapelusza zawiera hymerofon (część owocnika) blaszkowy, który produkuje białe zarodniki.

Trzon pełny, cylindryczny. Może być pogrubiony u podstawy, przypominający maczugę. Nie ma pierścienia i pochwy u nasady. Ma kolor żółtozielony i osiąga wysokość nawet do dziewięciu centymetrów.

Blaszki wycięte ząbkiem przy trzonie, nieregularnie pofalowane o barwie jasnożółtej. Są kruche, a ich szerokość sięga 12 milimetrów.

Miąższ mięsisty. Przeważnie białawy, ale cytrynowożółty pod skórką kapelusza. Nie zmienia zabarwienia po tym, jak zostaje przekrojony.

Owocniki o zapachu świeżo zmielonej mąki.

ZOBACZ >> Jesienne zdjęcia (nie tylko grzybów) od reporterów Kontakt 24

Gąska zielonka jest grzybem pospolitym w Polsce. Znajduje się na  „Czerwonej liście grzybów” o nieokreślonym zagrożeniu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2020 roku jest dopuszczona do obrotu lub produkcji przetworów grzybowych oraz środków grzybowych zawierających grzyby.

Gąska zielonka jest zaliczana do grzybów jadalnych i bardzo smacznych. Przed jej przyrządzeniem trzeba zdjąć z kapelusza skórkę, oczyścić całość z piachu i przepłukać pod strumieniem wody. Najbezpieczniej jest gąski najpierw mrozić.

Nadaje się do przyrządzenia praktycznie w każdej postaci – można je dodawać do sosów, robić z nich zupy takie jak barszcz czy rosół, a także smażyć czy dusić. Najczęściej jednak występują w postaci marynowanej, w occie. Jest łagodna w smaku, ale przy tym dość twarda.

Mimo tego Lasy Państwowe ostrzegają, że w pewnych warunkach gąska może być szkodliwa dla zdrowia. „W ciągu ostatnich lat pojawiają się doniesienia, że gąska spożywana przez dłuższy czas w znacznych ilościach może powodować poważne zatrucia”.

To między innymi odniesienie do sytuacji we Francji, gdzie na przełomie XX i XXI wieku dr Regis Bedris badał sprawę występowania choroby, której objawem jest rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych. Ustalił, że osoby chore jadły wcześniej duże ilości gąski zielonki. Dalsze badania na ludziach nie potwierdziły jednak, że zielonka ma właściwości toksyczne.

Gąska zielonka można być mylona z trującymi grzybami:

muchomorem sromotnikowym - zwanym też zielonawym. Jest śmiertelnie trującym grzybem, który występuje dość licznie w polskich lasach liściastych i mieszanych. Jego cechami rozpoznawczymi są m.in. pochwa - otwarta, biała, porozrywana oraz kołnierz (pierścień) zwisający i skórzasty, przyrośnięty do trzonu. 

gąską siarkową – tak jak zielonkawa jest pospolita w Polsce. Jednak jest trująca szczególnie w stanie surowym lub niedogotowanym. Charakteryzuje się mdlącym zapachem i ma nieprzyjemny smak. Oprócz tego od gąski zielonki odróżniają ją znacznie szerzej rozstawione blaszki.