"Przed nami świat pełen wyzwań". Dwie deklaracje na 30-lecie Grupy Wyszehradzkiej

W Krakowie odbył się w środę szczyt szefów rządów państw Grupy Wyszehradzkiej z okazji jej 30-lecia. Oprócz premierów: Polski - Mateusza Morawieckiego, Węgier - Viktora Orbana, Czech - Andreja Babisza i Słowacji - Igora Matovicza, w uroczystości wziął także udział przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE W TVN24 GO

Szef polskiego rządu mówił na konferencji, że uczestnicy szczytu zastanawiali się, "jak wzmocnić Unię Europejską poprzez szybsze szczepienie (na COVID-19 - przyp. red.), poprzez solidarną pracę w kierunku produkcji szczepionek w Unii Europejskiej". - Walka z epidemią musi być sprzęgnięta z obroną wspólnego rynku Unii Europejskiej i jednocześnie z myśleniem o przyszłości gospodarczej - dodał.

Morawiecki mówił, że Grupa Wyszehradzka ma "odwagę, aspiracje, talenty, wizję, która musi być (...) kontynuowana, bo jest wielką szansą szybkiego dogonienia krajów Zachodniej Europy". Dodał, że podczas szczytu podpisane zostały bardzo ważne deklaracje, "które nigdy nie miały takiego poziomu szczegółowości".

- Przed nami świat pełen wyzwań i Europa pełna wyzwań. Ale jestem przekonany, że w duchu solidarności, ale też odwagi, odwagi poszukiwania nowego kontraktu społecznego, nowego kontraktu między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, będziemy mogli wstąpić w tę nową epokę po COVID-19 z nadzieją na lepszą przyszłość - powiedział premier.

Przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel zwracał uwagę, że w momencie pandemii konieczna jest współpraca, by chronić obywateli i by osiągnąć sukces w kwestiach gospodarczych i społecznych.

- Po pierwsze nie możemy nigdy zapomnieć, że nasz wspólny projekt europejski oparty jest na podstawowych wartościach demokratycznych, jest to dla nas priorytet. Jest to również przedmiot stałej debaty w Europie i na całym świecie - mówił Michel. Jako priorytet określił też "dobrobyt obywateli". Dodał, że zmiany klimatyczne, agenda cyfrowa to ważne wyzwania, ale i potencjalne dźwignie umożliwiające osiągniecie postępu i sukcesu.

Michel przekazał, że podczas środowych rozmów poruszono kwestię Partnerstwa Wschodniego. Zapowiedział, że wkrótce wybiera się na Ukrainę i do Gruzji, gdzie zamierza rozmawiać o tym, jak realizować europejską solidarność wobec tych państw, broniąc nienaruszalności terytorialnej obu krajów.

Przekazał też, że w przyszłym tygodniu odbędzie się istotna wideokonferencja na szczeblu szefów państw i rządów w kontekście pandemii. - Będziemy mówili o tym, jak udoskonalić koordynację i współpracę tak, by móc zaszczepić naszych obywateli najszybciej jak to jest możliwe - podkreślił.

Premier Czech mówił, że "szczepionka to jest jedyne rozwiązanie tej traumy", jaką jest pandemia. Andrej Babisz podkreślił, że V4 walczy nie tylko o interesy swoich obywateli, ale też o interesy Europy. - Wspólnie zależy nam na tym, żeby Europa odnosiła sukcesy, żeby pokonała różne wyzwania - dodał.

Węgierski premier Viktor Orban przekazał zaś, że w czasie szczytu była mowa o gospodarce po ustaniu pandemii. - Ważne znaczenie będzie miało podzielenie się w najbliższych miesiącach tym, jakie podejmowaliśmy działania polityczne, instytucjonalne i gospodarcze, żeby była kompatybilność między nami. Uruchomienie na nowo gospodarki to nie jest automatyczne wydarzenie, ale wymaga ogromnej pracy ze strony rządów. Potrzebujemy ogromnej wiedzy - mówił Orban.

Premier Słowacji Igor Matovicz wskazywał na ponadczasowość i dojrzałość projektu Grupy Wyszehradzkiej. - Misją Grupy Wyszehradzkiej jest poszukiwanie wspólnych rozwiązań, podejść, postaw, a potem prezentowanie ich na gruncie Unii Europejskiej. Nie oznacza to, że Grupa musi mieć na wszystko takie same poglądy w ramach Unii Europejskiej. Nie oznacza to też, że w jego ramach musimy mieć jednolite poglądy - przekonywał.

Szefowie rządów podczas ceremonii podpisali między innymi wspólną Wyszehradzką Deklarację Rocznicową.

Premierzy wyrazili między innymi wolę kontynuowania ścisłej współpracy w walce z pandemią COVID-19 oraz podejmowania działań ułatwiających wyjście z kryzysu wywołanego przez nią. Zadeklarowali także kontynuację ścisłej współpracy w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym poprzez koordynację i wypracowywanie wspólnych stanowisk w ramach UE, aby "razem stawić czoła wyzwaniom, przed jakimi stoją nasze społeczeństwa oraz przyczynić się do określania wspólnych europejskich celów".

W tym kontekście wskazano na cztery obszary: społeczeństwo, gospodarka i innowacje; środowisko, energia i transport; bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne; międzynarodowa współpraca i solidarność.

W obszarze społeczeństwo, gospodarka i innowacje premierzy zadeklarowali m.in. dalsze poszerzanie i pogłębianie jednolitego rynku UE, usuwanie barier hamujących wzrost, wspieranie spójności społecznej i terytorialnej, w tym współpracy regionalnej i miejskiej oraz dalszy rozwój współpracy transgranicznej w ramach programów Interreg, w celu usunięcia istniejących barier na przejściach granicznych i nadania silnego impulsu do stymulowania spójności terytorialnej V4.

W obszarze środowisko, energia i transport znalazł się rozwój infrastruktury energetycznej i transportowej w Europie Środkowej, w tym wspólne projekty zlokalizowane zwłaszcza na osi Północ-Południe, transgraniczne połączenia komunikacyjne, poprawa wewnątrzregionalnej spójności transportowej.

Szefowie rządów opowiedzieli się też za promowaniem dywersyfikacji źródeł energii i bezpieczeństwa dostaw oraz czystej i neutralnej pod względem technologicznym transformacji gospodarki zgodnie z celem neutralności klimatycznej UE do 2050 r.

W obszarze bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego szefowie rządów V4 wskazali na przywrócenie właściwego funkcjonowania strefy Schengen, powstrzymywanie przepływów migracyjnych, właściwą ochronę granic i współpracę w kwestiach azylu. Zadeklarowali opartą na konsensusie reformę Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego, a także współpracę w zakresie wspólnego bezpieczeństwa i obrony oraz rozwój zdolności obronnych V4 w ramach NATO i UE.

Premierzy zapowiedzieli też pogłębianie współpracy w ramach regionalnych formatów bezpieczeństwa, współpracę w zakresie identyfikacji i ochrony infrastruktury krytycznej V4 oraz budowanie odporności i zarządzanie ryzykiem w ramach NATO, UE i ONZ.

W obszarze międzynarodowej współpracy i solidarności w deklaracji wskazano na wzmacnianie i dalsze pogłębianie stosunków transatlantyckich, utrzymanie porządku międzynarodowego opartego na prawie oraz zasadach multilateralizmu, również poprzez wspieranie przewodnictwa Polski w OBWE w 2022 r.

CAŁY DOKUMENT: Deklaracja Rocznicowa z okazji 30. rocznicy Grupy Wyszehradzkiej >>>

Szefowie rządów V4 zapowiedzieli również aktywną współpracę Grupy w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, ścisłą współpracę w ramach inicjatyw z zakresu Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony oraz wspólne projekty humanitarne i rozwojowe V4.

Premierzy uznali w deklaracji znaczenie współpracy V4 w kontekście Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Zadeklarowali też zamiar korzystania z doświadczeń Centrum Wymiany Informacji V4 ds. COVID-19 w celu dalszej wymiany informacji i dobrych praktyk w obszarze "ochrony ludności, zarządzania kryzysami, klęskami żywiołowymi i ryzykiem, w tym w zakresie pandemii COVID-19, oraz koordynowania zdolności reagowania kryzysowego państw V4".

"Deklarujemy gotowość zwiększenia od 2022 roku rocznego budżetu Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego do poziomu 10 milionów euro, aby umożliwić dalszy rozwój jego działań operacyjnych w obszarze mobilności młodzieży ('Pokolenie V4') oraz aby zwiększyć jego widoczność w celu promowania V4 wśród przyszłych pokoleń" – dodano w deklaracji.

Na uroczystości w Krakowie premierzy V4 podpisali również Deklarację Cyfrową, czyli deklarację o wzajemnej współpracy przy projektach cyfrowych. Zakłada ona ustanowienie "mechanizmu konsultacji w sprawach cyfrowych na poziomie roboczym oraz wyznaczenie podmiotu punktu kontaktowego do regionalnej współpracy cyfrowej z każdego z krajów V4". Premierzy zapowiedzieli też wspólną pracę w celu zabezpieczenia funduszy UE na transformację cyfrową, w szczególności na wspólne projekty cyfrowe V4.

Premierzy zadeklarowali między innymi budowanie zasobów wiedzy, wspieranie organizacji wspólnych wydarzeń międzynarodowych poprzez delegowanie ekspertów i przedstawicieli wysokiego szczebla, m.in. na Forum Zarządzania Internetem ONZ, które odbędzie się w 2021 r. w Polsce.

Zapowiedziano również wymianę "najlepszych praktyk i wzajemne promowanie osiągnięć V4 w zakresie cyfryzacji, w tym wyników projektów transgranicznych (zwłaszcza w zakresie innowacyjnych produktów i usług".

CAŁY DOKUMENT: Wspólna deklaracja Grupy Wyszehradzkiej o wzajemnej współpracy przy projektach cyfrowych >>>

W dokumencie znalazły się słowa o współpracy przy przygotowywaniu odpowiednich aktów prawnych na poziomie UE, co - według deklaracji - ma przyczynić się do tworzenia i pomyślnego funkcjonowania transgranicznych projektów cyfrowych.

Deklaracja zakłada podjęcie innych, wspólnie ustalonych działań dotyczących nowych i powstających technologii telekomunikacyjnych i cyfrowych technologii informatycznych oraz ich innowacyjnych zastosowań dla zrównoważonego rozwoju, prężnej gospodarki i społeczeństwa. "Niniejsza deklaracja nie tworzy żadnych praw ani obowiązków wynikających z prawa międzynarodowego i nie jest prawnie wykonalna" – zaznaczono.

CZYTAJ TAKŻE: Przywódcy V4 nie tylko o pandemii. Duda: musimy chronić środowisko naturalne, ale rozsądnie

Szczyt szefów rządów krajów Grupy Wyszehradzkiej i 30. rocznica powstania formatu przypadają na trwającą od lipca 2020 r. do czerwca 2021 r. polską prezydencję w V4. Po Polsce przewodnictwo w Grupie przejmą Węgry.

Grupa Wyszehradzka jest nieformalną regionalną formą współpracy Polski, Czech, Słowacji i Węgier. Określana jest jako jeden z owoców upadku komunizmu i transformacji ustrojowej w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Za umowną datę jej powstania przyjmuje się 15 lutego 1991 r., kiedy ówcześni prezydenci Polski - Lech Wałęsa i Czechosłowacji - Vaclav Havel oraz premier Węgier - Jozsef Antall podpisali deklarację określającą cele i warunki wzajemnej współpracy. Miało to miejsce w węgierskim Wyszehradzie, gdzie w XIV wieku spotykali się królowie Polski, Czech i Węgier na negocjacje gospodarcze i polityczne.

Cele Grupy zmieniały się w kolejnych latach i określały współpracę początkowo trzech, a po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 r. czterech krajów. Od 2004 r. wszystkie kraje V4 są członkami Unii Europejskiej, a Grupa Wyszehradzka stanowi forum wymiany doświadczeń oraz wypracowywania wspólnych stanowisk w sprawach dotyczących regionu i UE.