Władza ustawodawcza w Polsce – organy, uprawnienia, funkcje

● Zgodnie z art. 10 Konstytucji w Polsce obowiązuje trójpodział władzy na: władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. ● Władzę ustawodawczą w Polsce sprawują Sejm i Senat. ● Posłowie i senatorowie wybierani są w powszechnych wyborach tego samego dnia, ale innym systemem wyborczym. ● Najważniejszą funkcją władzy ustawodawczej jest wydawanie aktów prawnych.

Art. 10 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że ustrój Polski opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą – Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą – sądy i trybunały.

Władza ustawodawcza w Polsce należy do Sejmu i Senatu, czyli dwuizbowego parlamentu. Parlament w ramach władzy ustawodawczej ma możliwość uchwalania ustaw, będących obowiązującymi w Polsce aktami prawnymi. 

Obie izby mają podobny status prawny i organizację wewnętrzną, jednak w zakresie władzy ustawodawczej to Sejm ma silniejszą pozycję, szczególnie jeśli chodzi o funkcję kontrolną, którą sprawuje wyłącznie izba poselska.

Przedstawiciele obu izb wybierani są w powszechnych wyborach parlamentarnych. Posłowie i senatorowie sprawują władzę ustawodawczą przez cztery lata od pierwszego po wyborach posiedzenia Sejmu do dnia przed zebraniem się nowego Sejmu.

Sejm, czyli niższa izba parlamentu, liczy 460 posłów, wybranych w powszechnych wyborach według proporcjonalnego systemu wyborczego na czteroletnią kadencję. Posłów wybiera się w 41 okręgach wyborczych. W zależności od liczby uprawnionych do głosowania obywateli, w okręgu wyborczym wybiera się od 7 do 20 posłów. Po obliczeniu liczby mandatów dla każdego komitetu wyborczego w okręgu, mandaty otrzymują osoby, które otrzymały najwięcej głosów na swojej liście.

Senat, czyli wyższa izba parlamentu, liczy 100 senatorów, wybieranych w stu jednomandatowych okręgach systemem większościowym. Mandat senatora otrzymuje kandydat z największą liczbą głosów w danym okręgu.

Senat ma mniejsze uprawnienia ustawodawcze od Sejmu. Ma jednak prawo do inicjatywy legislacyjnej, może proponować zmiany w ustawach uchwalonych przez Sejm, a także je odrzucać.

Parlament sprawuje następujące funkcje:

Funkcja ustawodawcza – najważniejsza funkcja władzy ustawodawczej w Polsce. Pozwala parlamentowi wydawać akty prawne dotyczące m.in. praw i wolności obywatelskich, prawa karnego, działania organów państwa, uchwalania budżetu. Sejm i Senat w ramach tej funkcji pełnią również funkcję ustrojodawczą, która pozwala parlamentowi na nowelizację konstytucji lub uchwalenie nowej.

Funkcja kontrolna – pozwala Sejmowi kontrolować pracę rządu i administracji. Posłowie mogą kierować interpelacje, wnioski i zapytania do członków Rady Ministrów, tworzyć komisje śledcze, stałe i nadzwyczajne oraz kontrolować wykonywanie ustawy budżetowej. W przeciwieństwie do Sejmu, Senat ma bardzo ograniczone uprawnienia kontrolne. Może jedynie zażądać informacji od organów władzy publicznej. 

Funkcja kreacyjna – pozwala parlamentowi powoływać inne organy konstytucyjne państwa, m.in. Prezesa Rady Ministrów i Radę Ministrów, sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Sądownictwa, Rady Polityki Pieniężnej oraz Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Funkcja europejska parlamentu – od 2004 r. Sejm i Senat mogą wpływać na prawodawstwo unijne.

Władzę ustawodawczą zgodnie z konstytucją sprawują Sejm i Senat. Prawo do inicjatywy ustawodawczej, czyli przedkładania Sejmowi projektów ustaw, przysługuje: - posłom (min. 15-osobowej grupie lub komisji poselskiej), - senatorom (min. 10-osobowej grupie lub komisji senackiej), - Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, - Radzie Ministrów, - obywatelom Polski, którzy mają prawa wyborcze (po zebraniu 100 tys. podpisów pod projektem).

Inicjatywy ustawodawczej w zwykłym trybie nie można wnosić w odniesieniu do projektów ustawy budżetowej oraz zmian konstytucji.