Projekt zmiany konstytucji wróci. Senator Kwiatkowski o szczegółach

Senacka Komisja Ustawodawcza rozpatrzyła we wtorek postulaty, które 2 lipca zgłoszono podczas wysłuchania publicznego na temat zmiany konstytucji dotyczącej Trybunału Konstytucyjnego. Projekt nowelizacji zakłada m.in. wygaszenie kadencji dotychczasowych sędziów Trybunału Konstytucyjnego i ukształtowanie jego składu według nowych zasad.

- To postulaty organizacji społecznych, po dzisiejszym zaopiniowaniu, trafią w formie propozycji poprawek na kolejne posiedzenie komisji, gdzie senatorowie podejmą ostateczną decyzją co do ich kształtu. A na końcu oczywiście, wraz z całym projektem ustawy, trafią na posiedzenie plenarne Senatu - powiedział senator Krzysztof Kwiatkowski, zapowiadając, że prace te odbędą się po 21 września, gdy Senat wznowi prace po przerwie wakacyjnej.

Wśród pozytywnie zaopiniowanych przez komisję propozycji społecznych jest włączenie Senatu w proces kształtowania składu osobowego Trybunału Konstytucyjnego. Obecnie zgodnie z art. 194 konstytucji TK składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na dziewięć lat.

Kierunek zmian pozytywnie zaopiniowany przez komisję zakłada dwa możliwe rozwiązania: pierwsze to wybór sędziów TK przez Sejm za zgodą Senatu, drugie to wybór przez senatorów części składu TK.

Komisja pozytywnie zarekomendowała też m.in. wprowadzenie zasady, by prezesa i wiceprezesa TK nie powoływał prezydent, lecz by ich wyboru dokonywało Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Prezydent też, co poparli senatorowie komisji, miałby nie odbierać ślubowań od sędziów TK przed podjęciem przez nich funkcji.

Inne dyskutowane propozycje społeczne, jak np. kwestia zgłaszania "kandydatów na kandydatów sędziów TK" przez różne gremia prawnicze, co miałoby służyć preselekcji kandydatów spośród - jak zakłada konstytucja - osób wyróżniających się wiedzą prawniczą, nie zostały pozytywnie zaopiniowane przez komisję ze względu na to, że nie powinny znaleźć się w treści konstytucji, ale ustawy o TK.

Podobnie jest z kwestią karencji, czyli wprowadzenia zasady, by sędziami TK nie mogli zostać czynni politycy, a dopiero po czterech latach od momentu zakończenia sprawowania przez nich mandatu np. posła lub senatora czy innej funkcji.

Projekt zmiany konstytucji, który trafił do Senatu w marcu zakłada m.in. nowy wybór sędziów TK oraz stworzenie podstaw do szerszego stosowania konstytucji bezpośrednio przez sądy (tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjności).

Projekt zmiany konstytucji zakłada wprowadzenie m.in. zmian w art. 193 oraz art. 194 ustawy zasadniczej w części poświęconej Trybunałowi Konstytucyjnemu.

Zmiana wprowadzona do art. 193 ma dać podstawy dla szerszego stosowania konstytucji w sposób bezpośredni w praktyce orzeczniczej sądów, co określa się jako rozproszoną kontrolę konstytucyjności.

Z kolei zmiana art. 194 ma ograniczyć możliwość ubiegania się o wybór na stanowisko sędziego TK przez osoby związane z bieżącym życiem politycznym, w tym posła, europosła, senatora, ministra. Dodatkowo zmiana art. 194 przewiduje wprowadzenie trzyletniej kadencji na stanowiskach prezesa i wiceprezesa TK.

Ponadto projekt ustawy o zmianie konstytucji zawiera przepisy epizodyczne. Stanowią one, że z dniem wejścia w życie zmiany w konstytucji wygasa kadencja dotychczasowych sędziów TK, a jego nowy skład zostanie wybrany przez Sejm większością 3/5 głosów (276 posłów).

Gdyby tego wyboru nie udało się dokonać w ciągu dwóch miesięcy, wówczas Sejm ma dokonać wyboru 15 sędziów bezwzględną większością głosów. Zgodnie z projektem, zastosowanie większości bezwzględnej ma zostać zrównoważone wprowadzeniem trzech długości kadencji sędziów pierwszego składu TK (pierwszych pięciu na 3 lata, kolejnych pięciu na 6 lat i kolejnych pięciu na 9 lat).

Projekt nowelizacji konstytucji jest częścią szerszego pakietu aktów prawnych, które mają - w zamierzeniu obecnych władz - przywrócić w Polsce praworządność. Pozostałymi są: uchwała w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego, którą Sejm podjął 6 marca, a także poselskie projekty ustaw o Trybunale Konstytucyjnym oraz Przepisy wprowadzające ustawę o TK. Inne ważne propozycje w tym kontekście to nowelizacja ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, a także zaplanowane do przedstawienia na jesień projekty dotyczące statusu sędziów, którzy przeszli procedurę przed obecną KRS (tzw. neosędziowie), a także Sądu Najwyższego.