Dwa zawiadomienia do prokuratury. NIK o Hermesie

Po kontroli NIK w Prokuraturze Krajowej Izba negatywnie oceniła proces nabycia systemu Hermes przez PK w listopadzie 2020 roku, jak również zbadane w kontroli aspekty jego wykorzystania.

"Chociaż system do analizy danych z otwartych źródeł kosztował ponad 15 mln zł, to jego zakupu dokonano bez żadnego przygotowania. Nie przeprowadzono analizy potrzeb, zakresu zastosowania tego systemu, czy konkretnych jego funkcjonalności" - podała Izba.

Kontrolerzy dodali, że Prokuratura Krajowa przy zakupie Hermesa "w sposób nieuprawniony wyłączyła zastosowanie przepisów o zamówieniach publicznych, choć na rynku były tańsze oprogramowania o takich samych możliwościach".

Według NIK było to działanie nielegalne, rażąco niegospodarne i nierzetelne. "W toku kontroli ustalono również, że system stosowano do wyszukiwania informacji o znanych politykach, samorządowcach, prokuratorach i osobach ze sfery biznesu" - dodała.

O tym, że prokuratura używała Hermesa, informował w marcu 2024 roku Maciej Duda z "Superwizjera". Szczegóły dotyczące zakupu systemu i jego możliwości ujawnił później Robert Zieliński z portalu tvn24.pl.

Prezes NIK Marian Banaś powiedział na środowej konferencji prasowej, że "wyniki kontroli NIK wskazują na rażący brak staranności najwyższych rangą funkcjonariuszy publicznych przy wydawaniu publicznych pieniędzy, a także na użytkowanie zakupionego narzędzia w sposób niedopuszczalny dla demokratycznego państwa prawa i w sposób zupełnie sprzeczny z podstawowym zadaniem prokuratury".

Dodał, że zawarta umowa była nierzetelna, ponieważ preferowała interesy zagranicznego dostawcy.

- Sposób jego użytkowania (oprogramowania Hermes) naruszył obowiązujące przepisy, a nawet mógł istotnie naruszać prawa i wolności obywatelskie - zaznaczył.

Prezes NIK wyjaśnił, że kontrola wykazała, iż wysocy rangą prokuratorzy zlecali wyszukiwanie informacji przy pomocy zakupionego oprogramowania ustnie, bez wymaganego formalnego wniosku oraz bez wskazania czy ma to związek z prowadzonymi przez prokuraturę śledztwami.

Główny specjalista kontroli państwowej NIK Sebastian Szozda mówił, że "w ocenie NIK zakup tego systemu naruszał nie tylko przepisy prawa, ale również dokonano go w sposób nierzetelny, a także z naruszeniem zasady gospodarnego wydatkowania środków publicznych"

Poinformował, że nabycia systemu Hermes dokonano z pominięciem jakichkolwiek analiz w zakresie potrzeb usprawnienia procesu analizy kryminalnej, oczekiwanych możliwości takiego oprogramowania i zakresu jego wykorzystania. Dodał, że nie wzięto pod uwagę potrzeb analityków, którzy mieli docelowo wykorzystywać ten program.

- W ocenie NIK zakup tego typu oprogramowania jak system Hermes można uznać za zakup celowy, to jest zgodne z zadaniami prokuratury, jednakże celowość ta powinna być wykazana za pomocą właśnie tych analiz, które pominięto - powiedział Szozda.

Poinformował także, że wyniki kontroli wskazują, że system Hermes był droższy o około 6,5 miliona złotych od porównywalnych systemów o tożsamych funkcjonalnościach. - Zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, że kierownictwo Prokuratury Krajowej od początku rozważało nabycie konkretnego programu od konkretnego dostawcy - przekazał.

Prokuratura Regionalna w Rzeszowie poinformowała w środę w opublikowanym komunikacie, że kontynuuje śledztwo dotyczące "podejrzenia popełnienia przestępstwa kwalifikowanego z art. 296 § 3 k.k. i art. 231 § 1 k.k., związanego z zakupem i użytkowaniem przez Prokuraturę Krajową w latach 2020-2023 oferowanego przez izraelską firmę NSO Group Technologies Ltd oprogramowania o nazwie handlowej Hermes".

Jak przekazano, do akt śledztwa włączono między innymi wystąpienie pokontrolne Najwyższej Izby Kontroli z przeprowadzonej w Prokuraturze Krajowej kontroli w zakresie legalności, celowości i rzetelności zakupu i wykorzystania systemu Hermes.

"W ostatnim czasie uzyskano również opinię biegłych z zakresu informatyki z Biura Badań Kryminalistycznych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, wydaną po przeprowadzeniu badań zabezpieczonej w Prokuraturze Krajowej infrastruktury systemu Hermes, w tym zawartości dysków twardych serwerów, stacji roboczych, komputerów stacjonarnych i przenośnych oraz zbudowanej na potrzeby jego obsługi infrastruktury sieciowej" - czytamy.

Prokuratura Regionalna w Rzeszowie przekazała, że "aktualnie ustalenia i wnioski zawarte w wystąpieniu pokontrolnym NIK, jak również w ekspertyzie biegłych są przedmiotem pogłębionej analizy, a jej wynik warunkować będzie kolejne czynności i decyzje procesowe, które zostaną podjęte w dalszym toku śledztwa".

Dodano, że w trwa także "weryfikacja sprawdzeń ('analiz'), jakie zostały przeprowadzone przy wykorzystaniu oprogramowania Hermes".

Rzeszowska prokuratura poinformowała, że przy tej okazji ujawniono między innymi, że "w okresie listopada-grudnia 2023 roku oprogramowanie Hermes wykorzystane zostało w przedsięwzięciu określonym jako 'Analiza na potrzeby stanowiska Prokuratora Generalnego w przedmiocie rozpatrywanych przez Sąd Najwyższy protestów wyborczych w związku z wyborami parlamentarnymi, które odbyły się w dniu 15 października 2023 roku oraz protestami referendalnymi'".

W komunikacie dodano, że "celem miało być m. in. stwierdzenie 'czy na portalach społecznościowych zidentyfikowano wpisy sugerujące niewłaściwe wykonywanie obowiązków przez członków komisji wyborczych w zakresie wydania kart referendalnych w dniu 15 października 2023 roku oraz czy w sieci zachęcano do wzięcia udziału w referendum lub bojkotu referendum'".

Minister sprawiedliwości, prokurator generalny Adam Bodnar opublikował wpis na platformie X z załączonym komunikatem prokuratury. "Panie Ministrze Zbigniewie Ziobro, czy naprawdę chciał Pan, wraz z kolegami prokuratorami, unieważnić wybory z 15 października 2023 r. przy wykorzystaniu analiz z Hermesa? Serio?" - napisał.