Niemieckie patrioty, dyplomatyczne noty i wyimaginowana federacja

Ta wspólna obrona, nawet w niewielkim zakresie, mogła być prowadzona przez siły zbrojne Niemiec i Polski, bez innych partnerów, ale w ramach Przymierza Atlantyckiego. Odcinanie się od takiej współpracy albo nawet od perspektywy takiej współpracy szkodzi polskiemu bezpieczeństwu i może także w przyszłości paraliżować decyzje całego zachodniego przymierza.

Ostatnią decyzję rządu trzeba widzieć w pełnym kontekście. Ten kontekst to skierowanie głównego propagandowego ostrza w polityce zagranicznej na Niemcy. Niechęć, nawet nierzadko wrogość do Niemiec, jest centralnym elementem opowieści partii rządzącej i jej szerokiego zaplecza propagandowego na temat polityki zagranicznej i wewnętrznej. Opiera się ona ostatnio na porównywaniu czasów sowieckich do obecnej pozycji Niemiec w ramach Unii Europejskiej. Trudno w ogóle polemizować z taką opowieścią. Najdelikatniej mówiąc, jest to dowód wyjałowienia ideologicznego partii rządzącej i jej medialnego zaplecza. Antyniemiecka opowieść jako pomysł na Polskę w Europie to pokaz słabości, a nie pokaz siły. Można też dodać, że porównanie współczesnych Niemiec do Sowietów jest obraźliwe dla milionów ofiar sowieckiego reżimu.

A teraz po kolei. W stosunkach polsko-niemieckich od końca II wojny światowej można wyróżnić kilka zasadniczych porządków i okresów, które warto rozumieć i przywołać, aby nie wprowadzać zamieszania i aby lepiej zarządzać polsko-niemieckim sąsiedztwem.

Pierwszy porządek to porządek pamięci i historii. Niemiecka agresja na Polskę i zbrodnie niemieckiej Trzeciej Rzeszy w Polsce nigdy nie zostaną przez nas zapomniane. Rany ludzkie, materialne i kulturowe tych zbrodni nie zostaną nigdy zaleczone i zatarte. II Rzeczpospolita, wymarzone państwo polskie, ledwo co odzyskane po rozbiorach, zostało przez Trzecią Rzeszę – wespół ze stalinowską Rosją – bezpowrotnie zniszczone. Polska jako naród i państwo poniosła kolosalne straty, a wyjątkowa, wielowiekowa cywilizacja polskich Żydów została przez nazistowskie Niemcy unicestwiona w sposób nieodwracalny.

Drugi porządek to okres powojenny, do lat 1965-1970. Niemcy zostały pokonane przez mocarstwa alianckie, które decydowały o losach Niemiec i Polski. Na żądanie Stalina, za zgodą Zachodu, Polska została zmieniona w sensie terytorialnym. Utrata wschodniej połowy Rzeczypospolitej została "zrekompensowana" kosztem Niemiec przyznaniem Polsce Ziem Zachodnich i Północnych. Nie był to wybór Polski, ale ziemie te stały się szybko organiczną częścią polskiej rzeczywistości.

Polska została podporządkowana w każdej dziedzinie Moskwie, także za zgodą mocarstw zachodnich. To było także przyczyną tego, że powojenne decyzje o reparacjach wojennych dla Polski zostały oddane w gestię Związku Sowieckiego. Nie dość, że te reparacje wojenne były formalnie niewielkie, to jeszcze o ich formule miała za Polskę decydować Moskwa. Zgodziły się na to Stany Zjednoczone i Wielka Brytania, które nie widziały już w Polsce państwa suwerennego, lecz wasala stalinowskiego ZSRS. Zemściło się to na Polsce, gdy bierutowska ekipa w porozumieniu z Moskwą rezygnowała z domagania się reparacji.

Polska straciła po wojnie suwerenność, tracąc także wielką cześć swojego terytorium i ogromną część swojego dziedzictwa kulturalnego. Niemcy utraciły dużą część suwerenności i dużą część terytorium i dziedzictwa kulturalnego – te ostatnie głównie na rzecz Polski. Ale tu nie ma równoległości i symetrii. Te zmiany dokonały się z winy Niemiec, jako jeden z finalnych skutków II wojny światowej i polityki Trzeciej Rzeszy Niemieckiej. W Niemczech Zachodnich Niemcy mogli bez ograniczeń rozwijać pamięć o wysiedleniu z Polski czy Czechosłowacji. Dyskusja o powojennym wysiedleniu Polaków z Polski Wschodniej była przez prawie pięć dekad zakneblowana przez komunistyczne władze.

Naród niemiecki utracił dodatkowo swoją państwową jedność po wojnie, ponieważ mocarstwa zadecydowały o powołaniu dwóch państw – demokratycznej RFN i komunistycznej NRD. Amerykanie i zachodni sojusznicy, nie bez początkowych wahań, zdecydowali o daleko idącym włączeniu prozachodniej RFN do zachodnich struktur wojskowych, gospodarczych i politycznych. Integracja Niemiec z Zachodem jest jednym z naczelnych osiągnięć świata zachodniego w XX wieku i jednym z naczelnych osiągnięć Niemiec, faktycznie przekreślającym II wojnę światową. To włączenie do zachodnich sojuszy było na tyle głębokie, że Niemcy nie przyjęli sowieckich propozycji zjednoczenia państwa w zamian za odwrócenie się od Zachodu, szczególnie od Stanów Zjednoczonych. Kierownictwo polityczne zachodnioniemieckiego państwa nie wybrało drogi Austrii, która odzyskała państwową jedność po okupacji powojennej, ale za cenę nieuczestniczenia w zachodnich sojuszach. Ten stan trwał w przypadku Austrii aż do połowy lat 90-tych, do wejścia do Unii Europejskiej. Niemcy Zachodnie w NATO są od połowy lat 50., i są także jednym z państw założycielskich Wspólnoty Europejskiej.

Czas powojenny to moment, gdy wrogość Niemców i Polaków wydawała się być niemożliwa do przełamania. Ogrom zbrodni niemieckich, popełnionych na Żydach i Polakach, był przytłaczający.

Życie jednak zaczęło toczyć się dalej. Dwadzieścia lat po wojnie, gdy szczególnie Niemcy Zachodnie zaczęły już otrząsać się z wojny, w Polsce biskupi Kościoła Katolickiego podjęli pierwszą próbę odbudowy relacji polsko-niemieckich. Atak na Kościół ze strony komunistycznej partii i propagandy komunistycznej był potężny. Biskupów nazywano zdrajcami, propaganda antyniemiecka padała na podatny grunt w społeczeństwie, które nadal odczuwało straty wojenne. Kilka lat po antyniemieckiej i antykościelnej furii, komunistyczne władze zawarły z Niemcami Zachodnimi układ o uznaniu przez RFN granicy na Odrze i Nysie. W społeczeństwie przyjęto to z ogromną ulgą. Widmo utraty Ziem Zachodnich przestało ciążyć nad losami milionów Polaków. Znam ludzi, którzy mówili mi, że dopiero po układzie PRL-RFN z grudnia 1970 r. poczuli się na Ziemiach Zachodnich i Północnych na trwale u siebie.

Żeby zrozumieć kontekst potępianej dzisiaj tradycji niemieckiej "polityki wschodniej" czyli "Ostpolitik", nie można zapominać, że to właśnie owa "Ostpolitik" otwarła drogę do kontaktów polsko-niemieckich. Bez "Ostpolitik" RFN nie uznałaby granicy polskiej na Odrze i Nysie. Takie były realia geopolityki i kto o tym zapomina, fałszuje historię.

Nadchodzi kolejny moment polsko-niemieckiego sąsiedztwa, to lata 70. i 80. Polacy i Niemcy zaczynają się poznawać nawzajem. Łatwiej jest wyjechać na Zachód, bardzo, bardzo często Polacy wyjeżdżają do RFN. Dodatkowo zbliża Polaków i Niemców z NRD otwarcie granicy w początku lat 70., takie małe "socjalistyczne Schengen". To otwarcie trwa do powstania Solidarności.

W obawie przez antysocjalistyczną rewoltą, ortodoksyjnie komunistyczne władze we Wschodnim Berlinie zamykają się na kontakty z Polską. W NRD budzi się demon antypolskiej propagandy. Odmiennie jest w Niemczech Zachodnich. Polska budzi ciekawość, a w czasach Solidarności i stanu wojennego autentyczny zachwyt. Polacy są pokazywani jako ci, którzy mogą przełamać podział Europy. Nie ma rozumnego środowiska w Niemczech współczesnych, które kwestionowałoby fakty historyczne, że to polski ruch Solidarności był jednym z głównych czynników otwierających drogę do przełamania podziału Europy i odzyskania państwowej jedności Niemiec. Ale dużą rolę Niemcy przypisują także odwilży w Związku Sowieckim i polityce Gorbaczowa.

Kolejny porządek to lata 90. Niemcy jednoczą się na fundamentalnej zasadzie, że nowe państwo jest nadal członkiem najważniejszych instytucji zachodnich. Pierwszym mocarstwem, które dąży do zjednoczenia Niemiec i ustanowienia nowego powojennego porządku są nie kto inny jak Stany Zjednoczone. Zastrzeżenia mają początkowo Londyn i Paryż, ale Waszyngton ma zdanie decydujące i z dwóch państw niemieckich powstaje jedno, a Berlin odzyskuje w pełni rolę stolicy.

Traktat graniczny między zjednoczonymi Niemcami i niepodległą Polską zamyka wreszcie trwale, faktycznie i formalnie, problem wspólnej granicy. Polska mozolnie wychodzi z bloku wschodniego i zdąża na Zachód. Zjednoczone Niemcy popierają powiększenie Unii Europejskiej i NATO jeszcze zanim zrobią to inne państwa zachodnie, na czele ze Stanami Zjednoczonymi. Narodowe interesy Polski i Niemiec są zgodne.

Polska chce być objęta sojuszami zachodnimi, a Niemcom potrzebne jest rozszerzenie zachodniej strefy na Polskę. 70 km od stolicy Niemiec ma rozciągać się strefa stabilności – mówią elity niemieckie. Rozszerzenie UE i NATO jest w narodowym interesie Niemiec, co sprawia, że popierają je rządy centroprawicowe i centrolewicowe. Ratyfikacja wejścia Polski do Niemiec zostanie zadecydowana przez Bundestag, gdy rządy sprawuje koalicja SPD – Zieloni. Na jej czele stoi Gerhard Schröder. Rokowania o wejściu Polski do UE kończą się, gdy nadal rządzi ta sama koalicja. Schröder w 2004 r. odcina się zdecydowanie od roszczeń wobec Polski odnośnie do majątków na Ziemiach Zachodnich i Północnych, które próbowały obudzić niektóre skrajne środowiska w Niemczech. Korzystne dla Polski decyzje Niemiec, podjęte przez rząd SPD-Zieloni dzisiaj są zapomniane w świetle późniejszych, kompromitujących i szkodliwych powiązań Schrödera z Putinem.

 I wreszcie porządek współczesny, po wejściu Polski do NATO i UE. Można wspomnieć o setkach powiązań polsko-niemieckich, w gospodarce, życiu społecznym i politycznym. O intensywnych kontaktach dwustronnych na najprzeróżniejszych szczeblach. O zniknięciu kontroli granicznych, co dzisiaj jest oczywistością, a jeszcze niedawno była to granica podziału, wrogości i nieufności. Polska wraz z resztą Europy Środkowej to najważniejszy partner gospodarczy Niemiec, co sprawiło, że obawa z lat 90., że granica niemiecko-polska może być jak granica Stanów Zjednoczonych z Meksykiem, nie sprawdziły się.

Zasada sojuszniczości w ramach UE została po raz pierwszy zastosowana w 2006-2007 r., gdy Unia i przewodniczące wtedy pracom UE Niemcy nie zgodziły się na rosyjskie żądania, aby po powiększeniu Unii obszar Polski i innych krajów dawnego bloku wschodniego miał gorszy status handlowy. Wydawało się, że stosunki mogą być właściwie idealne. Ale tu pojawiły się poważne rysy i problemy.

Europejski kryzys finansowy nie zagroził polsko-niemieckiemu partnerstwu, ponieważ Polska już na tyle była stabilna finansowo i gospodarczo, że nie potrzebowała nadzwyczajnego wsparcia, jak Grecja, Hiszpania czy Irlandia. Ale zaufanie między Warszawą i Berlinem podważył kryzys migracyjny, gdy także samodzielna decyzja rządu niemieckiego spowodowała, że do Niemiec i Europy napłynęła duża fala imigrantów z Bliskiego Wschodu. Niemcy zaczęto krytykować w Polsce jako kraj, który nie konsultował swojej decyzji z innymi oraz jako ten kraj, który spowodował zagrożenie dla "chrześcijańskiego" dziedzictwa Europy na skutek otwarcia się na imigrację z krajów muzułmańskich. Wtedy to w propagandowym przekazie środowisk, określających się mianem "prawicowych" czy "konserwatywnych" na trwale pojawił się element zagrożenia kulturowego z Zachodu dla Polski. Unia, Bruksela, Paryż, i szczególnie Berlin miały do Polski eksportować laickość i wielokulturowość. Ten nurt propagandowy uruchamiany jest ciągle dzisiaj.

Decyzje Niemiec, aby zbudować szczególne relacje z Rosją w obszarze energetyki, podważyły intensywne relacje Berlina z Warszawą. Tłumaczenia Niemców, że Rosję lepiej wciągać do współpracy z Europą niż ją izolować nie znalazły zrozumienia w Polsce, gdzie spodziewano się, że rosyjskie agresje w Gruzji, na Krymie oraz Donbasie to wstęp do kolejnych agresywnych akcji rosyjskich nie tylko przeciwko Ukrainie, ale reszcie Europy Środkowej i Wschodniej.

Polskie przewidywania okazały się słuszne, a fakt, że Niemcy nie uznawały aneksji Krymu czy ataku na Gruzję za dalekosiężne zagrożenie, był w Polsce traktowany z rosnącą irytacją. Polska liczyła na Amerykę w powstrzymaniu Nord Stream2, ale Niemcy parły do budowy rurociągu. Sprzeczny z polskimi oraz europejskimi interesami gazociąg został wstrzymany dopiero na godziny przed rosyjską inwazją na Ukrainę. Niemcy otrząsnęły się z zachwytu wobec putinowskiej Rosji, choć z wahaniem i wątpliwościami włączyły się do wsparcia wojskowego Ukrainy. Eskalacja wojny przez dyktatora z Kremla przekonały Niemców, że Rosja jest trwałym zagrożeniem i że powrotu do relacji z Moskwą długo nie będzie.

I to jest kontekst i porządek, w jakim trzeba ocenić ocenę kwestii niemieckich systemów Patriot. Właśnie na tym polega sens inwestycji w polskie bezpieczeństwo, jakim było przyjęcie Polski do NATO i również do UE, że terytoria Polski i Niemiec są jednością w sensie militarnym. W razie zagrożenia Polski, zagrożenie odczuwają w stopniu identycznym Niemcy i co więcej, włączają się w jego ochronę. W Niemczech dodatkowo stacjonują główne siły amerykańskie, które swobodnie mogą wchodzić do Polski na wypadek zagrożenia.

A co do żołnierzy niemieckich? Tak, Polska będzie w pełni bezpieczna, jeśli naszego terytorium będą bronić najważniejsi sojusznicy, w tym Niemcy. Na współpracy wojskowej Polski i Niemiec skorzystają oba państwa i całe NATO. Udział wojsk niemieckich w obronie Polski jest nie tylko wyobrażalny, ale pożądany. Teraz i w przyszłości.

Czy to możliwe ? Tak, chociaż o dzisiejszym stanie relacji z Niemcami decydują, jak to mówiono kiedyś, czynniki wewnętrzne. Kiedy dyskutowano o systemach Patriot z Niemiec, polski rząd deklarował, że poskarżył się na Niemcy w kilkudziesięciu państwach, a chodziło o niezapłacone reparacje. Na nikim w Europie ani w Ameryce te dyplomatyczne noty nie robią wrażenia. Rząd PiS musiałby także poskarżyć się na Waszyngton i Londyn, które w 1945 r. zgodziły się, że o reparacjach będzie decydować za nas Związek Sowiecki.

I ostatnia sprawa. Niemcy mają jakoby dążyć do "federalnej", czyli "niemieckiej" Europy, ponieważ taki cel stawia sobie koalicja rządowa w Niemczech. Nie ma tu miejsca na tłumaczenie, że federalizm w Niemczech inaczej rozumiany jest niż w Polsce. Wiadomo nie od dzisiaj, że Unia Europejska jest czymś pomiędzy związkiem suwerennych państw a federacją. I z tego wynikają jej największe plusy i także jej słabości. Ale to się długo, jeśli w ogóle, nie zmieni.

Największymi przeciwnikami budowy federalnej Europy wcale nie są kraje tzw. Trójmorza, na czele z Węgrami, z których szereg ma szczególne i ścisłe relacje z Niemcami. Największym przeciwnikiem federalizacji Europy jest Francja, która ma kompletnie odmienną tradycję państwową i gospodarczą od Niemiec. Gdyby na serio chciano zwalczać "federalizację Europy". to najważniejsze byłyby dla rządu relacje z Paryżem. Ale tak nie jest.

A może po prostu chodzi o "wyimaginowaną federację", "wyimaginowane zagrożenie"? Szkoda tylko, że w sytuacji realnego rosyjskiego zagrożenia dla Polski i NATO, kończy się to na niezrozumiałej odmowie przyjęcia przez obecny rząd niemieckiego uzbrojenia i obsługującej to uzbrojenie niemieckiej załogi wojskowej.