Uniwersytet Jagielloński, najstarsza polska uczelnia wyższa, zainaugurował w niedzielę 654. rok akademicki. Uczestniczący w uroczystości minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin zapowiedział, że nakłady na naukę wzrosną w najbliższych latach do 1 procenta PKB.
Gowin w swoim przemówieniu poinformował, że już w projekcie przyszłorocznego budżetu państwa rząd przewidział wzrost nakładów na naukę i szkolnictwo wyższe o kolejny 1 mld zł. - To są dopiero pierwsze kroki, w dobrą stronę, znaczące, ale pierwsze - ocenił wicepremier i zaapelował do polityków wszystkich opcji o ponadpartyjne porozumienie na rzecz zdecydowanego zwiększenie finansowania nauki i szkolnictwa wyższego.
"Konstytucja dla Nauki"
Według niego w ciągu najbliższych lat nakłady te powinny wzrosnąć z obecnych 0,44 proc., do 1 proc. PKB. - Tylko w ten sposób możemy zbudować nowoczesne państwo i gospodarkę - mówił Gowin, zaznaczając równocześnie, że od co najmniej podwojenia środków na naukę zależy, czy zrealizują się założenia Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju wicepremiera Mateusza Morawieckiego.
Jarosław Gowin podczas swojego wystąpienia zaprezentował najważniejsze założenia projektu reformy systemu szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce, tzw. Konstytucji dla Nauki, która została zaprezentowana we wrześniu podczas Narodowego Kongresu Nauki w Krakowie. Podkreślił, że projekt powstał z inicjatywy oraz we współpracy ze środowiskiem akademickim.
- Rok temu deklarowałem, że nowa ustawa będzie powstawała w szczerym, uczciwym dialogu ze środowiskiem akademickim. Mogę uczciwie powiedzieć, że tę zapowiedź zrealizowaliśmy - ta ustawa powstaje w toku bezprecedensowego szerokiego dialogu ze środowiskiem, przyznaje to też Komisja Europejska, która wskazują ją jako wzór do naśladowania dla innych krajów - mówił Gowin. W pracach nad projektem ustawy – zaznaczył – wzięło udział ponad 7 tys. naukowców, studentów, osób z kadry administracyjnej uczelni.
Zastąpi cztery ustawy
Jak mówił szef resortu nauki, rozwiązania zawarte w zaprezentowanym projekcie w "co najmniej 90 proc." pokrywają się z rekomendacjami dotyczącymi polskiego szkolnictwa wyższego i nauki przedstawionymi niedawno przez Komisję Europejską, w tym rozszerzają autonomię i upodmiotowiają polskie uczelnie.
Gowin podkreślił, że gotowy projekt ustawy, który ma zastąpić cztery dotychczasowe ustawy jest od nich o połowę krótszy. - Mamy też ambicję, aby co najmniej o połowę zmniejszyć liczbę aktów wykonawczych z obecnych 80. Ambitny cel, to żeby było ich 25, ale jak będzie 40 to też wybaczycie - mówił do zebranych w Auditorium Maximum UJ.
Według szefa resortu nauki jednym z głównych założeń nowej ustawy jest poszerzenie autonomii uczelni, tak aby zdecydowana większość spraw regulowana była na poziomie ich statutów i przepisów wewnętrznych. - Większa wolność, autonomia, to także większa odpowiedzialność za poszerzoną sferę wolności - zaznaczył.
Wicepremier poprosił przedstawicieli szkół wyższych, by już teraz rozpoczęli debatę nad statutami swoich uczelni, bo to będzie akt najważniejszy. - Proszę, żeby ten "nieszczęsny dar wolności" – jak nazywał to ks. prof. Józef Tischner, żebyście ten dar wolności wykorzystali w duchu naprawdę otwarcia się na wyzwania XXI-w. - dodał.
Jedną ze zmian – zapowiedział Gowin – będzie silniejsze umocowanie rektorów "prawdziwych przywódców, liderów" wybieranych spośród co najmniej dwóch kandydatów typowanych przez nowy organ – Radę Uczelni. O tym, kto będzie członkiem tego organu w 100-proc. decydować będzie społeczność akademicka – zapewnił minister
- Podkreślam, parlament ani tym bardziej rząd nie będzie tutaj w nic ingerował, nie ma żadnego miejsca do ingerencji politycznej - zastrzegł Gowin.
Zmiany "będą głębokie"
Zapowiedział, że nowe przepisy uproszą "niezwykle obecnie skomplikowany" system finansowania uczelni – otrzymają one środki z kilku zamiast obecnych kilkudziesięciu źródeł. Szkoły wyższe będą miały zdecydowanie większą autonomię także w wykorzystaniu środków finansowych.
Gowin zapowiedział, że zmiany, które powinny rozpocząć się od 1 października 2018 r. będą "głębokie, ale ewolucyjne, stopniowe, tak by uczelnie miały czas przygotować się" i potrwają do 2026 r.
- Ta reforma jest wielką szansą nie tylko dla uczelni, ona jest szansą dla całej Polski. Mamy obowiązek wykorzystać tę szansę i o to proszę i liczę - dajmy Polsce nowy silny impuls rozwojowy, to jest nasze wspólne działanie - zaapelował wicepremier.
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Wojciech Nowak w swoim przemówieniu odniósł się do projektu nowej ustawy o szkolnictwie wyższym, nazywając ją "swoistą wewnętrzną Konstytucją, której powinniśmy być wierni i którą należy chronić". Wyraził nadzieję, że w dalszym procesie legislacyjnym – mimo obecnej atmosfery politycznej - zostaną w niej uwzględnione propozycje środowiska uczelnianego. - Z całą mocą podkreślam, że liczę na mądrość i rozwagę decydentów w tej kluczowej dla edukacji w Polsce kwestii - mówił.
- Uczelnie są apolityczne – to fakt znany od lat. Im mniej polityki napotkamy w murach szkół wyższych, tym ich rozwój będzie szybszy i pełniejszy, a synergiczne działania członków akademickiej społeczności wykreują odpowiednie warunki postępu. Jeszcze raz powtarzam: uniwersytet ma uczyć polityki, a nie uprawiać politykę - podkreślił rektor UJ.
Zaapelował o zwiększenie finansowania zarówno nauki, jak i szkolnictwa wyższego, bo „nawet najlepsza ustawa nie będzie miała warunków do właściwego wdrożenia, jeżeli jednocześnie nie wzrośnie finansowanie.
Rektor UJ podsumowując najważniejsze wydarzenia na uczelni przypomniał, że w maju przyszłego roku Uniwersytet zakończy realizację Programu wieloletniego"Budowa Kampusu 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego". Ostatnie, praktycznie zakończone już inwestycje – to nowy budynek Instytutu Nauk Geologicznych i nowe obiekty Wydziału Chemii.
Prof. Nowak odniósł się do sytuacji politycznej w kraju zaznaczając, że "w codziennej pracy, kształcąc studentów i prowadząc badania naukowe, nie działamy w izolacji od reszty kraju i świata".
- Z dużym smutkiem obserwujemy permanentny antagonizm i już nie merytoryczną dyskusję, lecz autentyczną walkę partii politycznych, wyniszczającą je i odzierającą z pierwotnie założonej ideologii. Z jeszcze większym smutkiem i ogromnym niepokojem obserwujemy niektóre działania partii rządzącej, do której należy największa odpowiedzialność za losy całego kraju, za losy Polski. Taka sytuacja przynosi gorzką, ale wnikliwą refleksję, że jakość władzy nie bierze się znikąd, a uzurpowanie sobie nieomylności w sprawach państwa to kierunek właściwie iluzoryczny - powiedział.
Tradycyjnie inaugurację roku poprzedziła msza św. w kolegiacie św. Anny, odprawiona przez metropolitę krakowskiego abp. Marka Jędraszewskiego i pochód profesorów. Ubrani w togi w kolorach symbolizujących 15 wydziałów uniwersytetu uczeni przeszli ulicami Krakowa do Auditorium Maximum UJ, gdzie odbyła się inauguracja.
Podczas inauguracji dokonana została immatrykulacja studentów reprezentujących wszystkie wydziały Uniwersytetu, a także wręczono nagrody rektora UJ "Laur Jagielloński" oraz odznaki "Zasłużony dla Uniwersytetu Jagiellońskiego". Rozpoczęcie roku akademickiego uświetnił wykład inauguracyjny dr hab. Justyny Drukały.
Autor: mmw / Źródło: PAP / TVN24 Kraków
Źródło zdjęcia głównego: TVN24 Kraków