Wielkanoc 2022. Triduum Paschalne - czym jest? Czy trzeba iść do kościoła?

"Triduum" to po łacinie "trzy dni". Tyle właśnie trwa celebracja przez katolików męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Przy czym czas liczony jest tu według rachuby starożydowskiej, gdzie nowa data rozpoczyna się nie o północy, ale o zachodzie słońca (czyli np. sobota zaczyna się już w piątek wieczorem). To dlatego mimo iż okres Triduum Paschalnego rozciąga się teoretycznie na cztery dni kalendarzowe - od czwartku do niedzieli - w jego nazwie mowa o zaledwie trzech. Przymiotnik "paschalne" pochodzi z kolei od żydowskiej paschy, czyli święta upamiętniającego wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej, poprzedzone rytualnym spożyciem baranka złożonego w ofierze. Chrześcijanie wierzą, że Chrystus odkupił grzechy całej ludzkości i tym samym zbawił ją, składając w ofierze siebie samego - widzą więc w nim Baranka Paschalnego. Hebrajskie słowo "pesach", od którego pochodzi nazwa święta, oznacza ponadto "przejście" Izraelitów ze stanu niewoli do wolności, ale też człowieka ze stanu grzechu do stanu zbawienia oraz Jezusa ze śmierci do życia.

W Kościele katolickim oprócz Dekalogu obowiązują także przykazania kościelne, z których pierwsze mówi o obowiązku uczestnictwa we mszy i powstrzymywania się "od prac niekoniecznych" w każdą niedzielę oraz tzw. święta nakazane. Lista tych świąt obejmuje m.in.: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Boże Ciało, Zielone Świątki czy Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny - ale Wielkiego Czwartku, Wielkiego Piątku ani Wielkiej Soboty na niej nie ma. W liście Episkopatu Polski z 2003 roku na temat przykazań kościelnych biskupi zachęcają jednak wiernych do brania w tych dniach udziału w liturgii "zgodnie z wieloletnią tradycją". Zwłaszcza że liturgia ta ma wówczas wyjątkowy charakter - nie tylko dlatego, że trwa aż trzy doby.

Podzielona jest na trzy części, z których żadna nie kończy się tzw. rozesłaniem wiernych i błogosławieństwem typowym dla mszy "standardowej". Wszystkie trzy stanowią po prostu przerywaną całość. Pierwsza część to wieczorna msza Wieczerzy Pańskiej kończąca Wielki Post. Po raz pierwszy od jego rozpoczęcia śpiewa się wtedy hymn "Chwała na wysokości Bogu". Towarzyszą temu wszystkie dzwony i dzwonki w kościele, ale potem nie używa się ich aż do odśpiewania tego samego hymnu podczas Wigilii Paschalnej. Nie używa się też organów czy gongów. Pojawiają się za to drewniane kołatki.

Podczas tej mszy, upamiętniającej ustanowienie sakramentów Kapłaństwa i Eucharystii, można przyjąć komunię pod dwiema postaciami: tradycyjnego opłatka i wina. Konsekruje się też wtedy opłatki: na Wielki Piątek oraz Najświętszy Sakrament, czyli hostię umieszczoną w monstrancji (bogato zdobionym naczyniu eksponującym większych rozmiarów opłatek). Monstrancja przenoszona jest następnie z jej zwykłego miejsca w tabernakulum (szafce za ołtarzem) do kaplicy zwanej ciemnicą, gdzie wierni mogą ją adorować. Zostaje zgaszona wieczna lampka symbolizująca obecność Chrystusa, a z ołtarza zdejmuje się mszał (księgę liturgiczną), świece, obrus i kwiaty.

W Wielki Piątek wiernych Kościoła katolickiego (w wieku od 18 do 60 lat) obowiązuje post ścisły. Oznacza to, że powinni oni ograniczyć ilość spożywanego jedzenia, nasycić się najwyżej jednym posiłkiem oraz powstrzymać od spożycia mięsa.

Przed wieczorną liturgią Męki Pańskiej - czyli kontynuacją liturgii z poprzedniego dnia - odbywa się nabożeństwo Drogi Krzyżowej. Odsłania się wtedy zasłonięty w Wielkim Poście krzyż, któremu następnie wierni oddają cześć, np. poprzez pocałunek. Później kapłan, ubrany w czerwone szaty, rozdaje komunię konsekrowaną w Wielki Czwartek (w Wielki Piątek nie sprawuje się Eucharystii) i przenosi Najświętszy Sakrament do kaplicy Grobu Pańskiego, gdzie monstrancja nakryta zostaje welonem. W Wielką Sobotę katolicy oddają się tam kontemplacji śmierci Chrystusa, najczęściej przy okazji tradycyjnego święcenia pokarmów, które nie jest jednak elementem liturgii. Wiele osób odwiedza ponadto groby bliskich i tego dnia także pości.

W sobotni wieczór ma miejsce ostatnia część liturgii, czyli Wigilia Paschalna. Przed kościołem święcony jest wtedy ogień, od którego zapala się paschał - wielką świecę stojącą zwykle w pobliżu ołtarza. Na paschale kapłan umieszcza znak krzyża, pięć gwoździ symbolizujących rany Chrystusa, greckie litery alfa i omega oznaczające, że Bóg jest początkiem i końcem, a także bieżącą datę. Wierni przekazują sobie płomień paschału, zapalając przyniesione przez siebie świece. Paschałem błogosławiona jest też woda chrzcielna. Na koniec odbywa się uroczysta procesja rezurekcyjna (łac. resurrectio - zmartwychwstanie), która w wielu parafiach może też rozpocząć się dopiero przed pierwszą mszą rano w Wielkanoc.

ZOBACZ TEŻ >> Świeczka w cieście i Czysty Czwartek - jak prawosławni Ukraińcy obchodzą Wielkanoc