Opóźnione wypłaty milionów dla rolników. Rządowa agencja ryzykowała utratą pieniędzy

W najnowszym raporcie NIK przypomina, że zgodnie z przepisami unijnymi i krajowymi, "w rolnictwie ekologicznym stosuje się działania najkorzystniejsze dla środowiska i klimatu, stawia na wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych oraz kieruje się rygorystycznymi normami dobrostanu zwierząt".

"Produkcja ekologiczna ma zaspokajać zapotrzebowanie konsumentów na żywność wysokiej jakości oraz przykładać się do dobra wspólnego poprzez ochronę środowiska i rozwój obszarów wiejskich" - czytamy. Najnowsza kontrola NIK dotyczyła prawidłowości udzielania i rozliczania pomocy finansowej na wsparcie rolnictwa ekologicznego w latach 2019-2023.

NIK podał, że od uruchomienia finansowania w ramach działania "Rolnictwo ekologiczne" PROW 2014–2020, czyli od 2015 r. do 30 września 2023 r., Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wypłaciła beneficjentom łącznie blisko 2,94 mld zł z nieco ponad 3,81 mld zł, czyli 77 proc. z limitu środków przeznaczonych na to działanie. Płatności na rzecz beneficjentów PROW 2014–2020 będą realizowane do końca 2025 r.

"Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nieterminowo wydawała decyzje w sprawie przyznania płatności w ramach działania 'Rolnictwo ekologiczne' PROW 2014–2020, co było niezgodne z ustawą o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach PROW na lata 2014-2020. W kampaniach 2018–2022 z naruszeniem tego przepisu wydano 19 430 decyzji na kwotę ponad 520 mln zł" - czytamy.

"Nieterminowe wydawanie decyzji przyznających płatności ekologiczne skutkowało przedłużeniem terminu ich realizacji, co z kolei stanowiło naruszenie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej. W kampaniach 2018–2022 z naruszeniem tego przepisu zrealizowano 1194 płatności w kwocie blisko 8,4 mln zł" - czytamy.

NIK zwraca uwagę, że nie zostały zrealizowane wnioski pokontrolne w tym zakresie z kontroli NIK przeprowadzonej w 2018 roku.

Co więcej, zdaniem Izby, "nadzór Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nad ARiMR okazał się w tym zakresie nieskuteczny".

Nieudolność instytucji państwowych może sporo kosztować.

"Nieterminowa realizacja płatności ekologicznych (..) stwarza ryzyko zmniejszenia przez Komisję Europejską płatności na rzecz Polski w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wiąże się z tym ryzyko osłabienia konkurencyjności polskiego rolnictwa ekologicznego" - alarmuje NIK.

W raporcie zwrócono uwagę, że w Polsce "nie było odrębnej krajowej strategii rozwoju sektora rolnictwa ekologicznego".

"W ramowych planach działań dla żywności i rolnictwa ekologicznego nie określono źródeł ich finansowania oraz wielkości ponoszonych nakładów finansowych na rolnictwo ekologiczne, nie określono też docelowych wartości wskaźników realizacji poszczególnych działań na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego. Zdaniem NIK może to mieć niekorzystny wpływ na prawidłowe i racjonalne wsparcie finansowe rolnictwa ekologicznego, a także na dokonywanie właściwej oceny skuteczności realizowanych przedsięwzięć" - czytamy.

Jak dodano, w latach 2019–2023 nie były sporządzane roczne sprawozdania z realizacji ramowego planu działań dla żywności i rolnictwa ekologicznego, choć była taka praktyka w latach poprzednich. "Pomimo braku obowiązku prawnego sporządzania takich sprawozdań, opracowanie tych dokumentów przyczyniłoby się do skutecznego monitorowania oraz podejmowania adekwatnych przedsięwzięć do dalszego wsparcia rolnictwa ekologicznego" - oceniono. NIK zwróciła uwagę, że łączna powierzchnia ekologicznych użytków rolnych w ciągu czterech lat wzrosła jedynie o 9,3 proc. - z 507,6 tys. ha w 2019 r. do 554,6 tys. ha w 2022 r. "Zatem przy takim tempie wzrostu i nie w pełni prawidłowym funkcjonowaniu mechanizmu wspierania rolnictwa ekologicznego istnieje ryzyko nieosiągnięcia przyjętego w ramowym planie działań dla żywności i rolnictwa ekologicznego na lata 2021–2030 celu, czyli podwojenia do 2030 r. powierzchni ekologicznych użytków rolnych i osiągnięcia ponad miliona hektarów tej powierzchni" - podsumowała Izba.