Pozłacany klucz, monety i fragmenty zabytkowych kafli. Skarby archeologiczne Pałacu Branickich

Jak jeszcze przed rozpoczęciem tegorocznych badań mówiła dr Magdalena Muskała - kierownik mieszczącego się w pałacu Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku - miejsce, w którym pracują archeolodzy, jest szczególnie ważne dla dziejów Białegostoku. Właśnie tutaj zaczęło się pierwsze osadnictwo.

Najpierw Raczko-Tabutowicze zbudowali tu dwór drewniany, a ich następcy Wiesiołowscy - budowlę obronną w stylu willi. Natomiast pod koniec XVII wieku, kiedy pojawili się Braniccy, dwór Wiesiołowskich rozbudowano do dzisiejszej rezydencji. Czyli Pałacu Branickich, nazywanego Wersalem Północy.

Cztery lata temu, gdy na dziedzińcu paradnym pałacu przeprowadzono badania georadarem, okazało się, że między kolumnadą a bocznym wejściem do rezydencji występuje anomalia w gęstości gruntu. Mogło to świadczyć o tym, że pod ziemią znajdują się - dość rozległe, bo zajmujące obszar 12 na dziewięć metrów - relikty dawnej zabudowy.

Potwierdzono to w 2022 roku podczas badania niewielkiego (obejmującego 25 metrów kwadratowych) fragmentu dziedzińca. Archeolodzy trafili wtedy na fragment - zbudowanej z gliny i kamieni polnych - podłogi, na której, jak przypuszczali, można było zapewne oprzeć konstrukcję drewnianych ścian.

Obiekt został wstępnie datowany na wiek XV-XVI. Oznacza to, że był związany nie z rodem Branickich, ale z Raczko-Tabutowiczami, pierwszymi właścicielami dóbr białostockich.

W tym roku archeolodzy wrócili na dziedziniec. Jak pod koniec lipca mówił nam archeolog Michał Dziób z pracowni APB THOR, która prowadzi prace, trafili na lej prawdopodobnie po bombie z czasów II wojny światowej.

- Leżał tam gruz, wśród którego znaleźliśmy między innymi monety, wśród nich boratynki (czyli miedziane szelągi - przyp. red.) z czasów Jana Kazimierza oraz XIX-wieczne monety z czasów Królestwa Polskiego. Ciekawym odkryciem są też metalowe blaszki po okuciach drewnianych pudełek na słodycze z czasów, gdy w pałacu działał Instytut Panien Szlacheckich (tworzono go w latach 1837-41, działał do 1915 roku - przyp. red.) - wyliczał archeolog.

ZOBACZ TEŻ: Mury obronne miasta powstały za czasów Kazimierza Wielkiego. Znaleźli wieżę, która może być starsza

W leju leżało też sporo fragmentów ozdobnych kafli piecowych z XVII i XVIII wieku oraz buteleczki po medykamentach z okresu funkcjonowania w pałacu niemieckiego szpitala polowego podczas I wojny światowej.

8 sierpnia przy wykopaliskach odbyła się konferencja prasowa, podczas której archeolodzy poinformowali, że wśród odkrytych artefaktów są też metalowe klucze czy okucia, guziki od mundurów i gwoździe. W ziemi leżał też niewielki pozłacany zabytek, który mógł być pokrętłem lub kluczem od niewielkiej szkatułki.

Wszystkie odkryte zabytki zostaną poddane konserwacji i inwentaryzacji, a po ich opracowaniu zostaną przekazane do Muzeum Historii i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Archeolodzy odkopali też fragment wspomnianej podłogi datowanej na XV-XVI wiek. Teraz będą ustalać dokładnie, z jakiego okresu pochodzi i jakie przeznaczenie miał budynek, którego była ona częścią. Prace mają potrwać jeszcze przez miesiąc.

ZOBACZ TEŻ: Zaginęły w czasie wojny, można je wirtualnie zobaczyć w najstarszym polskim muzeum

Pałac i ogród Branickich w Białymstoku należą do najbardziej reprezentacyjnych miejsc w mieście i regionie. Początki kompleksu pałacowo-ogrodowego sięgają XVI wieku, ale swoją świetność przeżywał w XVIII wieku, za czasów hetmana Jana Klemensa Branickiego.

Ocenia się, że Białystok miał wówczas jeden z najpiękniejszych ogrodów barokowych w Polsce, a nawet w Europie.