"Tatrzańskie lasy zmieniają się na naszych oczach". Rosną tam już nie tylko świerki

Tatrzańskie lasy zmieniają się z biegiem lat. - Dla ekosystemów leśnych zjawiska takie jak huragany, gradacje kornika czy pożary, mają dwie strony medalu. Z jednej powodują zniszczenia, ale z drugiej dają szansę na wzrost nowej generacji, która bez takiego "resetu" nie miałaby szans rozwoju. Tak dzieje się w przypadku lasów tatrzańskich - powiedział profesor Jerzy Szwagrzyk, kierownik Katedry Bioróżnorodności Leśnej Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.

Jak przypomniał, w poprzednim stuleciu polskie parki narodowe w dużej mierze były przekształcane przez człowieka. Tak było również z Tatrami, gdzie nasadzono świerki, które zdominowały krajobraz. Z czasem próbowano zwiększyć udział innych gatunków, ale postęp był znikomy. Zmiana nastąpiła dopiero po naturalnych zaburzeniach, jakie nawiedziły Tatry w ostatnich dwóch dekadach (wiatr halny i gradacja kornika drukarza). - Gwałtowny proces przebudowy następuje właśnie teraz. Tatrzańskie lasy zmieniają się na naszych oczach. Nowy las jest zupełnie inny: w miejscu lasu świerkowego rośnie zróżnicowany las mieszany, pełen między innymi jarzębiny, jaworów, wierzb, buków - wskazał profesor Szwagrzyk. Odradzający się las w Tatrach jest pozostawiony sam sobie, to znaczy, że odradza się w sposób samoczynny, bez ingerencji i kontroli człowieka. Jedną z "przeszkód" dla takiego typu rozwoju lasów naturalnych jest zgryzanie (i zjadanie) pędów młodych drzew przez zwierzęta (szczególnie jelenie i sarny). Jak jednak tłumaczył profesor Szwagrzyk, o ile w przypadku lasów gospodarczych odgradzanie młodych drzew w celu ich ochrony przez zwierzętami jest uzasadnione, to w lasach naturalnych - niekoniecznie. - Oczywiście rosnąca populacja jeleniowatych stanowi zagrożenie dla wzrostu małych drzew, ale w Tatrach tego problemu nie ma, ponieważ obszar objęty zaburzeniami jest tak duży, że zwierzęta nie są w stanie przejeść wszystkiego - mówił badacz.

I właśnie wyjaśnienia tego wszystkiego - wzajemnych związków między gwałtownymi zjawiskami, procesem naturalnego odnawiania lasu i zgryzaniem młodych drzew przez jeleniowate - dotyczy realizowany przez zespół profesor projekt "Wpływ rozległych intensywnych zaburzeń na relacje między roślinożercami a naturalnym odnowieniem lasu".

Badania w ramach projektu są prowadzone we wspomnianym Tatrzańskim, a także w Roztoczańskim Parku Narodowym. Na Roztoczu naturalne zaburzenia są ostatnio małe i rozproszone, a młode pokolenie drzew jest niezbyt liczne i z reguły odgradzane, podobnie jak w lasach gospodarczych.

- Zlokalizowaliśmy i mierzyliśmy młode pędy, tempo ich wzrostu, mierzyliśmy intensywność ich rozgryzania, intensywność światła przy gruncie oraz inne aspekty. Kolejnym krokiem jest analiza ilościowa, ile jest młodych drzew różnych gatunków i jak duża jest masa dostępnych dla jeleniowatych pędów na badanym terenie - wymieniał badacz. - Wstępne wyniki naszych badań wskazują, że gatunki powszechnie uznawane za wrażliwe na presję roślinożerców, takie jak jawor czy jarzębina, w warunkach wystąpienia naturalnych zaburzeń szybko osiągają wysokość chroniącą je przed zgryzaniem. Przy dużej dostępności światła na rozległych obszarach skutecznie konkurują one z gatunkami wytrzymałymi na ocienienie i stanowią znaczącą część młodej generacji drzew - tłumaczył. Dodał, że w efekcie powstające tam młode lasy charakteryzują się większą różnorodnością gatunkową niż starsze drzewostany. - Wyniki naszych badań mogą więc stanowić argument na rzecz powstrzymania się od ingerencji w naturalne procesy regeneracji lasu po zaburzeniach - podkreślił ekspert. Jak podał Szwagrzyk, w Polsce lasy naturalne stanowią jeden procent wszystkich lasów, to praktycznie tylko parki narodowe i rezerwaty. - Obserwujemy jednak trend, by nawet pewne tereny lasów gospodarczych pozostawiać naturalnym procesom. Na to też wskazuje Unia Europejska między innymi w swojej strategii bioróżnorodności - podsumował.