Planetoidy. Z czego się składają, gdzie występują. Czy zagrażają Ziemi?

● Rozmiary i kształty planetoid znacznie się różnią, niektóre są kuliste, a inne swoją formą przypominają skały.

● Najwięcej planetoid znajduje się pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza.

Planetoidy, podobnie jak wszystkie ciała niebieskie w Układzie Słonecznym, są pozostałością po pierwotnej mgławicy. Większość z nich znajduje się na orbicie między Marsem a Jowiszem w tzw. pasie planetoid. Największa z planetoid – West, ma około 530 km średnicy, natomiast najmniejsze mają poniżej 10 m średnicy. Masa wszystkich planetoid razem wziętych nie przekracza masy naszego Księżyca.

Planetoidy przeważnie mają nieregularne kształty, kilka z nich przypomina kule. Są pokryte kraterami, ich powierzchnia jest stała – lodowa lub skalna. Biegną wokół Słońca po eliptycznej orbicie i obracają się wokół własnej osi w sposób nieprzewidywalny. Choć ze względu na małe rozmiary, bardzo trudno bada się planetoidy, to wykazano, że ponad 150 planetoid ma niewielkie księżyce, a niektóre z nich nawet dwa. Odkryto również, że poszczególne asteroidy są binarne, czyli przyciągają się po dwie i obracają wokół siebie.

Zaburzenia grawitacyjne między Jowiszem a Marsem sprawiają, że ruch planetoid ulega zmianie. Odsuwane są one od głównego pasa planetoid i wyrzucane w różnych kierunkach. Zdarza się, że na kurs, który jest kolizyjny z innymi planetami. Jedna z takich planetoid spowodowała wyginięcie dinozaurów.

Pierwsza planetoida, orbitująca pomiędzy Marsem a Jowiszem, została odkryta 1 stycznia 1801 roku przez włoskiego astronoma Giuseppe Piazzi'ego, którą nazwał Ceres. Na początku była uznawana za kometę, potem za planetę, asteroidę, a na końcu została zakwalifikowana jako planeta karłowata.

Pierwszą sondą kosmiczną, która przekroczyła pas planetoid w 1973 roku był bezzałogowy statek NASA o nazwie Pioneer 10. Do tego czasu naukowcy nie byli pewni, czy jest to możliwe. W latach 1991-1993 amerykańska bezzałogowa sonda Galileo przeleciała wokół planetoidy robiąc jej kilka zdjęć. Dzięki temu została odkryta pierwsza asteroida z własnym księżycem. Orbitujący wokół planetoidy Ida księżyc został nazwany Dactyl. Sonda NEAR Shoemaker w latach 1997-2001 jako pierwsza orbitowała wokół planetoidy o nazwie Mathilde. Pozwoliło to na zebranie wielu danych dotyczących tych ciał niebieskich. 19 listopada 2005 roku japońskiej sondzie Hayabusa udało się wylądować na jednej z planetoid i pobrać z niej próbki. Kapsuła z pierwszymi próbkami planetoidy dotarła na Ziemię 13 czerwca 2010 roku.

ZOBACZ TEŻ: Pluton. Dlaczego stał się planetą karłowatą i stracił status 9. planety Układu Słonecznego

Trzy najczęściej obserwowane typy planetoid to:

Typ C – jest najbardziej popularnym typem planetoid (ok. 75% wszystkich wykrytych). Te ciała niebieskie mają raczej ciemny kolor. Są również jednymi z najstarszych obiektów w Układzie Słonecznym. Składają się głównie z węgla. Typ S – składają się z krzemu, niklu, silikatów i żelaza. Stanowią 17 proc. wszystkich wykrytych planetoid. Typ M – są to metaliczne planetoidy, które składają się głównie z niklu i żelaza.

Typów jest jednak dużo więcej. Różnice w składzie planetoid zależą od miejsca, w którym powstały.

Planetoidy są ciągle obserwowane przez naukowców. Szczególnie uważnie te, które mogą znaleźć się na kolizyjnym kursie z Ziemią. Jednym z najlepszych narzędzi do monitorowania planetoid są radary. Sygnał odbija się od ciała niebieskiego i pozwala zdobyć informacje, jaki jest jego rozmiar i kształt, po jakiej orbicie się porusza i z jaką prędkością oraz jaką ma zawartość metalu.

W lutym 2022 roku planetoida o rozmiarach pomiędzy 190 a 430 metrów minęła Ziemię. Znajdowała się ona w odległości od naszej planety o około 5,4 miliona kilometrów. Następny jej przelot w pobliżu Ziemi przewidziany jest na 2150 rok.

Małe planetoidy codziennie przelatują wokół ziemi. Tylko ciała niebieskie, które mają co najmniej 150 metrów średnicy i zbliżają się na odległość mniejszą niż 7,48 miliona kilometrów, zalicza się do potencjalnie niebezpiecznych. Na szczęście żadna planetoida, która do tej pory została odkryta, nie stanowi zagrożenia dla Ziemi w najbliższej przyszłości. Jedną z planetoid, które mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla kuli ziemskiej odkrył polski astronom Kacper Wierzchoś w listopadzie 2021 roku. Planetoidę o nazwie 2021 VN22 zalicza się do obiektów potencjalnie niebezpiecznych, ponieważ podczas okrążania Słońca przecina orbitę Ziemi i Wenus.

ZOBACZ TEŻ: Ile jest planet w Układzie Słonecznym?

Źródła: encyklopedia.pwn.pl zpe.gov.pl Planety widziane z bliska, Leszek Czechowski, wydawnictwo: Wiedza Powszechna, 1985 nasa.gov